Thực hiện chính quyền địa phương hai cấp ở Bắc Ninh: Linh hoạt để thích ứng, sáng tạo để vận hành hiệu quả
BÀI 3: NHỮNG VƯỚNG MẮC TỪ THỰC TIỄN
Vận hành chính quyền địa phương hai cấp tại tỉnh Bắc Ninh với kỳ vọng lớn được đặt ra là: Bộ máy tinh gọn, phân quyền rõ ràng, chính quyền “phục vụ” thay vì chỉ “quản lý”. Nhưng song song với không khí phấn khởi, tinh thần đổi mới ấy, thực tế ở cơ sở đang lộ những “điểm nghẽn”, những âm vang “lệch nhịp” cần được tháo gỡ, điều chỉnh để mô hình mới thực sự phát huy hiệu quả.
Công việc quá tải
Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã góp phần tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, khối lượng công việc dành cho mỗi cán bộ, công chức, đặc biệt là ở những xã, phường đông dân cư lại tăng lên đáng kể. Đồng chí Vi Văn Toàn, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy phường Bắc Giang cho biết: “Với 8.180 đảng viên, cán bộ Ban Xây dựng Đảng phường phải nỗ lực gấp nhiều lần để bảo đảm tiến độ và chất lượng công việc. Từ việc tiếp nhận đảng viên theo Quy định 213, chuyển sinh hoạt đảng, làm thủ tục nghỉ hưu về địa bàn đến xác nhận hồ sơ đảng viên khi được bổ nhiệm; rồi lập danh sách, cập nhật số lượng đảng viên được cấp phát Báo Nhân Dân, Báo Bắc Ninh báo cáo Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy, phối hợp với bưu cục cấp phát báo cho các đảng viên theo quy định”.
Ngày Chủ nhật, cán bộ tổ dân phố Tiền Giang 2, phường Bắc Giang hỗ trợ cán bộ phường làm sạch cơ sở dữ liệu đất đai.
Phường Bắc Giang có dân số lên tới 123.000 người cộng với 17.000 người tạm trú, mỗi tháng, một cán bộ Trung tâm Phục vụ hành chính công của phường phải tiếp nhận và xử lý tới 1.000 hồ sơ. Lĩnh vực hộ tịch - tư pháp trước đây có đến 9 đơn vị cùng đảm nhiệm, nay chỉ còn 2 cán bộ. Khối lượng hồ sơ tăng đột biến khiến nhiều cán bộ phải làm việc không kể thời gian. Có người đến cơ quan từ sáng sớm, về nhà khi đã tối muộn; thậm chí tranh thủ cả ngày thứ Bảy, Chủ nhật để giải quyết hồ sơ cho người dân. Gồng mình để hoàn thành nhiệm vụ đã trở thành hình ảnh quen thuộc của đội ngũ cán bộ phường.
Thực tế này không chỉ diễn ra ở phường Bắc Giang mà là bức tranh chung tại nhiều địa phương khác. Như phường Nếnh với dân số chính thức chỉ khoảng 55.000 người nhưng dân số tạm trú lên tới hơn 105.000 người, phần lớn là công nhân các khu công nghiệp. Áp lực công việc hành chính ở đây tăng 25-30% so với trước. Việc tăng khối lượng công việc nhưng không tương ứng với sự tăng thêm về biên chế, nguồn nhân lực khiến cán bộ phải làm việc nhiều giờ hơn, thậm chí phải kiêm nhiệm nhiều vị trí công tác, ảnh hưởng đến chất lượng công việc cũng như tinh thần làm việc. Tình trạng tồn đọng hồ sơ và đơn thư kéo dài tại nhiều phường, xã cũng là một bài toán khó, nhất là liên quan đến lĩnh vực đất đai và xây dựng, vượt quá thẩm quyền của phường nhưng chưa được xử lý triệt để, khiến chính quyền cấp xã phải đối mặt với sức ép rất lớn.
