Tỉnh táo khi uống rượu, đừng để rượu 'uống' mình!
Rượu từ lâu đã là một thức uống quen thuộc, gắn liền với đời sống con người, nhất là trong các dịp lễ, Tết, du xuân. Nhưng, có một điều không thể phủ nhận là việc lạm dụng rượu rất có tác hại đối với sức khỏe. Thời gian qua, tình trạng lạm dụng rượu có xu hướng tăng nhanh, phức tạp. Và đáng ngại hơn cả, trong số đó không ít trường hợp là do sử dụng rượu không rõ nguồn gốc, chất lượng kém.
Cách tốt nhất để phòng ngộ độc methanol do uống rượu là không uống rượu Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Yến - Giám đốc Trung tâm Pháp y Hà Nội, methanol là một loại cồn rất độc, không được phép sử dụng trong rượu. Loại cồn này thường được sử dụng trong công nghiệp, trong phòng thí nghiệm làm dung môi... Tuy nhiên, thực tế vẫn có một hàm lượng methanol tự nhiên sinh ra khi sản xuất rượu, nhưng với lượng rất thấp. Tuy nhiên, trong các vụ ngộ độc do rượu chứa methanol gần đây thì hầu hết hàm lượng methanol trong rượu đều vượt hàng trăm, thậm chí hàng nghìn lần cho phép. Cũng theo bà Yến, điều đáng lo ngại là nhiều người dân hiện nay vẫn chưa có ý thức đề phòng rượu giả và thiếu kiến thức nhận diện rượu có nguồn gốc từ cồn công nghiệp. Về nhận diện, methanol rất giống với rượu ethanol thông thường, thậm chí còn ngọt, dễ uống hơn. Khi mới uống, người uống cũng có cảm giác giống với say rượu nên dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, sau uống, bệnh nhân sẽ có biểu hiện mờ mắt, lơ mơ, thở nhanh và thở sâu giống như khó thở do nhiễm toan chuyển hóa, co giật, hôn mê, trong tình trạng nguy kịch... “Cách tốt nhất để phòng ngộ độc methanol do uống rượu là không uống rượu. Nếu không thể từ chối thì uống hạn chế và chỉ uống rượu có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, không uống các loại rượu trôi nổi, rượu giả, rượu không chứng minh được nguồn gốc, xuất xứ, không uống rượu ngâm với lá, rễ cây, phủ tạng động vật không rõ độc tính hay rượu ngâm theo kinh nghiệm cá nhân, không uống rượu khi đang đói, mệt hoặc đang uống thuốc điều trị, trẻ em không được uống rượu, bia”, bà Yến nhấn mạnh.
Nhiều ca ngộ độc rượu và phần lớn đều có lượng methanol trong máu cao
Thời gian gần đây, số vụ ngộ độc rượu tăng đột biến. Nhiều ca ngộ độc ghi nhận bệnh nhân sử dụng rượu được pha chế từ cồn công nghiệp (methanol) hoặc rượu giả không có nguồn gốc, xuất xứ có lẫn methanol với hàm lượng cao, cá biệt có bệnh nhân nghiện rượu tự ý mua cồn sát trùng về pha để uống dẫn đến ngộ độc methanol. Đặc biệt trong các kỳ nghỉ khi lượng lớn rượu, bia được tiêu thụ cùng với thói quen uống rượu nhiều, không kiểm soát, thì các ca ngộ độc rượu càng tăng mạnh.
