Tò he: Khúc đồng dao thương nhớ

Độc đáo tò he

Tò he như khúc đồng dao thương nhớ, như một phần không thể thiếu của tuổi thơ nhiều người, nhiều miền quê Việt Nam có sức bền riêng, rất khó mai một. Thời hiện đại, trẻ con có nhiều thứ đồ chơi công nghệ, đắt tiền nhưng món đồ chơi dân giã, rẻ tiền là tò he vẫn có chỗ đứng và không thể thiếu trong các kì lễ, Tết.

Cả thế giới tò he đầy sắc màu

Theo các nghệ nhân làm tò he, nguyên liệu chính để làm tò he là bột gạo có trộn ít nếp theo tỉ lệ 10 phần gạo, một phần nếp trộn đều, ngâm nước rồi đem xay nhuyễn, luộc chín và nhào nhanh tay. Sau đó, người ta nắm bột lại thành từng vắt và nhuộm màu riêng. Bột có bốn màu cơ bản là vàng, đỏ, đen và xanh. Hồi xưa, người ta sử dụng màu có nguồn gốc từ thực vật và đun sôi với một ít bột. Bây giờ, người ta chuyển sang sử dụng màu thực phẩm công nghiệp vì tiện ích hơn.

Tò he xưa và nay

Tò he - món quà không thể thiếu của tuổi thơ

Trước đây tò he là món đồ chơi có các hình con giống như: Công, gà, trâu, bò, lợn, cá..., trẻ em có thể chơi hoặc ăn luôn nếu thích. Về sau, sản phẩm được gắn vào một chiếc kèn ống bằng tre, khi thổi phát ra âm thanh “tò te” vui tai. Đây cũng là lúc tò he được đọc chệch từ “tò te” ra đời, để rồi tò he từ nông thôn lên thành phố, trở thành món đồ chơi có thể tặng nhau.

Nguyên liệu chính là bột gạo

Từ nắm bột gạo, những nghệ nhân nặn tò he đã tạo ra cả thế giới đầy màu sắc, với đủ loại hình con giống, con giáp, hay các nhân vật trong phim, trong truyện cổ tích. Tuy nhiên, để cạnh tranh với đồ chơi ngoại nhập, tò he cần một cuộc đổi mới cả về hình thù và chất lượng.

Công chúng có cơ hội trải nghiệm làm tò he

Tò he ngày càng phong phú về mẫu mã và chủng loại

Để tò he trở thành loại đồ chơi độc đáo, mở rộng ra thị trường cho trẻ em, các nghệ nhân đã giải quyết một số vấn đề kĩ thuật như: Nguyên liệu có khả năng chống mốc, giữ độ ẩm cao, không độc hại với người sử dụng. Nhiều nghệ nhân của làng nghề đã nghiên cứu và từng bước thử nghiệm chế biến nguyên liệu bằng cách pha trộn một số loại đất nặn để được lâu như đất sét Nhật Bản, đất sét Thái Lan.

Bên cạnh đó người làm tò he bây giờ cũng năng động hơn rất nhiều trước thị hiếu của khách hàng. Nếu như ngày trước các đối tượng để nặn tò he chủ yếu là các loại cây quả, con giống, hình người là Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới... thì bây giờ tò he phong phú hơn rất nhiều. Với riêng các em thiếu nhi, họ để ý đến những phim hoạt hình mới mà các em hay xem, rồi nặn ra các hình thù ngày càng phong phú về mẫu mã và chủng loại để mọi người lựa chọn.

Lan tỏa ý tưởng sáng tạo

Triển lãm “Tòhe・vo・lu・tion” - Current Media được tổ chức những ngày qua tại Hà Nội đã gây ấn tượng mạnh đến công chúng với mong muốn lan tỏa ý tưởng "sáng tạo là vô hạn". Tò he như là một đại diện cho thế hệ tràn đầy khát vọng để khơi dậy niềm cảm hứng cho giới trẻ Hà Nội cũng như kiến tạo thành phố đầy sự sáng tạo. Thông qua những giá trị truyền thống, triển lãm muốn đem tới cho người trẻ những niềm cảm hứng mới về những nét đẹp lâu đời của Thủ đô. Ở tò he, sự sáng tạo là vô hạn, cũng giống như bất kì một phạm trù nghệ thuật nào khác và cả tài năng của con người.

Tò he như một đại diện cho thế hệ tràn đầy khát vọng

Khoảng 200 mẫu tò he được trưng bày tại triển lãm

Chiếm trọn không gian triển lãm là những tác phẩm tò he từ truyền thống đến hiện đại và cả những phiên bản tò he mang tính đương đại cách tân được sáng tác bởi những người trẻ. Đây là cuộc diễu hành tò he với khoảng 200 mẫu tò he được sắp xếp theo tiến trình phát triển của nghệ thuật nặn tò he của Việt Nam. Công chúng và các bạn trẻ sẽ được chu du ngược thời gian về những buổi ban đầu của nghệ thuật tò he, được chiêm ngưỡng những khía cạnh khác nhau về nghệ thuật sáng tạo gắn liền với những nét văn hóa dân tộc cổ truyền. Đến với triển lãm tò he, công chúng còn có cơ hội trải nghiệm công việc của một nghệ nhân nặn tò he và tham gia vào quá trình xây dựng thành phố sáng tạo bằng chính sự sáng tạo của mình.

Không gia sắp đặt thị giác với một sa bàn tò he

Đột biến về kích thước

Tò he trong tương lai với nhiều mẫu mã sắc màu phù hợp với hơi thở hiện đại

Bên cạnh đó, một không gia sắp đặt thị giác với một sa bàn tượng trưng cho xã hội 4.0 với những con tò he với những hình dáng lạ mắt được đặt lên trên mô tả cuộc sống hiện đại. Đó chính là dự báo sự phát triển của tò he trong tương lai với nhiều mẫu mã sắc màu phù hợp với hơi thở hiện đại, thậm chí đột biến cả về kích thước.

Tò he kết hợp sự sáng tạo và nghệ thuật

Triển lãm “Tòhe・vo・lu・tion” mong muốn truyền tải thông điệp: Ai trong chúng ta cũng là một cá thể riêng biệt với những khả năng sáng tạo riêng. Và chúng ta chính là những người sáng tạo nên một Hà Nội sáng tạo.

Phạm Tiệp