Thi hành Hiệp định Paris - Câu chuyện của những nhân chứng lịch sử Trại Davis

Nhân kỷ niệm 50 năm Ngày ký kết Hiệp định Paris (27/01/1972 - 27/01/2023), 48 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2023), ngày 25/4, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước) phối hợp với Ban Liên lạc Cựu chiến binh - Ban Liên hợp quân sự Trại Davis (gọi tắt là Ban liên lạc Trại Davis) và Hội Những người bạn di sản Việt Nam (FVH) tổ chức tọa đàm "Thi hành Hiệp định Paris - Câu chuyện của những nhân chứng lịch sử Trại Davis".

Các nhân chứng lịch sử chia sẻ tại tọa đàm

Tại buổi tọa đàm, những câu chuyện về quá trình thực thi Hiệp định Paris được chia sẻ bởi các nhân chứng lịch sử: Đại tá Đào Chí Công, sĩ quan đối ngoại Văn phòng Đoàn đại biểu quân sự Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam; Đại tá Đinh Quốc Kỳ, sĩ quan liên lạc; ông Phạm Văn Lãi, người cắm cờ giải phóng trên đỉnh tháp nước Trại Davis; ông Nguyễn Hùng Trí, phiên dịch viên…

Theo Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III Trần Việt Hoa, đây là sự kiện nhằm tri ân và làm sống lại câu chuyện lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam 50 năm về trước và hoạt động thực thi Hiệp định Paris của các thành viên Ban liên lạc Trại Davis, qua đó, góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm và sự cần thiết trong việc gìn giữ truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, lan tỏa tình yêu quê hương, đất nước.

Ngày 27/1/1973, sau gần 5 năm đàm phán, Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam đã được ký kết. Hiệp định gồm 9 chương, 23 điều với những nội dung chủ yếu là: Hoa Kỳ cùng các nước khác cam kết tôn trọng độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Hoa Kỳ hoàn toàn chấm dứt chiến tranh xâm lược, chấm dứt sự dính líu về quân sự và can thiệp vào nội bộ của miền Nam Việt Nam, tôn trọng quyền tự quyết và bảo đảm các quyền tự do dân chủ của nhân dân miền Nam Việt Nam.

Những khu nhà trong Trại Davis

Theo Đại tá Đào Chí Công, sĩ quan đối ngoại Văn phòng Đoàn đại biểu quân sự Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Trại Davis nguyên là một trại lính của quân đội Mỹ, nằm gần sát phía Tây Nam sân bay Tân Sơn Nhất (nay thuộc phường 4, quận Tân Bình, TP HCM).

“Đây là trụ sở của Ban liên lạc Trại Davis và là nơi hai đoàn đại biểu quân sự của ta đóng quân. Tại Trại Davis nơi nằm sâu trong sân bay Tân Sơn Nhất, chính quyền Sài Gòn cho rào kín nhiều tầng dây thép gai, cô lập hai phái đoàn ta với bên ngoài. Xung quanh trại, đối phương dựng 13 tháp canh lúc nào cũng thấp thoáng bóng lính, suốt ngày đêm chĩa súng vào trại”, Đại tá Đào Chí Công chia sẻ.

Với sự đấu tranh trực diện, quyết liệt, khôn khéo và đầy quả cảm của các thành viên, các phái đoàn đã góp phần thúc đẩy việc hoàn thành trao trả tù quân sự và tù dân sự của các bên bị bắt trong chiến tranh, buộc quân đội Hoa Kỳ và quân đồng minh phải rút hết ra khỏi miền Nam trong thời hạn 60 ngày, yếu tố quan trọng nhất làm chuyển biến so sánh lực lượng trên chiến trường có lợi cho cách mạng, tạo ra bước ngoặt quyết định và điều kiện chủ yếu để đi đến “đánh cho ngụy nhào”.

Nhiều tài liệu về Hiệp định Paris được trưng bày tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III (Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước)

Ông Đinh Quốc Kỳ, cựu sĩ quan liên lạc kể lại, Trại Davis khi đó với 300 người vô cùng ưu tú. Không có gì trong tay, nhưng họ đã đào hào, cố gắng liên lạc, kết nối với nhau. Trong khi đó, địch thì phá sóng, tìm mọi cách tiếp cận từng người, xem có sơ sở gì để lôi kéo, dụ dỗ. Nhưng chúng ta đã có những con người tuyệt vời, kiên trung, vững vàng về chính trị, giỏi ngoại ngữ, đoàn kết, đấu tranh đòi Mỹ và chính quyền Sài Gòn tuân thủ Hiệp định Paris. “Góp phần làm nên chiến thắng của miền Nam, thống nhất đất nước 48 năm trước phải kể đến những chiến sĩ tại Trại Davis. Chính họ, những con người quả cảm, mưu lược đã đấu tranh, góp phần đưa đến chiến thắng trên mặt trận ngoại giao, buộc Mỹ rút quân đủ số lượng, như cam kết trong Hiệp định Paris”, ông Đinh Quốc Kỳ nói.

Bà Stella Ciorra, Phó Chủ tịch FVH bày tỏ sự xúc động khi được biết những gì diễn ra phía sau hàng rào thép gai Trại Davis, qua đó, bà được hiểu thêm về sự quả cảm, mưu trí của quân dân Việt Nam trong cuộc chiến giành lại độc lập, thống nhất dân tộc. Bà cho hay đây là chương trình có ý nghĩa đối với các thành viên FVH.

“Là những người nước ngoài, chúng tôi nghĩ đơn giản rằng một thỏa thuận giữa các bên đã được ký kết, vậy là xong, mọi thứ sẽ diễn ra đúng như vậy và chiến tranh kết thúc. Nhưng không, các bạn đã bền bỉ đấu tranh để rồi hơn 2 năm sau, ngày 30/4/1975, Việt Nam mới thực sự có hòa bình”, bà Stella Ciorra chia sẻ.

Các đại biểu tham quan triển lãm về các tư liệu trưng bày tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III.

Trong khuôn khổ chương trình, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III cũng đã tiếp nhận một số kỷ vật từ các thành viên Ban liên lạc Trại Davis. Giám đốc Trung tâm Lưu trữ Quốc gia Trần Việt Hoa bày tỏ, thời gian tới mong muốn các nhân chứng lịch sử tiếp tục đồng hành cùng trung tâm trong các hoạt động sưu tầm và phát huy giá trị tài liệu, kỷ vật liên quan đến quá trình thực thi Hiệp định Paris, góp phần phục vụ cho quá trình xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước.

Trong cuốn “Đại thắng mùa xuân”, Đại tướng Văn Tiến Dũng có đoạn nói về Trại Davis: “Trong thế trận chung to lớn đã hình thành bước vào chiến dịch Hồ Chí Minh, các đồng chí của ta ở Tân Sơn Nhất cũng có cái riêng của mình, là thế đứng công khai hiên ngang giữa lòng địch. Thế đứng đó không những tiêu biểu cho cách mạng, cho đại nghĩa về mặt chính trị mà còn giúp cho Đảng hiểu được lòng dân đối với sự nghiệp giải phóng và hiểu kẻ thù trước ngày chúng giãy chết. Chắc là trong những ngày sôi sục này, các đồng chí mong quân đội ta vào hơn ai hết…”.

N.H