Thành tựu 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường: Xứng danh trụ đỡ của nền kinh tế

Những mốc son lịch sử hào hùng

Trao đổi với Báo Pháp luật Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết: “Nông nghiệp Việt Nam từ chỗ thiếu lương thực đã vươn lên thành cường quốc xuất khẩu nông, lâm, thủy sản hàng đầu thế giới; môi trường, tài nguyên được quản lý chặt chẽ, khẳng định vị thế trong phát triển bền vững và hội nhập quốc tế”. Ý nghĩa của hai chữ thành tựu hôm nay chính là từ thảm cảnh khoảng hai triệu người chết trong nạn đói cuối năm 1944 đến giữa năm 1945 ở miền Bắc nước ta, đến nay, Việt Nam đã bảo đảm đủ lương thực cho hơn 100 triệu dân, đồng thời còn vươn lên thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.

Đặc biệt, trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, dù thiếu thốn mọi bề nhưng đất nước vẫn kiên cường vượt qua. Sau hòa bình, nông nghiệp được tái cơ cấu, hướng mạnh vào xuất khẩu, với kim ngạch năm 2024 đạt 62,5 tỷ USD, riêng ngành lâm nghiệp đạt 17,9 tỷ USD. Đây không chỉ là đóng góp quan trọng cho an ninh lương thực quốc gia mà còn góp phần bảo đảm an ninh lương thực toàn cầu, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Trụ sở Bộ Nông nghiệp và Môi trường. (Ảnh trong bài: ĐVCC)

Từ năm 1986, Việt Nam thực hiện công cuộc Đổi mới nền kinh tế, sản xuất nông nghiệp được “cởi trói” cơ chế, chỉ 3 năm sau đến 1989, nông nghiệp không chỉ đáp ứng yêu cầu an ninh lương thực, Việt Nam bắt đầu xuất khẩu gạo ra thị trường thế giới với khối lượng 1,37 triệu tấn. Cũng từ đây, nông nghiệp Việt Nam đã “cất cánh” với nhiều mặt hàng không chỉ lúa gạo, các sản phẩm nông sản, thủy sản, lâm sản và đồ gỗ… được đẩy mạnh xuất khẩu ra thế giới. Sản xuất nông nghiệp phát triển không chỉ giúp bảo đảm an ninh lương thực, cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, xóa đói, giảm nghèo mà còn góp phần đóng góp tích cực và trở thành trụ đỡ của nền kinh tế trước thiên tai, dịch bệnh.

Ngày nay, Việt Nam trở thành một trong những cường quốc hàng đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp tới 195 quốc gia và vùng lãnh thổ. Kim ngạch xuất khẩu của ngành Nông nghiệp năm 2024 đạt 62,5 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất khẩu của ngành Nông nghiệp Việt Nam 7 tháng đầu năm 2025 đạt 39,68 tỷ USD, tăng 14,7% so với cùng kỳ năm 2024 (thặng dư 11,52 tỷ USD, tăng 15,9% so với cùng kỳ).

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, Đại hội Đảng bộ Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa qua đề ra mục tiêu xây dựng nền nông nghiệp sản xuất hàng hóa đồng thời phát triển nông nghiệp dựa trên lợi thế so sánh quốc gia theo hướng hiện đại có năng suất, chất lượng cao, hiệu quả, bền vững, có sức cạnh tranh cao thuộc nhóm dẫn đầu khu vực Đông Nam Á và top 15 trên thế giới vào năm 2030. Ngành Nông nghiệp và Môi trường phải thay đổi căn bản tư duy phát triển từ “quản lý” sang “kiến tạo”, từ “tăng trưởng” sang “bền vững”, từ “sản xuất” sang “hệ sinh thái kinh tế”.

Sự phát triển nông nghiệp giống như một dòng chảy, mỗi giai đoạn lại bồi đắp để rồi tạo ra thành tựu chung. Sau khi giải quyết xong vấn đề lương thực của người dân, Việt Nam quay trở lại tập trung vào tái cơ cấu nông nghiệp, khai thác những thế mạnh mà trước kia chưa có điều kiện khai thác. Chính tác động của biến đổi khí hậu cũng thúc đẩy thêm việc phải tái cơ cấu nông nghiệp.

Để “vững bước trong kỷ nguyên mới”, khắc họa rõ vai trò của nông nghiệp, môi trường - trụ đỡ của nền kinh tế. Dấu ấn 80 năm, vừa khẳng định truyền thống, vừa thể hiện bước tiến mới, đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên hiện đại. Việt Nam đã, đang, sẽ phấn đấu xây dựng một nền nông nghiệp sạch, xanh, hiện đại, hiệu quả kinh tế ngày càng cao và có trách nhiệm với môi trường.

Mục tiêu phát triển xanh, hữu cơ, tuần hoàn, bền vững

Theo đó, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến thông tin: “Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định 4 đột phá chiến lược làm trụ cột dẫn dắt quá trình đổi mới toàn diện của ngành”.

