Thư thả ở Làng du lịch tốt nhất thế giới

Cách Hà Nội hơn 70km và cách trung tâm thành phố Thái Nguyên 12km, tọa lạc tại xóm Mỹ Hào, xã Thịnh Đức, Làng sinh thái Thái Hải (còn có tên khác là "Bản làng Thái Hải", "Gia đình Thái Hải") mang đậm nét văn hóa của đồng bào dân tộc Tày, Nùng.

30 căn nhà sàn cổ tuổi đời cả trăm năm

Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải là đại diện duy nhất Đông Nam Á nhận giải thưởng "Làng du lịch tốt nhất thế giới" do Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) tổ chức. Giải thưởng này được trao cho 32 địa điểm của 18 quốc gia trên toàn thế giới.

Hai mươi năm trước, đau lòng trước tình trạng nhiều đồng bào dân tộc Tày bỏ nhà sàn truyền thống để thay thế bằng nhà xây gạch, xi măng, bà Nguyễn Thị Thanh Hải đã thế chấp nhà cửa, tài sản ở TP Sông Công để về Thịnh Đức mua gom đất trồng rừng, làm nơi bảo tồn nhà sàn truyền thống của dân tộc Tày.

Bà Hải cũng mua gom nhà sàn, thuê thợ vận chuyển về Thịnh Đức dựng lại theo nguyên mẫu cũ. Đến cuối năm 2003, gần 30 nếp nhà sàn cổ theo cấu trúc truyền thống của đồng bào dân tộc Tày nói chung và đồng bào dân tộc Tày vùng ATK Định Hóa nói riêng đã được đưa về Thịnh Đức. Không chỉ giữ lại phần khung nhà, bà Hải mong muốn giữ được phần hồn của những ngôi nhà sàn, đó chính là cuộc sống sinh hoạt, là truyền thống văn hóa, là đời sống lao động của người dân.

Không gian xanh mướt quanh bản làng Thái Hải.

Điểm khác biệt là tại ngôi làng này, các gia đình nhỏ không có sở hữu riêng. Người dân ăn chung nồi cơm, tiêu chung túi tiền, cùng nuôi dạy con cái và làm du lịch cộng đồng. Sản phẩm mỗi người làm ra đều được tập hợp lại, sau đó phục vụ cho nhu cầu của từng người và cộng đồng làng. Toàn bộ hoạt động sản xuất ở Thái Hải đều mang tính tự cung tự cấp.

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Hải, Trưởng bản Thái Hải đồng thời là Giám đốc Khu Bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải, mỗi người chỉ làm một việc. Người giỏi chăn nuôi thì đảm nhận việc chăn nuôi, người giỏi giao tiếp thì làm nhiệm vụ giao tiếp, đối ngoại, người có kinh nghiệm làm thuốc thì cứ làm thuốc…

Mỗi ngày, từ 5 giờ sáng, sau một hồi mõ báo, các gia đình thức dậy. Trong khi đàn ông cời bếp, thổi lửa, mài dao chuẩn bị cho một ngày lao động thì các bà, các cô ra giếng làng lấy nước, đun nước pha trà. Sau khi cùng ăn sáng, mọi người tỏa đi làm công việc của mình. Có người đi lấy củi, trồng rau, chăn nuôi gà heo, người đánh bắt cá, người đón tiếp khách tham quan, trẻ nhỏ đến lớp học. Riêng trong các ngày mùng một, ngày rằm hay ngày tết cơm mới, ngày đầu năm, bản làng thực hiện một số nghi thức truyền thống. Mọi hoạt động trong bản làng, từ trồng cây, nuôi gia súc gia cầm, sản xuất nước uống đóng chai, trồng và chế biến chè xanh, nấu rượu…. đều gắn với sinh thái, để bảo đảm không tác động tới môi trường và duy trì nguồn thực phẩm sạch để sử dụng.

Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải là nơi sinh sống, bảo tồn những nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Tày nhiều năm qua.

Toàn bộ số tiền mà người dân thu được từ việc sản xuất, bán sản phẩm và tiếp đón các đoàn khách du lịch đều được nộp vào quỹ chung của bản làng. Các chi tiêu, nhu cầu sinh hoạt từ riêng tư đến thiết yếu của mỗi gia đình, cá nhân như bị đau ốm cần đi khám chữa bệnh, con đi học, kể cả đi học đại học, du học... đều có trưởng làng lo liệu. Trưởng làng sẽ là người quyết định mọi công việc quan trọng của bản làng Thái Hải.

"Tôi và gia đình đã lên đây sinh sống được hơn 20 năm. Ở làng Thái Hải có nhiều dân tộc quy tụ về như Tày, Nùng, Dao, Kinh. Chúng tôi đến từ nhiều tỉnh thành khác nhau như Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, Phú Thọ. Nhưng mọi người đều đoàn kết, xem như người một nhà. Thấy được truyền thống văn hóa của đồng bào mình được giữ gìn thật sự rất vui", bà Mã Thị Liêm (người làng Thái Hải) chia sẻ.