Ngày 12/2/2025, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cấp cứu bệnh nhân L.Q.Đ. (61 tuổi, trú tại Mê Linh, Hà Nội) hôn mê vì ngộ độc rượu, tiên lượng tử vong cao. Gia đình cho biết, trước đó, nhân dịp Tết, ông Đ. thường xuyên gặp gỡ bạn bè, uống rượu liên tục và hầu như không ăn uống. Cũng trong tháng 2/2025, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội, Công an tỉnh Quảng Nam đã thi hành các quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và lệnh tạm giam đối với L.T.G (trú tại phường Cẩm Nam, TP Hội An, tỉnh Quảng Nam) để điều tra về tội “Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm”. Trước đó, L.T.G trong vai trò là nhân viên pha chế của nhà hàng tại TP Hội An đã sử dụng cồn y tế 70 độ pha với rượu, khiến hai người nước ngoài sau khi uống đã tử vong. Cuối năm 2024, xảy ra vụ việc 6 người vào ăn và uống rượu tại quán bánh canh cá lóc ở thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, sau ăn 4 người phải nhập viện nghi do ngộ độc rượu. Sau vụ việc này, Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế đã có văn bản khẩn chỉ đạo xử lý vụ việc nghi ngờ ngộ độc rượu…
Đối với Trung tâm Pháp y Hà Nội, không hiếm các hồ sơ giám định về các trường hợp liên quan đến ngộ độc rượu. Trao đổi với phóng viên, ThS. Phạm Huy Hoàng - Giám định viên, Trưởng khoa Xét nghiệm tổng hợp, Trung tâm Pháp y Hà Nội cho biết, thời gian qua, Trung tâm đã giám định nhiều ca ngộ độc rượu và một số ca có lượng methanol trong máu cao.
“Chúng tôi có một ca điển hình nạn nhân đã tử vong vì uống rượu giả xảy ra ngay tại Hà Nội chứ không phải xa xôi gì. Theo hồ sơ, khoảng 5 giờ sáng ngày 12/6/2024, bà L.T.X vào phòng ngủ của chồng là ông L.T.T (địa chỉ tại phường Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội) thì phát hiện ông L.T.T trong tình trạng nằm bất động trên giường. Bà L.T.X hỏi không thấy ông L.T.T trả lời nên đã gọi báo cấp cứu. Khi cấp cứu 115 đến thì xác định ông L.T.T đã tử vong.
Cơ quan cảnh sát điều tra đã tiến hành xác minh, điều tra, làm rõ vụ việc, trưng cầu Trung tâm Pháp y Hà Nội giám định nguyên nhân gây tử vong. Mẫu máu của nạn nhân được Trung tâm Pháp y Hà Nội giám định không tìm thấy ethanol, nhưng nồng độ methanol rất cao lên đến 164mg/100ml máu (nồng độ methanol trong máu 20mg/100ml đã gây ngộ độc). Cơ quan điều tra thu được tại hiện trường một chai nhựa loại 500ml màu trắng bên trong có chứa khoảng 100ml dung dịch không màu. Kết quả giám định mẫu dung dịch trên có methanol nồng độ 75o, không có ethanol. Nạn nhân được kết luận tử vong do ngộ độc methanol”, ThS. Phạm Huy Hoàng cho biết.
Đừng chết vì rượu giả
Theo ThS. Phạm Huy Hoàng, methanol - thường được gọi là cồn công nghiệp - là alcohol đơn giản nhất có công thức CH3OH. Trong khi ethanol được lên men từ tinh bột như ngũ cốc, các loại củ có chứa tinh bột hoặc đường thì methanol được lên men từ nguyên liệu có chứa cellulose (gỗ). Tuy methanol là một chất được sinh ra trong quá trình lên men, bản thân methanol ít độc nhưng các chất chuyển hóa của nó lại rất độc. Khi vào cơ thể, methanol được chuyển hóa bởi alcohol dehydrogenase - một enzyme chuyển hóa rượu tại gan, tạo ra formaldehyde (độc gấp 33 lần methanol) gây ra các triệu chứng lâm sàng. Formaldehyde sau đó nhanh chóng chuyển hóa thành acid formic. Chính acid formic được xem là thủ phạm gây độc trong các trường hợp ngộ độc rượu methanol gây tổn thương võng mạc, tổn thương thần kinh thị giác, dẫn đến mù lòa. Nguy hiểm hơn nó còn gây tổn thương não bộ, có thể dẫn đến tử vong.