Tuy vậy, nhiều cán bộ, công chức, viên chức cấp xã chưa có kinh nghiệm thực tiễn nên khi tiếp nhận nhiệm vụ mới hoặc mô hình mới vẫn còn lúng túng. Kết quả là khi bộ máy mới vận hành, một số cán bộ vẫn còn “chưa rõ vai, chưa thuộc bài” của mình dẫn tới “chồng lấn”, tạo “khoảng trống” hoặc phải chờ xin ý kiến cấp trên. Do vậy, mặc dù bộ máy được tinh gọn, nhưng vẫn chưa bảo đảm hiệu quả đa ngành, đa nhiệm tại cấp xã - đặc biệt khi các xã sau sáp nhập có quy mô lớn hơn hoặc địa bàn phức tạp hơn trước.
Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, việc triển khai các phần mềm chuyên ngành, dịch vụ công trực tuyến đòi hỏi cán bộ phải có kỹ năng tin học, thành thạo quy trình nghiệp vụ điện tử. Tuy nhiên, nhiều cán bộ vẫn quen với công tác thủ công, chưa thực sự làm chủ công nghệ, chưa thích nghi nhanh với cơ chế mới, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng xử lý hồ sơ. Hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin, đường truyền, thiết bị làm việc phục vụ người dân, doanh nghiệp tại cấp xã còn chưa đồng bộ, ở vùng xa còn yếu. Trong khi đó, yêu cầu của mô hình mới là “phi địa giới hành chính”, “thông suốt thủ tục hành chính”, “gần dân, sát dân”. Vì vậy nếu hạ tầng chưa đáp ứng sẽ ảnh hưởng đến kết quả giải quyết thủ tục hành chính, dẫn đến những phản ánh về “chậm muộn”.
Thiếu nhân lực chuyên ngành
Một trong những khó khăn hiện nay khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp là nhiều địa phương dù “dư” cán bộ nhưng lại thiếu người có chuyên môn đúng việc, chuyên môn sâu, đặc biệt trong các lĩnh vực đất đai, xây dựng, tài chính, công nghệ thông tin. Theo chia sẻ, có đơn vị cán bộ kế toán lại phụ trách chuyển đổi số, cán bộ lưu trữ đảm nhận nội vụ. Tại xã miền núi An Lạc, một buổi sáng đầu tuần, Trung tâm Cung ứng dịch vụ sự nghiệp công chỉ có 4 cán bộ làm việc. Ông Nguyễn Văn Thỏa, Giám đốc Trung tâm cho biết: “Trung tâm có 9 người, nhưng 5 đồng chí được điều động hỗ trợ các phòng, ban khác. Trong số 4 người còn lại, tôi và hai cán bộ vốn học lĩnh vực phát thanh - truyền hình và một kế toán chủ yếu làm mảng thông tin truyền thông. Còn các lĩnh vực như nông nghiệp, khuyến nông, thú y thì hoàn toàn trống. Không có cán bộ chuyên môn, chúng tôi học phát thanh - truyền hình thì làm sao đi tiêm phòng cho lợn hay dự báo tình hình sâu bệnh được, vì vậy nhiệm vụ này hiện Phòng Kinh tế đảm nhận”.
Cán bộ Trung tâm Cung ứng dịch vụ sự nghiệp công xã An Lạc vận hành hệ thống truyền thanh thông minh.
Ông Thỏa cho biết thêm, tới đây, theo Hướng dẫn số 3762/UBND-NC của UBND tỉnh về định hướng chức năng, nhiệm vụ của trung tâm cung ứng dịch vụ sự nghiệp công thì Trung tâm sẽ thành tổ hợp đa lĩnh vực, ngoài cung ứng dịch vụ sự nghiệp văn hóa, thể thao, truyền thông còn triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, tham gia công tác đầu tư công, giải phóng mặt bằng, môi trường, giao thông, đô thị, thậm chí có cả chức năng đăng ký đất đai. Nếu không có cán bộ chuyên sâu từng lĩnh vực thì rất khó để hoàn thành nhiệm vụ. Nhiều trung tâm khác cũng trong tình trạng vừa làm vừa học, thiếu nhân lực chuyên ngành, thiếu kiến thức thực tế. Khi “chiếc áo tổ chức” chưa được may vừa người, năng lực cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu dẫn đến hiệu quả hoạt động của trung tâm hạn chế.