Thứ nhất là, đột phá về thể chế. Đây được coi là đòn bẩy quan trọng để khơi thông nguồn lực, mở rộng không gian phát triển. Từ năm 2025, Bộ sẽ hoàn thiện đồng bộ thể chế ngành theo hướng hiện đại, ổn định, hội nhập, bảo đảm độ mở linh hoạt để thích ứng nhanh với thực tiễn. Cơ chế “hướng về địa phương, cơ sở” sẽ được đẩy mạnh thông qua phân cấp, phân quyền, trao quyền tự chủ đi kèm với kiểm tra, giám sát hiệu quả. Cơ chế “xin - cho” sẽ bị loại bỏ hoàn toàn, nhường chỗ cho nguyên tắc công khai, minh bạch và lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ.

Thứ hai là, đột phá về khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Ngành Nông nghiệp và Môi trường sẽ tập trung xây dựng các nền tảng số đồng bộ, kết nối các lĩnh vực từ trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp đến môi trường, tài nguyên nước, đất đai, khí tượng thủy văn và biến đổi khí hậu. Công nghệ trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật và dữ liệu lớn sẽ được ứng dụng sâu rộng trong giám sát đất đai, chất lượng môi trường, dự báo thiên tai. Đồng thời, phát triển các mô hình kinh tế dựa trên khoa học công nghệ như: công nghệ sinh học, nano, AI trong nông nghiệp là một ưu tiên cốt lõi.

Thứ ba là, phát triển hạ tầng hiện đại, đa mục tiêu. Các công trình trọng yếu như: đê điều, hồ chứa, thủy lợi liên vùng, hệ thống quan trắc môi trường, nhà máy xử lý chất thải… sẽ được đầu tư đồng bộ. Đồng thời, Đảng bộ xác định ưu tiên phát triển các trung tâm logistics, hệ thống bảo quản, chế biến nông sản theo chuẩn quốc tế, phục vụ chuỗi cung ứng nông nghiệp xanh và thông minh.

Cuối cùng là, đột phá về nguồn nhân lực. Tư duy “vì vị trí việc làm” sẽ được áp dụng toàn diện trong tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ nhân tài. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ, nhà khoa học, chuyên gia, doanh nhân nông nghiệp, nông dân chuyên nghiệp sẽ được hình thành và phát triển thành lực lượng trụ cột dẫn dắt ngành bước vào kỷ nguyên mới.

Không gian thưởng lãm trà tại triển lãm ngành Nông nghiệp dịp Kỷ niệm 80 năm của Ngành.

Trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề ra lộ trình cụ thể để triển khai Luật Đất đai 2024, Luật Tài nguyên nước 2023, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024, phát triển thị trường carbon, hoàn thiện hệ thống quan trắc, cảnh báo môi trường và thiên tai hiện đại, xây dựng các tổ chức lưu vực sông có vai trò điều phối nguồn nước, điều hòa phân bổ xuyên vùng, liên tỉnh. Đặc biệt, các khu bảo tồn thiên nhiên, khu Ramsar, di sản ASEAN sẽ được mở rộng, kết hợp với du lịch sinh thái và lưu giữ gen quý hiếm. Các chỉ tiêu cụ thể được lượng hóa rõ ràng: GDP toàn ngành tăng trưởng bình quân 4%/năm; tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới trên 90%; che phủ rừng duy trì 42%; tỷ lệ nước sạch ở nông thôn đạt 80%; giảm phát thải khí nhà kính ít nhất 15,8%; thu nhập cư dân nông thôn tăng gấp 2,5 - 3 lần so với năm 2020.

Để xứng danh vai trò trụ đỡ, năm nay xuất khẩu nông, lâm thủy sản phấn đấu đạt 70 tỷ USD - đã trở thành ngành kinh tế quan trọng, có ý nghĩa chính trị, xã hội hơn khi 60% người dân sống ở khu vực nông thôn. Năm 2025, cơ hội để Việt Nam gỡ “thẻ vàng” IUU sau 8 năm dính án là rất cao. Đây là vấn đề “cấp bách” đề ra cho hệ thống chính quyền từ Trung ương đến địa phương và người dân chung sức, chung lòng thực hiện theo những khuyến cáo của EC, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Hiện nay, sau 2 tháng tổ chức thực hiện vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, đối với lĩnh nông nghiệp và môi trường, cấp xã được phân định nhiều thẩm quyền, thủ tục hành chính từ cấp huyện nhưng đội ngũ cán bộ chuyên môn cấp xã còn thiếu, yếu kỹ năng nên việc tham mưu, báo cáo, tổng hợp các công việc liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp và môi trường gặp một số khó khăn. Một số nhiệm vụ được phân quyền, phân cấp từ Trung ương về cho cấp tỉnh chưa có đội ngũ cán bộ chuyên sâu, chưa được trang bị máy móc, trang thiết bị để thực hiện nhiệm vụ. Bên cạnh đó, chưa có hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung và phần mềm theo dõi sản xuất, dịch bệnh, mùa vụ; hạ tầng kỹ thuật số một số địa phương còn thiếu, chất lượng chưa bảo đảm.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang chủ trì sửa đổi 17 luật, đang lấy góp ý hoàn thiện chính sách, phục vụ tốt hơn việc vận hành chính quyền địa phương 2 cấp trong giai đoạn mới. Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ động điều 34 cán bộ về địa phương phối hợp chặt chẽ với địa phương tháo gỡ khó khăn; hỗ trợ thực hiện nhiệm vụ nhằm bảo đảm hệ thống vận hành dọc - ngang thông suốt, hiệu quả, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.

Gia Hồng