Thị trường lao động phát triển chưa bền vững

Theo Chi cục Thống kê tỉnh, lực lượng lao động của Hà Nam hiện có khoảng 480 nghìn người, chiếm gần 53% tổng dân số; số người đang làm việc trong các ngành kinh tế là gần 470 nghìn người, chiếm hơn 98% lực lượng lao động. Trong cơ cấu lao động, công nghiệp – xây dựng chiếm tỷ trọng lớn nhất (52,42%), tiếp theo là dịch vụ (30,95%), nông – lâm – ngư nghiệp (16,63%). Quý I/2025, toàn tỉnh giải quyết việc làm mới cho 7.325 người, tăng 11,2% so với cùng kỳ năm trước, đạt 29,3% kế hoạch năm. Ngoài ra, hơn 6.000 người được giải quyết việc làm thêm; hơn 6.000 lượt người được tư vấn việc làm, học nghề. Trong 4 tháng đầu năm 2025, trên địa bàn tỉnh có 403 doanh nghiệp mới được thành lập với tổng vốn đăng ký đạt gần 7.500 tỷ đồng. Hiện, toàn tỉnh có khoảng 6.300 doanh nghiệp đang hoạt động, riêng tại các khu công nghiệp, có khoảng 120.000 lao động, trong đó 40% là người ngoại tỉnh.

Theo ông Nguyễn Quang Tuấn, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, phía sau những chỉ số tích cực ấy vẫn tồn tại một nghịch lý về cung – cầu lao động, khi nhu cầu tuyển dụng ngày càng lớn nhưng nguồn cung lao động tại chỗ ngày càng khó khăn. Trong năm nay, các doanh nghiệp trên địa bàn cần tuyển khoảng 100.000 lao động, tăng từ 20.000 đến 30.000 người so với năm ngoái, nhưng việc tuyển dụng không dễ do nguồn lao động tại chỗ đã cạn. Tình trạng mất cân đối cung – cầu thể hiện rõ ở chỉ số sử dụng lao động, số lao động trong các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp trong 4 tháng đầu năm 2025 giảm 0,03% so với cùng kỳ năm trước, dù có tăng nhẹ theo tháng. Trong đó, ngành khai khoáng giảm sâu tới 21,19%; các ngành chế biến, chế tạo, sản xuất điện cũng giảm so với cùng kỳ; chỉ số sử dụng lao động toàn ngành công nghiệp giảm 1,38%...

Trung tâm Dịch vụ việc làm tổ chức sàn giao dịch theo hai hình thức trực tiếp và trực tuyến để mở rộng kết nối cung-cầu cho doanh nghiệp và người lao động.

Không chỉ thiếu về số lượng, thị trường lao động Hà Nam còn thiếu hụt về chất lượng. Các doanh nghiệp đang rất cần đội ngũ lao động có tay nghề, kỹ năng nghề nghiệp, khả năng thích nghi với môi trường làm việc công nghiệp hiện đại. Tuy nhiên, phần lớn lao động phổ thông tại địa phương chưa qua đào tạo chuyên sâu, kỹ năng mềm còn hạn chế. Theo một đại diện của Công ty cổ phần Nam Vang Hà Nam, đóng tại Khu Công nghiệp Châu Sơn (TP Phủ Lý) được biết, công ty đang cần tuyển gấp khoảng 150 lao động, mức thu nhập (gồm lương, phụ cấp, thưởng, tăng ca...) từ 9,5 đến 13 triệu đồng/tháng tùy theo vị trí và ca kíp. Tuy nhiên, suốt nhiều tháng qua, số lượng hồ sơ nộp về rất ít. Ngoài việc thông qua kênh tuyển dụng lao động của Trung tâm Dịch vụ việc làm, doanh nghiệp áp dụng nhiều kênh tuyển dụng khác với mục tiêu tuyển được lao động như ý... Tương tự, Công ty TNHH Công nghệ QuanShen (Khu Công nghiệp Thanh Liêm) đang cần tuyển gần 100 lao động với mức lương cơ bản 6,5 triệu đồng/tháng, cộng với các khoản phụ cấp, thưởng, làm tăng ca có thể lên tới 12-18 triệu đồng/người/tháng – mức lương khá cao so với mặt bằng chung. Thế nhưng, theo đại diện công ty, việc tuyển dụng vẫn rất khó khăn, thậm chí công ty còn phải thực hiện nới rộng độ tuổi tuyển dụng lao động tới tuổi 50. Nhiều lao động đã đến phỏng vấn nhưng sau đó không quay trở lại. Để khuyến khích người lao động giới thiệu thêm bạn bè, đồng nghiệp, nhiều doanh nghiệp đã phải đưa ra chính sách thưởng “nóng”. Công ty TNHH Công nghệ QuanShen hiện đang áp dụng chế độ thưởng 1 triệu đồng cho mỗi lao động mới do nhân viên cũ giới thiệu thành công và làm việc ổn định trên một tháng. Dù vậy, hiệu quả vẫn chưa như mong muốn.

Đứng trước bài toán nan giải về nhân lực, Trung tâm Dịch vụ việc làm đã phải đẩy mạnh hình thức “đánh bắt xa bờ”, tổ chức các phiên giao dịch trực tuyến, liên kết với trung tâm các tỉnh bạn để mở rộng phạm vi tuyển dụng. Tuy nhiên, việc phụ thuộc quá nhiều vào lao động nhập cư cũng kéo theo nguy cơ thiếu ổn định nhân sự, tăng chi phí và khó gắn bó lâu dài.

Ông Nguyễn Quang Tuấn, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh cho biết: Để thị trường lao động phát triển bền vững, những năm qua tỉnh đã xây dựng và thực hiện chiến lược nhân lực dài hạn, gắn kết giữa giáo dục nghề nghiệp – nhu cầu doanh nghiệp – chính sách thu hút. Công tác đào tạo nghề đã chuyển hướng mạnh hơn về thực hành, sát với thực tế sản xuất. Các cơ sở đào tạo nghề, trung tâm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục thường xuyên tăng cường liên kết với doanh nghiệp để đào tạo “đơn hàng”, cung cấp nhân lực theo đặt hàng cụ thể, khắc phục tình trạng đào tạo lệch pha với thực tế. Về phía Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh, ngoài việc chú trọng xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động còn đa dạng hình thức giao dịch việc làm giúp người lao động tiếp cận thông tin tuyển dụng một cách minh bạch, thuận tiện…

Tuy nhiên, về lâu dài vẫn cần có chính sách giữ chân người lao động. Theo đó, bên cạnh nâng lương tối thiểu vùng, tỉnh cần đẩy mạnh tiến độ các dự án nhà ở xã hội, đi kèm là các dịch vụ phục vụ công nhân, người lao động… tại các khu công nghiệp. Một môi trường sống ổn định, thân thiện sẽ giúp người lao động gắn bó lâu dài, qua đó góp phần ổn định sản xuất. Thị trường lao động Hà Nam đang vận động theo hướng hiện đại, năng động, gắn với công nghiệp hóa nhưng nếu không có chiến lược phát triển nhân lực bài bản, bền vững sẽ rất dễ rơi vào vòng luẩn quẩn: thiếu lao động – tăng chi phí – giảm sức cạnh tranh. Giải quyết bài toán lao động không chỉ là chuyện của doanh nghiệp hay ngành lao động mà cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, cùng sự chủ động của người lao động trong nâng cao kỹ năng và định hướng nghề nghiệp.

Giang Nam