Thổ cẩm Pù Luông

Du khách trải nghiệm bên khung cửi.

Từ nguy cơ mai một...

Đến Pù Luông hỏi đến làng dệt thổ cẩm, du khách sẽ được người dân nhiệt thành chỉ đường đến thôn Lặn Ngoài. Những sản phẩm từ làng nghề dệt nơi đây từ lâu đã không chỉ gói gọn trong việc phục vụ nhu cầu sinh hoạt, trang phục thường ngày của bà con, mà đã trở thành sản phẩm du lịch hút khách, góp phần cải thiện sinh kế cho người dân.

Anh Lò Văn Thực, người dân ở làng nghề cho biết: "Để dệt nên một tấm vải thổ cẩm chất lượng, cần sự kết tinh của cần mẫn và khéo léo. Trước khi dệt, người phụ nữ Thái phải vào rừng tìm lá, vỏ, rễ cây tự nhiên để về chế biến rồi nhuộm sợi. Nước màu được nấu kỹ, sợi vải được ngâm ngấm đều, rồi mới đem phơi nắng. Mỗi loại cây sẽ cho một gam màu, kết hợp nhiều loại tạo nên sắc độ đa dạng. Khi sợi đủ độ săn, khung cửi sẽ được dựng lên. Từ đôi tay khéo léo, nhịp chân và con mắt tinh tường của người phụ nữ, những tấm vải với hoa văn tinh xảo sẽ được ra đời.

Đặc sắc là vậy, nhưng nghề dệt thổ cẩm nơi đây đã có những thời điểm đứng trước nguy cơ mai một, lớp trẻ ít mặn mà với khung cửi. Nhờ sự phát triển của du lịch Pù Luông, cùng với những chính sách của Đảng, Nhà nước, mà đặc biệt là việc triển khai Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, nhiều lớp tập huấn đã được mở, hạ tầng được đầu tư, giúp nghề dệt hồi sinh trở lại.

Hiện nay, thôn Lặn Ngoài có 86 hộ làm nghề, với gần 100 khung dệt, trong đó các hộ ngoài giữ nghề còn trực tiếp truyền dạy lại cho thế hệ con cháu. Để phát triển bền vững, các hộ đã liên kết thành tổ hợp tác hỗ trợ nhau trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Trong đó, một số mẫu mã thổ cẩm đã được công nhận sản phẩm OCOP, mở ra cơ hội đưa thương hiệu thổ cẩm nơi đây vươn ra thị trường.

... đến sản phẩm đặc trưng

Giữa không gian mát lành của núi rừng Pù Luông, chị Nguyễn Thu Hà, du khách đến từ Hà Nội không giấu được niềm phấn khích khi được ngồi bên khung cửi trải nghiệm dệt vải và mua về những tấm thổ cẩm chất lượng. Chị chia sẻ: “Trước giờ tôi chỉ thấy thổ cẩm bày bán ở chợ, hôm nay mới tận mắt chứng kiến các công đoạn nhuộm sợi, dệt vải. Khi tự tay đưa thoi, nghe tiếng khung cửi lách cách, tôi mới cảm nhận hết sự công phu, tỉ mỉ và cả tâm hồn gửi gắm trong từng tấm vải. Càng hiểu hơn vì sao nghề truyền thống này cần được giữ gìn và lan tỏa”.

Nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài đang được trao truyền cho lớp trẻ.

Còn bà Nguyễn Thị Hạnh, du khách đến từ phường Quảng Phú cho biết: “Trong chuyến đi lần này, tôi chọn mua 3 tấm thổ cẩm để biếu ông bà nội, ngoại. Các cụ rất thích đồ thổ cẩm vì sự bền đẹp, hoa văn tinh xảo lại hoàn toàn không có phẩm màu, hóa chất. Thổ cẩm không chỉ là món quà ý nghĩa mà còn gợi nhớ về những giá trị truyền thống. Với chúng tôi, khi đến Pù Luông, ngoài ngắm cảnh núi rừng, thưởng thức ẩm thực, việc mang về vài tấm vải dệt thủ công cũng là cách lưu giữ một phần hồn cốt nơi đây. Tôi tin nếu được quảng bá rộng rãi hơn, sản phẩm thổ cẩm ở Pù Luông sẽ còn chinh phục được nhiều du khách trong và ngoài nước”.

Trưởng thôn Lặn Ngoài Hà Văn Hạnh chia sẻ: "Nếu trước kia, sản phẩm thổ cẩm chỉ dừng lại ở chăn, màn, khăn, áo... thì nay, để đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách, bà con đã sáng tạo thêm nhiều mẫu mới như túi xách, giày dép, thú nhồi bông, vật lưu niệm nhỏ gọn. Những sản phẩm này vừa giữ được hồn cốt truyền thống, vừa mang tính ứng dụng, để du khách có thể mang về làm kỷ niệm. Chúng tôi coi đây không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là cách giữ lấy hồn cốt của người Thái ở Pù Luông”.

Ông Hoàng Đạt Mạnh, chuyên viên Phòng Văn hóa - Xã hội xã Pù Luông cho biết: "Du khách đến Pù Luông ngày càng nhiều, ai cũng thích ghé làng nghề dệt thổ cẩm để tự tay đưa thoi, mua sản phẩm làm kỷ niệm. Nếu tận dụng tốt, đây sẽ là cơ hội lớn để bà con vừa có thêm thu nhập, vừa quảng bá văn hóa dân tộc Thái đến bạn bè khắp nơi. Thời gian tới, chính quyền xã sẽ tập trung hỗ trợ giúp bà con Nhân dân mở rộng sản xuất, cải tiến mẫu mã và tăng cường quảng bá. Tôi tin với sự đồng lòng của bà con, thổ cẩm ở thôn Lặn Ngoài sẽ không chỉ sống lại mà còn trở thành thương hiệu của Pù Luông”.

Bài và ảnh: Đình Giang