Hay như việc phân nhiệm, phân công giữa các cấp chuyên môn vẫn có chỗ chưa phù hợp hoặc chưa kịp sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn. Đơn cử như việc tiếp nhận, xử lý đơn thư, đơn tố cáo, nhiệm vụ hỗ trợ, phân loại, tham mưu thuộc phòng chuyên môn nào ở cấp xã vẫn chưa rõ ràng, dẫn tới việc có hồ sơ bị “trống” trách nhiệm, hoặc việc xử lý kéo dài. Việc tiếp dân của chủ tịch UBND cấp xã theo quy định hiện nay vẫn tổ chức một phiên mỗi tuần, nhưng trong thực tiễn địa phương với dân số và nhu cầu ngày càng đa dạng thì không phù hợp. Sau sáp nhập, các xã, phường gặp nhiều khó khăn trong hoàn thiện hồ sơ, chứng từ, quyết toán và triển khai các dự án, nhiệm vụ chi do một số đơn vị đã giải thể hoặc sáp nhập, dẫn đến thiếu hồ sơ, chậm trễ dữ liệu tài chính, ảnh hưởng tới phân bổ vốn, lập quyết toán và quản lý ngân sách. Cấp xã thiếu bác sĩ có chuyên môn về các lĩnh vực liên quan, khó khăn trong việc xác định mức độ khuyết tật đối tượng bảo trợ xã hội.
Trụ sở làm việc phân tán
Cơ sở vật chất, trụ sở, không gian làm việc cấp xã còn nhiều bất cập. Thực tiễn ghi nhận nhiều trụ sở làm việc của Đảng ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ và Trung tâm Phục vụ hành chính công được bố trí tại nhiều nơi, lại chỉ có một con dấu nên khó khăn trong công tác chỉ đạo, điều hành, phối hợp và phục vụ người dân giải quyết thủ tục hành chính (chờ đóng dấu). Việc phân cấp, ủy quyền và quy trình thủ tục hành chính chưa được hướng dẫn đồng bộ. Nhiều địa phương cho biết, họ chưa nhận được hướng dẫn chi tiết về thủ tục nào chủ động làm, thủ tục nào vẫn thuộc phòng chuyên môn của tỉnh. Quy trình giải quyết thủ tục hành chính tại cấp xã mặc dù đã được triển khai phần mềm dùng chung vẫn có nơi phải chờ ý kiến tham mưu. Vấn đề này càng rõ khi thủ tục liên ngành như đất đai, xây dựng, môi trường… người dân phản ánh là qua nhiều bộ phận, có chỗ phải nộp hồ sơ nhiều lần.
Đặc biệt là hệ thống phần mềm quản lý, điều hành chưa được tích hợp đồng bộ giữa các phần mềm (trong tỉnh, giữa tỉnh và Trung ương); hệ thống đường truyền, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ nên những ngày đầu còn trục trặc, làm chậm tiến độ giải quyết thủ tục hành chính. Hệ thống phần mềm quản lý hồ sơ hộ tịch, chứng thực điện tử, dịch vụ công trực tuyến ở nhiều địa phương còn lỗi kỹ thuật, chưa liên thông được với Cổng dịch vụ công quốc gia...
Việc vận hành chính quyền địa phương hai cấp đang trong giai đoạn đầu, mặc dù có những kết quả tích cực nhưng cùng với đó là yêu cầu rất cao về thích ứng tổ chức, con người, công nghệ và quy trình. Để thực sự phát huy hiệu quả mô hình thì cần giải quyết các “điểm nghẽn”, những “lệch nhịp” nêu trên.
