Thuốc lá gây gánh nặng về kinh tế, năng suất lao động và môi trường

Phát biểu tại khóa tập huấn “Nâng cao năng lực quản lý và thực hiện các chương trình, hoạt động về phòng chống tác hại của thuốc lá”, do Viện Kiểm soát Thuốc lá Toàn cầu, thuộc Trường Đại học Y tế Công cộng Bloomberg John Hopkins, Đại học Johns Hopkins, phối hợp với Quỹ Phòng, chống tác tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức ngày 28/10, ThS.BS Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, cho biết, tại Việt Nam, khoảng 103.000 người tử vong mỗi năm do các bệnh liên quan đến thuốc lá. Bên cạnh thiệt hại về sức khỏe và tính mạng, thuốc lá còn gây gánh nặng lớn về kinh tế, năng suất lao động và môi trường.

ThS BS Phan Thị Hải – Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá phát biểu tại chương trình.

Các đầu mẩu thuốc lá và vỏ bao sau khi sử dụng sinh ra một khối lượng rác thải lớn; ước tính mỗi năm có tới 4.500 tỷ đầu lọc thuốc lá thải ra ngoài môi trường. Không chỉ là rác thải bẩn, đầu lọc thuốc lá còn gây hại cho các sinh vật dưới nước nếu bị bỏ lại trên bãi biển, sông, hồ hoặc trôi xuống cống thoát nước vì phải mất từ 5 - 7 năm mới phân hủy hết.

Mỗi năm, ước tính có 1,4% diện tích rừng bị tàn phá để lấy gỗ sấy thuốc lá, ngoài ra, gỗ còn được sử dụng để xây lò sấy, làm giấy cuốn thuốc lá và bao bì đựng thuốc lá. Trong quá trình sản xuất thuốc lá nhiều chất thải được thải ra môi trường, bao gồm: dung môi, bùn than, dầu nhựa, giấy và gỗ cũng như các chất thải hóa học độc hại khác.

TS Angela Pratt, Đại diện WHO tại Việt Nam chia sẻ thông tin tại khóa tập huấn

Ước tính mỗi năm thuốc lá gây ra tổn thất khoảng 108.000 tỷ đồng chi phí khám chữa bệnh. Thêm vào đó, việc giảm năng suất lao động do bệnh tật liên quan đến thuốc lá sẽ làm giảm tổng sản lượng kinh tế của quốc gia. Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh mãn tính, dẫn đến lao động nghỉ làm dài ngày hoặc giảm hiệu suất công việc. Lực lượng lao động bị thu hẹp, đặc biệt là nam giới trong độ tuổi 30–50, nhóm trụ cột kinh tế của nhiều gia đình. Theo tính toán của WHO, Việt Nam mất khoảng 28.000 tỷ đồng/năm do năng suất lao động giảm vì bệnh tật và tử vong sớm do thuốc lá.

Việt Nam đã sớm tham gia Công ước Khung về Kiểm soát thuốc lá của WHO từ năm 2004 và ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá vào năm 2012. Gần đây, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 173/2024/QH13, trong đó quy định cấm hoàn toàn việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng kể từ năm 2025 – thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Việt Nam trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Sau hơn 10 năm thực thi Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, với sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế và nỗ lực của các địa phương, Việt Nam đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận như: Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới từ 15 tuổi trở lên giảm; tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc lá tại nơi làm việc, trường học, cơ sở y tế đều giảm rõ rệt; nhận thức của cộng đồng về tác hại của thuốc lá được nâng cao đáng kể.

Tuy nhiên, vẫn còn những thách thức trong phòng chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là tình trạng phơi nhiễm khói thuốc tại nhà hàng, quán bar, vũ trường, quán cà phê…. vẫn ở mức cao, và sự xuất hiện của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang gây khó khăn mới cho công tác quản lý, thực thi.

Do đó, chương trình tập huấn cán bộ nòng cốt về kiểm soát thuốc lá do Viện Nghiên cứu Toàn cầu về Kiểm soát thuốc lá, Trường Đại học Y tế công cộng Johns Hopkins phối hợp với Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá triển khai là một hoạt động thuộc sáng kiến Bloomberg nhằm giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá. Chương trình hướng tới việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ nòng cốt tại các quốc gia có gánh nặng bệnh tật và tử vong cao do thuốc lá gây ra, qua đó tăng cường khả năng tổ chức, triển khai và thực thi hiệu quả các chính sách kiểm soát thuốc lá.

Các đại biểu tham gia thảo luận.

Phó Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá cũng cho biết, tại Việt Nam, công tác xây dựng và thực hiện các chính sách kiểm soát thuốc lá đã đạt được những bước tiến nhất định ở nhiều mức độ khác nhau. Tuy nhiên, ngành công nghiệp thuốc lá vẫn tiếp tục có những hành động can thiệp vào quá trình xây dựng và thực thi chính sách.

Bên cạnh đó, vẫn còn nhiều vấn đề đáng lo ngại như tác động kinh tế của việc kiểm soát thuốc lá; sự cần thiết phải triển khai đồng bộ các biện pháp trong gói MPOWER; việc quản lý thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng; cũng như yêu cầu tăng cường thực thi các quy định của pháp luật về kiểm soát thuốc lá, đặc biệt là trong việc bảo đảm môi trường không khói thuốc.

Chương trình tập huấn tập trung nhấn mạnh các nguyên tắc lãnh đạo trong mối liên hệ với nhiều chủ đề liên quan đến kiểm soát thuốc lá, bao gồm những nội dung nêu trên. Chương trình được thiết kế dựa trên các thành tố của gói biện pháp MPOWER nhằm giảm nhu cầu sử dụng các sản phẩm thuốc lá và nicotine.

Các giảng viên trong nước và quốc tế giảng dạy là những chuyên gia có kinh nghiệm trong các lĩnh vực lãnh đạo kiểm soát thuốc lá, xây dựng và thực thi chính sách, kinh tế học kiểm soát thuốc lá, vận động chính sách, truyền thông và phát triển mạng lưới.

Sau khi hoàn thành chương trình, học viên tham dự sẽ nâng cao năng lực và kỹ năng tư duy hệ thống, từ đó tăng cường hiệu quả vận động cho việc ban hành và thực thi chính sách nhằm giảm sử dụng thuốc lá tại Việt Nam. Áp dụng được các nguyên tắc điều phối trong công việc hàng ngày và tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan trong công tác kiểm soát thuốc lá; nâng cao kỹ năng truyền thông, đặc biệt là về phương thức và nội dung truyền thông cho từng đối tượng.

Trần Hằng