Thiếu điện, tăng giá điện 'nóng' nghị trường

Sáng 25-5, Quốc hội (QH) thảo luận ở tổ, cho ý kiến về tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cùng nhiều nội dung quan trọng khác.

Lãng phí vô cùng lớn

Tại phiên thảo luận, đại biểu (ĐB) QH Tạ Thị Yên (Điện Biên) phản ánh băn khoăn của nhiều cử tri về việc điều chỉnh tăng giá điện. Theo đó, từ năm 2010 đến nay, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã tám lần điều chỉnh tăng giá điện, giá bình quân từ 1.058 đồng/kWh lên 1.864,44 đồng/kWh (vào năm 2019) nhưng đến nay vẫn tiếp tục báo lỗ và đề nghị điều chỉnh tăng giá điện.

Bên cạnh đó, nhiều cử tri cũng thắc mắc về việc thời gian qua, EVN trong các báo cáo đều khẳng định về tình hình sản xuất, kinh doanh điện liên tục thua lỗ. Tuy nhiên, khoản lỗ hơn 26.000 tỉ đồng năm 2022 của EVN thì trong báo cáo chưa thấy làm rõ nguyên nhân và giải pháp cụ thể.

Theo ĐB Yên, cử tri cho rằng cùng một hệ sinh thái nhưng công ty mẹ thì báo lỗ trong khi các công ty con vẫn công bố lợi nhuận cao trong năm 2022. Điển hình như hai doanh nghiệp (DN) thuộc EVN là Tổng công ty Phát điện 2, 3 đều ghi nhận lợi nhuận sau thuế năm 2022 lần lượt là 2.550 tỉ đồng và 3.668 tỉ đồng...

“Vậy nguyên nhân chính của khoản lỗ này do đâu? Nếu nói rằng do giá đầu vào tăng cao, gồm nhiên liệu, lãi vay hay bị lỗ tỉ giá thì các công ty con cũng đối diện với khó khăn này. Tại sao ra kết quả khác nhau, đây có phải là vấn đề về năng lực quản lý không?” - ĐB Yên nêu.

Một câu hỏi nữa đặt ra là trong khi EVN kêu lỗ và tăng giá điện thì việc đàm phán giá bán điện với các đơn vị sản xuất điện gió, điện mặt trời vẫn chưa có sự ngã ngũ, vô hình trung đã tạo ra sự lãng phí vô cùng lớn.

Dự án điện mặt trời Thiên Tân 1.2 là một trong những dự án vừa được Bộ Công Thương phê duyệt, thông qua giá tạm. Ảnh: PECC2

“Tôi cho rằng giải pháp lâu dài cho ngành điện là cần nghiên cứu, tìm ra phương án tối ưu để đảm bảo an ninh năng lượng, có thể tìm nguồn nhiên liệu rẻ, sạch hơn, từ đó giảm giá thành sản xuất. Trong đó, cần có cơ chế giá hợp lý để các nhà máy điện tư nhân, các dự án điện năng lượng tái tạo tham gia kinh doanh điện” - ĐB Yên nêu và cho rằng việc để nhiều dự án điện mặt trời, điện gió không đấu nối được trong khi phải nhập khẩu điện từ Lào, Trung Quốc là sự bất hợp lý và rất lãng phí.

Cùng quan điểm, ĐB Đinh Ngọc Minh (Cà Mau), Ủy viên chuyên trách Ủy ban Kinh tế của QH, nêu chuyện xã hội, người dân đang bức xúc về câu chuyện điện và tại sao phải đi nhập khẩu điện trong khi báo chí thông tin 4.600 MW điện gió, điện mặt trời không được hòa mạng, không được bán lên lưới.

“Vì sao thế, cũng là tài sản quốc gia chứ, sao lại lãng phí như thế? Người ta nói là do sai về thủ tục, quy chế… Thủ tục là do ta đặt ra, tại sao không cải tiến thủ tục này để hòa lưới 4.600 MW, mà lại phải đi mua điện của Trung Quốc, Lào? Trách nhiệm ở đây là cơ quan nào? Ngành điện phải đổi mới nhiều. Trong báo cáo của Chính phủ lựa chọn giải pháp nào để cải tiến vấn đề này” - ĐB Minh nhấn mạnh.

Cần phải sửa một số quy định

Liên quan vấn đề lãng phí điện mặt trời, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết đã trao đổi với bộ trưởng Bộ Công Thương. “Cái này có vướng gì không? Nếu vướng về vấn đề giá điện thì Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Bộ Công Thương để cùng xây dựng giá, đảm bảo giải tỏa được nguồn vốn ứ đọng mà các DN đã vay vốn ngân hàng và bỏ vốn ra làm” - ông Phớc nói.

Tuy nhiên, theo ông Phớc, bộ trưởng Bộ Công Thương bảo rằng “không phải vướng về giá, mà vướng về công suất, tức hiện nay chúng ta đủ tải rồi”. “Tôi có hỏi lại nếu chúng ta đủ tải rồi thì tại sao cho làm? Còn nếu đã làm rồi thì tại sao không giảm bớt điện đã mua của nước ngoài?” - ông Phớc cho hay.

Theo ông Phớc, bộ trưởng Bộ Công Thương trả lời là đã ký hiệp định với nước ngoài, không thể đàm phán để cắt được. Đấy là nguyên nhân và chúng ta phải đi tận gốc rễ của vấn đề để thấy được nguyên nhân từ đâu và phải giải quyết như thế nào.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho rằng cần phải sửa một số quy định, đặc biệt ách tắc nhất là Luật Quy hoạch và Luật Đầu tư công. “Ngay cả mấy năm nay chúng ta ban hành Luật Quy hoạch nhưng vẫn loay hoay không triển khai được, rồi cả vấn đề điện cũng thế” - Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh.•

NHÓM PV