Tôn vinh ý chí của các chiến sĩ cách mạng

Những cựu chiến binh đầu bạc ôn lại quá khứ hào hùng qua các hình ảnh, tư liệu tại trưng bày.

Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày (thôn Nam Quất, xã Phú Xuyên, Hà Nội) vốn trưng bày các hiện vật, hình ảnh, tư liệu chuyên về quá trình đấu tranh cách mạng chốn lao tù của các chiến sĩ cách mạng và tố cáo tội ác của thực dân đế quốc.

Bảo tàng trưng bày, lưu giữ hơn 5.000 hiện vật, hình ảnh, tư liệu, tái hiện sự khốc liệt qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, tôn vinh truyền thống Bộ đội Cụ Hồ, tôn vinh tinh thần bất khuất, kiên trung của các chiến sĩ cách mạng, đặc biệt là những chiến sĩ cách mạng bị địch bắt, tù đày.

Những ngày tháng 11 này, đúng vào dịp kỷ niệm 20 năm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2005-23/11/2025), Bảo tàng Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày trở thành nơi ôn lại truyền thống cách mạng với trưng bày “Khát vọng tự do”.

Đây là trưng bày lưu động do Bảo tàng phối hợp Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò thực hiện.

“Khát vọng tự do” khắc họa câu chuyện về những chiến sĩ cách mạng không chịu khuất phục trước bạo lực, tra tấn và sự giam cầm tàn bạo. Dù đối mặt với cái chết rình rập sau song sắt, trong rừng sâu hay giữa biển khơi, họ vẫn kiên quyết vượt ngục để trở về với Đảng, với nhân dân.

Nội dung đầu tiên của trưng bày Khát vọng tự do có chủ đề “Xiềng xích”. Phần trưng bày này phản ánh cuộc sống cơ cực của người dân Việt Nam dưới ách đô hộ, cùng hệ thống đàn áp dày đặc từ tòa án, mật thám đến nhà tù. Nạn đói khủng khiếp năm 1944-1945 đã cướp đi sinh mạng của hơn hai triệu người Việt Nam - một minh chứng rõ nét cho tội ác của thực dân Pháp và phát-xít Nhật.

Trong hệ thống nhà tù trải dài khắp cả nước, các chiến sĩ cách mạng phải chịu đựng tra tấn dã man. Các tài liệu, hiện vật được giới thiệu cho thấy những trận đòn roi, những thủ đoạn tra tấn thâm độc đã không tiêu diệt được thể xác và ý chí của người chiến sĩ cách mạng.

Không phút buông xuôi để chấp nhận việc chết dần chết mòn trong “chốn địa ngục trần gian”, các chiến sĩ quyết tâm thực hiện những cuộc vượt ngục táo bạo để “Tung cánh giữa màn đêm” - đó chính là chủ đề của nội dung trưng bày thứ 2.

“Tung cánh giữa màn đêm”, kể lại hàng loạt cuộc vượt ngục nổi tiếng, từ Hỏa Lò, Sơn La, Côn Đảo đến trại giam tù binh Phú Quốc. Điển hình như câu chuyện vượt ngục tại nhà tù Hỏa Lò vào các năm 1932, 1945 và 1951 đã trở thành huyền thoại như “Thăng thiên”, “Độn thổ” hay “Đi qua cửa ngục”.

Đặc biệt, cuộc vượt ngục bằng đường cống ngầm của hơn 100 tù chính trị vào tháng 3/1945 được đánh giá là thành công nhất, góp phần quan trọng vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám chỉ nửa năm sau đó.

Cuộc vượt ngục tại Nhà tù Sơn La được giới thiệu dưới cái tên “Vượt khỏi đại ngàn” đầy hiểm nguy của các chiến sĩ năm 1941 và 1943 đã cho thấy sự chuẩn bị công phu và tinh thần đoàn kết. Vai trò của anh Lò Văn Giá - người dẫn đường dân tộc Thái kiên trung - để lại dấu ấn đặc biệt cảm động.

Những cuộc vượt ngục tại Nhà tù Côn Đảo hay Nhà tù Phú Quốc đã tạo nên những bản hùng ca giữa biển khơi. Không ít chiến sĩ đã hy sinh, thân xác các anh hòa vào biển cả quê hương. Điều đó càng làm sáng lên bản chất anh hùng của những chiến sĩ cách mạng. Ngoài ra, trưng bày còn tái hiện những cuộc vượt ngục tại Trại giam tù binh Phú Quốc, Buôn Ma Thuột, Đắc Mil, Chợ Chu, Bắc Ninh, Hội An hay Nhà lao Thiếu nhi Đà Lạt - nơi ý chí tự do của người Việt Nam chưa bao giờ bị dập tắt.

Nội dung thứ ba "Dấu ấn vượt thời gian”, tri ân những đóng góp lớn lao của các chiến sĩ sau khi vượt ngục thành công. Nhiều người đã giữ trọng trách quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc như: Nguyễn Lương Bằng, Đỗ Mười, Trần Đăng Ninh, Trần Tử Bình, Nguyễn Chí Thanh, Văn Tiến Dũng, Song Hào…

Theo đại diện lãnh đạo Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò, trưng bày lưu động “Khát vọng tự do” không chỉ là lời tri ân sâu sắc gửi đến những chiến sĩ yêu nước đã kiên cường đấu tranh trong cảnh tù đày, trưng bày còn là dịp để công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ tìm hiểu lịch sử, bồi đắp lòng tự hào dân tộc và khơi gợi tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”.

GIANG NAM