“Methanol ảnh hưởng chủ yếu lên hệ thần kinh trung ương với các triệu chứng say rượu, ngủ gà, sững sờ, co giật hay hôn mê. Hàm lượng methanol vượt quá chỉ tiêu cho phép có thể dẫn đến ngộ độc cho người sử dụng. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các sản phẩm đồ uống có cồn (QCVN 6-3:2010/BYT) và Tiêu chuẩn quốc gia về rượu trắng (TCVN 7043:2013) có quy định, hàm lượng methanol trong rượu không lớn hơn 100mg/lít cồn 100 độ. Ở trường hợp nạn nhân L.T.T ở Hà Nội nói trên kết quả giám định mẫu chỉ cho thấy có có methanol nồng độ 75o, không có ethanol. Có thể nói, chính việc sử dụng rượu giả đã dẫn đến sự tử vong của nạn nhân”, theo ThS. Phạm Huy Hoàng.
Cần biết rằng, rượu có thành phần chính là ethanol, với công thức hóa học C2H5OH, trong khi rượu methanol có công thức hóa học CH3OH. Hai loại rượu này đều được lên men và chưng cất. Thế nhưng, nếu như rượu ethanol lên men từ tinh bột hoặc đường thì rượu methanol lại lên men từ nguyên liệu có chứa cellulose (gỗ). Ngộ độc rượu xảy ra khi một người uống quá nhiều rượu ethanol trong thời gian ngắn hoặc uống rượu kém chất lượng có chứa độc chất methanol dẫn đến lượng cồn trong máu quá nhiều. Ngộ độc rượu là một trong những nguyên nhân gây rối loạn tâm thần, tai nạn giao thông, tử vong…
Trước tình trạng lạm dụng rượu và sử dụng rượu không rõ nguồn gốc, do một số cơ sở mua cồn công nghiệp pha chế thành rượu, Bộ Y tế đã khuyến cáo, người tiêu dùng tuyệt đối không mua và sử dụng rượu trôi nổi, không nhãn mác chưa công bố tiêu chuẩn để phòng tránh ngộ độc.
Cách tốt nhất để phòng ngộ độc methanol do uống rượu là không uống rượu
Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Yến - Giám đốc Trung tâm Pháp y Hà Nội, methanol là một loại cồn rất độc, không được phép sử dụng trong rượu. Loại cồn này thường được sử dụng trong công nghiệp, trong phòng thí nghiệm làm dung môi... Tuy nhiên, thực tế vẫn có một hàm lượng methanol tự nhiên sinh ra khi sản xuất rượu, nhưng với lượng rất thấp. Tuy nhiên, trong các vụ ngộ độc do rượu chứa methanol gần đây thì hầu hết hàm lượng methanol trong rượu đều vượt hàng trăm, thậm chí hàng nghìn lần cho phép.
Cũng theo bà Yến, điều đáng lo ngại là nhiều người dân hiện nay vẫn chưa có ý thức đề phòng rượu giả và thiếu kiến thức nhận diện rượu có nguồn gốc từ cồn công nghiệp. Về nhận diện, methanol rất giống với rượu ethanol thông thường, thậm chí còn ngọt, dễ uống hơn. Khi mới uống, người uống cũng có cảm giác giống với say rượu nên dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, sau uống, bệnh nhân sẽ có biểu hiện mờ mắt, lơ mơ, thở nhanh và thở sâu giống như khó thở do nhiễm toan chuyển hóa, co giật, hôn mê, trong tình trạng nguy kịch...
“Cách tốt nhất để phòng ngộ độc methanol do uống rượu là không uống rượu. Nếu không thể từ chối thì uống hạn chế và chỉ uống rượu có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, không uống các loại rượu trôi nổi, rượu giả, rượu không chứng minh được nguồn gốc, xuất xứ, không uống rượu ngâm với lá, rễ cây, phủ tạng động vật không rõ độc tính hay rượu ngâm theo kinh nghiệm cá nhân, không uống rượu khi đang đói, mệt hoặc đang uống thuốc điều trị, trẻ em không được uống rượu, bia”, bà Yến nhấn mạnh.