Chìm đắm không gian xanh

Ban đầu, bản làng Thái Hải được thành lập không phải để khai thác du lịch mà nhằm bảo tồn văn hóa truyền thống. Tuy nhiên, cảnh đẹp, món ăn ngon ở Thái Hải đã thu hút nhiều du khách đến trải nghiệm, khám phá. Năm 2014, bản làng chính thức được Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên công nhận là điểm du lịch của tỉnh.

Thái Hải có 3 sản phẩm chủ lực giới thiệu đến du khách, đó là kiến trúc nhà sàn, ẩm thực và văn hóa truyền thống của dân tộc Tày. Văn hóa vật thể có 30 nếp nhà sàn cổ, các đồ dùng, vật dụng trong nhà như cối xay thóc, cối giã gạo dùng nước, mâm ăn cơm bằng gỗ, rổ rá, bồ đan bằng tre, nứa để đựng đồ đạc. Bên cạnh đó là trang phục truyền thống, thuốc nam chữa bệnh, các loại ẩm thực như bánh chưng, bánh gai, chè lam, thịt treo gác bếp và rượu men lá chưng cất theo phương pháp truyền thống…

Văn hóa phi vật thể rất được coi trọng ở Thái Hải, đặc biệt là ngôn ngữ. Ở bản làng này, mọi thành viên đều giao tiếp với nhau bằng tiếng dân tộc, hằng ngày cùng tập luyện, trao truyền hát then, đàn tính, giữ gìn nền nếp gia đình. Đặc biệt, nét đẹp văn hóa tâm linh tín ngưỡng như lễ hội lồng tồng, lễ mừng thọ, cúng mụ và các nghi thức thờ cúng tổ tiên được duy trì.

Du khách đến Thái Hải được bà con dân bản đón tiếp giống như là đón người thân về nhà. Khách đến đầu làng sẽ rẽ vào giếng làng để rửa mặt mũi, chân tay. Giếng làng có mạch nước trong vắt, xung quanh xếp đá cuội, là nơi hội tụ linh khí của trời đất, cung cấp nước sinh hoạt cho cả làng. Người dân trong làng tâm niệm rằng, được gột rửa bằng nước giếng làng sẽ giúp tâm hồn thanh tịnh, sẽ thoát khỏi những đen đủi, không may mắn.

Du khách đến Thái Hải được bà con dân bản đón tiếp giống như là đón người thân về nhà.

Cảm giác đầu tiên khi đến khu du lịch Thái Hải là có thể chìm đắm trong thiên nhiên tươi xanh, hòa mình vào cuộc sống của những con người mộc mạc trong sắc phục áo chàm và sống hồn hậu như cây cỏ.

Trên một diện tích rộng lớn khoảng 25 héc ta là không gian thiên nhiên tươi xanh, với núi đồi cỏ cây, hoa lá và hồ nước lớn, những con đường rợp bóng cây, không khí trong lành mát mẻ và thanh bình, hoàn toàn trái ngược với khói bụi nơi thành phố.

Tại đây, mọi thứ dường như đều rất dung dị, mộc mạc. Những ngôi nhà sàn gỗ lợp mái lá, những vật dụng sinh họa cũng chủ yếu được làm từ các chất liệu tự nhiên như tre, nứa, gỗ, gốm, đất, lá cây…

Dịch vụ ẩm thực được chú trọng phục vụ hơn 100 món ăn mang hương vị truyền thống của đồng bào dân tộc ở đây như khâu nhục, lợn quay nguyên con, thịt trâu nướng, thịt trâu xào mẻ, gà nướng mộc, canh gà nấu gừng mẻ, cá chép om mẻ, cá nướng than hoa, cá om măng chua, ốc xào măng chua, nộm hoa chuối rừng, xôi ngũ sắc…

Không những vậy, du khách được thưởng thức những nét văn hóa đặc sắc như hát then, đàn tính đặc trưng của đồng bào dân tộc Tày.

Dịch vụ ẩm thực được chú trọng phục vụ.

Hàng tháng, làng Thái Hải đón hàng nghìn lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm. Đã có du khách của hơn 40 quốc gia đặt chân đến nơi đây.

Chị Lan Anh (du khách Hà Nội) cho biết: "Đến đây, tôi được trải nghiệm nhiều hoạt động hấp dẫn như trồng rau, bắt sâu, chăm tưới, nấu ăn như những người dân bản địa thật thú vị. Các hoạt động múa chày, chơi đàn tính, hát then… khiến tôi thích thú và chẳng muốn về. Mong rằng những mô hình tương tự như vậy sẽ được nhân rộng hơn nữa".

Hải Giang