Thu hút nhân lực trong lĩnh vực khoa học, công nghệ:Động lực để Thủ đô tăng tốc trong kỷ nguyên số

Thế nhưng, bài toán người tài - đặc biệt là đội ngũ nhân lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, vẫn là lực cản khiến Thủ đô chưa phát huy hết tiềm năng. Nhận diện rõ thách thức, Hà Nội triển khai hàng loạt chính sách mới nhằm thu hút, trọng dụng, phát triển nhân tài, xem đây là yếu tố then chốt để tăng tốc trong kỷ nguyên số.

Nghiên cứu khoa học ở phòng thí nghiệm tại Đại học Quốc gia Hà Nội.

Tiềm lực lớn nhưng chưa phát huy hiệu quả

Tính đến cuối năm 2024, Hà Nội có gần 11.400 thạc sĩ và 408 tiến sĩ đang công tác tại các cơ quan công lập.

Thời gian qua, Hà Nội đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách thu hút, trọng dụng và phát triển đội ngũ trí thức, đặc biệt là nhân lực khoa học, công nghệ và chuyển đổi số chất lượng cao. Nổi bật trong đó là Luật Thủ đô năm 2024 với các điều khoản mang tính đột phá, mở đường cho việc xây dựng các chính sách đặc thù về thu hút nhân tài và đầu tư cho các cơ sở giáo dục, nghiên cứu trọng điểm.

Tuy nhiên, theo Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Lê Hồng Sơn, nguồn nhân lực của Thủ đô hiện nay vẫn còn bất cập, cả về số lượng lẫn chất lượng, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững trong bối cảnh mới. Cơ cấu nhân lực còn mất cân đối về ngành nghề, độ tuổi, giới tính. Đội ngũ trí thức tinh hoa, chuyên gia đầu ngành còn thiếu; thưa vắng các tập thể khoa học mạnh có uy tín trong nước và quốc tế.

Một trong những nguyên nhân cốt lõi là thành phố vẫn chưa có chiến lược dài hạn, toàn diện về quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ trí thức. Chính sách đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn, cơ chế quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học, công nghệ chậm đổi mới, khiến việc thu hút và giữ chân nhân tài chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng.

Ba năm qua, Hà Nội gần như chưa thu hút được chuyên gia nước ngoài, Việt kiều hay nhà khoa học đầu ngành về làm việc trong khu vực công. Tỷ lệ viên chức chuyên trách công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong các cơ quan nhà nước chỉ đạt khoảng 10%.

Bên cạnh đó, chênh lệch thu nhập giữa khu vực công và tư, cùng với nhận thức chưa đầy đủ về vai trò chiến lược của đội ngũ nhân lực khoa học và công nghệ ở một số cấp, ngành, cũng là lực cản lớn. Cơ sở hạ tầng phục vụ nghiên cứu, chuyển giao công nghệ còn lạc hậu. Trong giai đoạn 2020-2024, thành phố chưa có đầu tư mới cho phòng thí nghiệm và thiết bị tại các tổ chức khoa học công lập. Nhiều kết quả nghiên cứu không thể ứng dụng do vướng mắc về sở hữu trí tuệ và quản lý tài sản công.

Để việc thu hút nhân tài không còn là khẩu hiệu

Nhằm thực hiện hiệu quả Luật Thủ đô năm 2024 và Nghị quyết số 57-NQ/TƯ của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Hà Nội đang khẩn trương xây dựng và cụ thể hóa các chính sách đột phá trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Giới thiệu các sản phẩm khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo tại Trường Đại học Thủy lợi nhân Ngày Sở hữu trí tuệ thế giới (26-4) năm 2025.

Theo Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội Nguyễn Hồng Sơn, thành phố đang tích cực xây dựng các nghị quyết cụ thể hóa một số chính sách phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Luật Thủ đô năm 2024 để có thể sớm áp dụng vào thực tiễn. Đó là các nghị quyết về cơ chế đặc thù để thu hút và trọng dụng nhân tài, sử dụng ngân sách đầu tư cho các cơ sở đào tạo, nghiên cứu trọng điểm quốc gia trên địa bàn; chính sách cho phép viên chức tại các cơ sở giáo dục và tổ chức khoa học, công nghệ công lập được tham gia góp vốn, điều hành doanh nghiệp do đơn vị thành lập; ưu đãi về thuế cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp khởi nghiệp trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ trọng điểm của Thủ đô...

Bên cạnh đó, thành phố đang nghiên cứu triển khai Chương trình học bổng toàn phần cho sinh viên ngành công nghệ giai đoạn 2025-2030; đồng thời, rà soát, bổ sung biên chế và vị trí việc làm về chuyển đổi số, an toàn, an ninh mạng để 100% cơ quan nhà nước trên địa bàn có vị trí chuyên trách cho lĩnh vực này.

Hà Nội cũng tập trung xây dựng “Mạng lưới sáng kiến Hà Nội”, nơi kết nối chuyên gia, nhà khoa học trong, ngoài nước và xúc tiến thành lập các thiết chế hỗ trợ đổi mới sáng tạo, như: Trung tâm đổi mới sáng tạo, sàn giao dịch công nghệ, vườn ươm doanh nghiệp...

Những chính sách đặc thù đang được Hà Nội tích cực cụ thể hóa không chỉ phản ánh quyết tâm chính trị mạnh mẽ, mà còn mở ra kỳ vọng về một hệ sinh thái khoa học, công nghệ năng động, kết nối rộng và hấp dẫn nhân tài. Khi môi trường làm việc ngày càng cởi mở, chuyên nghiệp, gắn kết giữa khu vực công và tư, Hà Nội có cơ sở để giữ chân người giỏi, thu hút chất xám từ mọi nguồn lực, cả trong nước lẫn quốc tế. Từ đó, từng bước hiện thực hóa khát vọng trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, đóng góp xứng đáng vào sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên số.

Thu Hằng