Thêm một giải pháp mới cho tái chế nhựa tại Việt Nam

Bà Hilde Solbakken-Đại sứ Na Uy tại Việt Nam công bố Báo cáo Nghiên cứu phạm vi Hệ thống Đặt cọc Hoàn trả phù hợp cho Việt Nam.

Lễ công bố diễn ra trong khuôn khổ chuỗi tọa đàm Nói chuyện về Nhựa 2025 do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) thông qua Chương trình Đối tác hành động quốc gia về nhựa (NPAP) Việt Nam cùng Đại sứ quán Na Uy tổ chức hưởng ứng Ngày Môi trường Thế giới 2025 với thông điệp "Đánh bại ô nhiễm nhựa."

Sự kiện có sự tham dự của Đại sứ Na Uy tại Việt Nam, Bà Hilde Solbakken, Phó Cục trưởng Cục môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Hưng Thịnh, và Phó Trưởng đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam Patrick Haverman, cùng các đại biểu tham gia trực tiếp và trực tuyến là đại diện các bộ, ngành, các đại sứ quán, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế, đối tác phát triển, hiệp hội, tổ chức phi chính phủ và các chuyên gia trong nước và quốc tế thuộc mạng lưới NPAP.

Hệ thống Đặt cọc hoàn trả mô hình theo đó người tiêu dùng mang trả lại các bao bì đồ uống dùng một lần sau khi sử dụng để nhận lại khoản tiền đặt cọc ban đầu. Điểm hoàn trả có thể là các cửa hàng bán lẻ, khách sạn, nhà hàng, quán cà-phê hoặc các điểm hoàn trả tập trung.
Khoản tiền đặt cọc ban đầu tuy nhỏ nhưng được coi là động lực tài chính để người tiêu dùng mang trả lại bao bì đồ uống đã sử dụng thay vì xả vào môi trường. Chính vì thế Hệ thống Đặt cọc hoàn trả sẽ giúp tăng tỷ lệ thu gom và đáng kể chất lượng nhựa tái chế do bao bì được thu gom riêng, ít bị nhiễm bẩn.

Đáng chú ý, Hệ thống Đặt cọc hoàn trả được coi là công cụ hỗ trợ thiết thực cho việc thực hiện các quy định về trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất nêu trong Luật Bảo vệ môi trường 2000 và 2024. Cụ thể là thay vì xây dựng quy trình thu gom riêng, các doanh nghiệp sản xuất và phân phối đồ uống có thể tham gia hệ thống thu gom tập trung nhờ Hệ thống Đặt cọc hoàn trả qua đó tăng tính minh bạch, tối ưu chi phí và bảo đảm tỷ lệ thu hồi bao bì theo quy định pháp luật.

Hệ thống Đặt cọc hoàn trả đã được kiểm chứng là một giải pháp hiệu quả giúp đạt được tỷ lệ thu gom để tái chế rất cao đối với các bao bì đồ uống dùng một lần. Hiện có hơn 40 vùng lãnh thổ ở châu Âu, châu Mỹ, châu Phi, Trung Đông, và châu Đại Dương đã áp dụng hệ thống Đặt cọc hoàn trả cho các loại bao bì đồ uống dùng một lần. Tuy nhiên, hiện chưa có có quốc gia Đông Nam Á nào triển khai hệ thống này.

Theo Báo cáo Nghiên cứu, Hệ thống Đặt cọc hoàn trả hoàn toàn khả thi ở Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam cần một hệ thống Hệ thống Đặt cọc hoàn trả riêng phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội như thị trường đồ uống và cơ sở hạ tầng quản lý chất thải rắn trong nước. Vì thế, Báo cáo Nghiên cứu đã có những thông số kỹ thuật chi tiết cho hệ thống Hệ thống Đặt cọc hoàn trả của Việt Nam cùng với đó là đề xuất các bước chuẩn bị cần thiết để bảo đảm hiệu quả thực tiễn khi áp dụng mô hình này.

Dự kiến, nếu được thực thi hiệu quả, Hệ thống Đặt cọc hoàn trả sẽ chuyển hướng tới 77.000 tấn chất thải bao bì khỏi các bãi chôn lấp hàng năm, cắt giảm 265.000 tấn phát thải CO₂e, đồng thời tạo ra khoảng 6.400 việc làm chính thức và 9.600 cơ hội trong khu vực lao động tự do về rác thải.

Nghiên cứu cũng chỉ ra thiết kế này phù hợp với chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất tại Việt Nam và góp phần tích cực vào các mục tiêu quốc gia về giảm ô nhiễm nhựa đại dương cũng như đạt phát thải ròng bằng không vào năm 2050.

Đại sứ Na Uy tại Việt Nam, Bà Hilde Solbakken, cho biết: “Ở Na Uy, hệ thống đặt cọc hoàn trả đã giúp chúng tôi đạt được một trong những tỷ lệ tái chế chai nhựa cao nhất thế giới, trên 90%. Trên toàn châu Âu, các hệ thống tương tự đã chứng minh rằng thiết kế thông minh, kết hợp với sự tham gia mạnh mẽ của công chúng kể cả khu vực doanh nghiệp, mang lại kết quả môi trường thực sự và tích cực.

Tôi tin rằng với những cam kết ngày càng nhiều về tính bền vững, Việt Nam có thể hưởng lợi rất nhiều từ các mô hình đã được chứng minh này, qua đó thúc đẩy tỷ lệ tái chế và giải quyết hiệu quả vấn đề ô nhiễm nhựa. Với nghiên cứu này, tôi muốn nói rằng một hệ thống đặt cọc hoàn trả là hoàn toàn khả thi đối với Việt Nam và sẽ mang lại những lợi ích kinh tế xã hội và môi trường to lớn.

Hệ thống Đặt cọc hoàn trả vừa có tiềm năng kích thích một ngành công nghiệp tái chế mới phát triển vừa tạo ra việc làm xanh, đồng thời giảm đáng kể lượng chai nhựa thải ra tự nhiên hoặc bãi chôn lấp. Na Uy rất vui khi được tham gia vào quá trình hiện thực hóa hệ thống này tại Việt Nam”.

Hưởng ứng quan điểm này, ông Nguyễn Hưng Thịnh, Phó Cục trưởng Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhận định: “Tại Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng kinh tế và dân số, lượng chất thải nhựa phát sinh ngày càng lớn, đòi hỏi những giải pháp toàn diện và đột phá".

"Việc thúc đẩy khép kín vòng tuần hoàn nhựa, đặc biệt là nhựa sau tiêu dùng không chỉ giảm thiểu ô nhiễm mà còn mang lại giá trị kinh tế to lớn. Trong bối cảnh đó, Hệ thống Đặt cọc Hoàn trả mang đến một hướng tiếp cận mới, tiềm năng và hiệu quả. Hệ thống Đặt cọc hoàn trả đã chứng minh được thành công ở nhiều quốc gia trên thế giới trong việc tỷ lệ thu gom, phân loại và tái chế vỏ chai, bao bì, đặc biệt là nhựa”, Phó Cục trưởng Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẳng định.

KIM CƯƠNG