Tháo gỡ vướng mắc thể chế, huy động mọi nguồn lực cho phát triển
Ủy ban Kinh tế và Tài chính (KTTC) của Quốc hội nhận định, bức tranh kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2025 nhiều điểm sáng: tăng trưởng cao, ổn định vĩ mô vững, cải cách thể chế mạnh mẽ. Đồng thời, Ủy ban KTTC cũng đề xuất một số giải pháp để kinh tế Việt Nam bước vào giai đoạn 2026 - 2030 với nền tảng tự chủ, bền vững hơn.
Sáng 20/10, tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính (KTTC) của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày báo cáo thẩm tra kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và 5 năm 2021 - 2025, cùng dự kiến kế hoạch năm 2026.
Kết quả toàn diện, ấn tượng trên hầu hết lĩnh vực
Ủy ban KTTC nhận định, giai đoạn 2021 - 2025 diễn ra trong bối cảnh nhiều biến động, dịch bệnh, rủi ro địa chính trị, cạnh tranh chiến lược, cùng yêu cầu chuyển đổi xanh và số tạo áp lực lớn lên tăng trưởng.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: Quochoi.vn
Hai năm đầu nhiệm kỳ chịu tác động nặng nề của đại dịch COVID-19; hai năm cuối, đặc biệt là năm 2025, chứng kiến nhiều quyết sách mang tính lịch sử về thể chế, tổ chức bộ máy, kinh tế tư nhân, hạ tầng chiến lược... tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn và định hình mô hình phát triển mới.
Việt Nam đã đạt kết quả toàn diện, nổi bật trên hầu hết các lĩnh vực. Dự kiến 22/26 chỉ tiêu giai đoạn 2021 - 2025 hoàn thành và vượt kế hoạch; riêng hai năm 2024 và 2025 hoàn thành toàn bộ 15/15 chỉ tiêu. Năm 2025, tăng trưởng ước đạt 8%, thuộc nhóm cao nhất khu vực; các ngành công nghiệp, dịch vụ, nông nghiệp đều tăng mạnh, xuất siêu duy trì, ổn định vĩ mô được giữ vững, lạm phát kiểm soát.
Thể chế được hoàn thiện mạnh mẽ, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp triển khai thực chất, bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Liên kết vùng có chuyển biến rõ nét, hình thành chuỗi đô thị, công nghiệp, dịch vụ gắn với kinh tế biển, thí điểm Khu thương mại tự do Đà Nẵng.
Hạ tầng chiến lược phát triển bứt phá, đặc biệt là cao tốc. FDI giai đoạn 2021 - 2025 chiếm 16% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, Việt Nam nằm trong nhóm 15 quốc gia thu hút FDI lớn nhất thế giới. Các lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, an sinh xã hội được triển khai đồng bộ; quốc phòng, an ninh, đối ngoại đạt nhiều thành tựu nổi bật.
Ủy ban KTTC đánh giá cao tinh thần quyết liệt, dám nghĩ dám làm và điều hành linh hoạt của Chính phủ, góp phần củng cố niềm tin, ổn định vĩ mô, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển nhanh, bền vững giai đoạn tới.
Đại biểu Quốc hội tham dự phiên khai mạc Kỳ họp. Ảnh: Quochoi.vn
Bên cạnh kết quả đạt được, Ủy ban KTTC chỉ rõ một số khó khăn: động lực tăng trưởng như xuất khẩu, tiêu dùng, đầu tư chưa đủ mạnh; chất lượng tăng trưởng còn hạn chế, nền kinh tế phụ thuộc lớn vào gia công, nhập khẩu nguyên liệu, công nghệ.
Khu vực doanh nghiệp trong nước, nhất là tư nhân, chưa có vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu; công nghiệp phụ trợ phát triển chậm, tỷ lệ nội địa hóa chỉ khoảng 36,6%, khiến nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào FDI.
Kinh tế vĩ mô vẫn tiềm ẩn rủi ro; giá hàng hóa thiết yếu tăng ảnh hưởng đến người thu nhập thấp. Ba đột phá chiến lược chưa tạo chuyển biến rõ rệt, trong đó thể chế pháp luật dù được đẩy mạnh nhưng còn chậm, hiện vẫn còn 55 văn bản quy định chi tiết chưa ban hành; một số quy định chồng chéo, thiếu nhất quán, gây ách tắc đầu tư, đất đai, xây dựng, quy hoạch.
Doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khi tín dụng toàn hệ thống tăng 12,04% nhưng chỉ 9,62% dành cho khu vực này; chi phí đầu vào và logistics tăng cao, hàng rào kỹ thuật tại các đối tác thương mại lớn siết chặt, làm giảm biên lợi nhuận.
Việc sắp xếp mô hình chính quyền địa phương 2 cấp còn vướng mắc về tổ chức, nhân sự. Cùng với đó là thách thức từ tốc độ già hóa dân số nhanh, biến đổi khí hậu và thiên tai phức tạp, ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển bền vững.
Ủy ban KTTC kiến nghị tiếp tục kiên định ổn định kinh tế vĩ mô, điều hành chính sách tiền tệ chặt chẽ, phát huy vai trò tài khóa mở rộng có trọng tâm, đẩy mạnh cải cách thể chế, khơi thông các động lực tăng trưởng truyền thống và mới, tạo đà cho giai đoạn 2026 - 2030.
Củng cố năng lực nội sinh, phát triển bền vững
Bước vào giai đoạn 2026 - 2030, Ủy ban KTTC cho rằng cần sự chủ động, linh hoạt, sáng tạo cao trong điều hành, giữ ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát, tạo xung lực tăng trưởng mới.
Quang cảnh phiên làm việc sáng 20/10. Ảnh: Quochoi.vn
Ủy ban thống nhất với các mục tiêu, chỉ tiêu và 11 nhóm nhiệm vụ chủ yếu năm 2026, trong đó nhấn mạnh: giữ vững cân đối lớn, điều hành tài khóa - tiền tệ linh hoạt; bảo đảm an ninh năng lượng, lương thực, tài chính, quản lý hiệu quả thị trường vàng; khơi thông dòng vốn tín dụng cho sản xuất, lĩnh vực ưu tiên.
Trọng tâm là củng cố năng lực nội sinh, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, giá trị gia tăng trong nước; phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, mũi nhọn và mới nổi như công nghệ, năng lượng sạch, bán dẫn, không gian vũ trụ, lượng tử… nhằm tăng năng suất, sức cạnh tranh, khả năng tự chủ của nền kinh tế.
Cùng với đó là phát triển thị trường trong nước, kích cầu tiêu dùng, mở rộng xuất khẩu bền vững; tận dụng hiệu quả các FTA, xây dựng thương hiệu quốc gia, đáp ứng tiêu chuẩn xanh, truy xuất nguồn gốc; tháo gỡ nút thắt logistics, hạ tầng để tăng giá trị hàng hóa Việt Nam.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhất là trong lĩnh vực khoa học, công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, quản trị thông minh; đầu tư đồng bộ hạ tầng chiến lược, giao thông, năng lượng, số, logistics; thúc đẩy liên kết vùng, phát triển kinh tế tư nhân như trụ cột của tăng trưởng bền vững.
Cuối cùng, Ủy ban KTTC nhấn mạnh yêu cầu tháo gỡ vướng mắc thể chế - nhất là trong đầu tư, kinh doanh, huy động mọi nguồn lực cho phát triển, song song với việc phát triển văn hóa, xã hội, bảo đảm an sinh, nâng cao đời sống Nhân dân.
