Trăn trở của Bộ trưởng Giáo dục về lương, phụ cấp, chính sách thu hút người tài

Để nghề dạy học trở thành lựa chọn danh giá của người giỏi

Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị yêu cầu “bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo”, “đẩy mạnh thực hiện chính sách ưu đãi, thu hút người giỏi theo học ngành sư phạm”, Bộ trưởng có thể cho biết, việc xây dựng và phát triển đội ngũ như thế nào để thực hiện các nội dung trên?

- Bộ GD&ĐT đang tập trung thực hiện hiệu quả Nghị quyết 71, trong đó xác định rõ nhiệm vụ xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo là lực lượng nòng cốt, giữ vai trò trung tâm trong sự nghiệp đổi mới giáo dục theo phương châm "Lấy chất lượng làm trục - lấy nhà giáo làm then chốt - lấy công nghệ làm đòn bẩy”.

Bên cạnh đó, xây dựng hoàn thiện hành lang pháp lý và cơ chế, chính sách phát triển đội ngũ nhà giáo, tiêu biểu là Luật Nhà giáo, hướng tới có đội ngũ “đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, có tâm – có tầm – có tài”. Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng và phát triển nghề nghiệp giáo viên, chú trọng hình thành và phát triển phẩm chất nghề nghiệp, năng lực chuyên môn, tinh thần đổi mới sáng tạo và khả năng truyền cảm hứng, dẫn dắt người học.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn.

Trong những năm qua, thực hiện Chương trình GDPT 2018 đã luôn xác định vai trò người thầy là người tổ chức, hướng dẫn học sinh chủ động khám phá tri thức, rèn luyện kỹ năng và xây dựng thái độ học tập tích cực, thay vì chỉ truyền thụ kiến thức một chiều. Phát triển đội ngũ nhà giáo không chỉ là đào tạo người dạy mà là bồi dưỡng những người truyền cảm hứng, dẫn dắt và kiến tạo tương lai cho thế hệ trẻ.

Thu hút học sinh giỏi vào ngành sư phạm là một trong những ưu tiên hàng đầu và cũng là nhiệm vụ chiến lược trong giai đoạn tới. Chúng tôi đang rà soát, điều chỉnh toàn diện chính sách theo hướng tăng mức hỗ trợ học phí, sinh hoạt phí và bảo đảm việc làm sau tốt nghiệp, để sinh viên sư phạm yên tâm học tập, gắn bó lâu dài với nghề.

Đồng thời, ngành sẽ mở rộng học bổng tài năng sư phạm, khuyến khích học sinh đạt thành tích cao trong các kỳ thi quốc gia, quốc tế theo học sư phạm; nâng chuẩn tuyển sinh, chuẩn đầu ra, gắn đào tạo với nhu cầu nhân lực thực tế của địa phương và yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Bộ GD&ĐT cũng tập trung xây dựng môi trường nghề nghiệp hấp dẫn và địa vị xã hội xứng đáng cho nhà giáo. Tạo cơ chế ưu tiên trong tuyển dụng, xếp hạng, tiền lương, thăng hạng để nghề dạy học thực sự trở thành lựa chọn danh giá của những người giỏi, tâm huyết và có khát vọng cống hiến.

Thưa Bộ trưởng, một trong những vấn đề được xã hội quan tâm thời gian qua là chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nghề giáo. Điểm mới về đề xuất chế độ phụ cấp cũng như lộ trình, nguồn lực để triển khai nâng mức phụ cấp ưu đãi nghề được tính toán ra sao?

Bộ GD&ĐT đang triển khai xây dựng Nghị định quy định chính sách tiền lương và chế độ phụ cấp đối với nhà giáo. Theo dự thảo, nhà giáo dự kiến được hưởng thêm hệ số lương đặc thù (giáo viên mầm non hưởng hệ số 1,25; các nhà giáo khác hệ số lương đặc thù mức 1,15 so với hệ số lương) bên cạnh các chế độ tiền lương, phụ cấp mà nhà giáo hiện đang được hưởng.

Về lộ trình và nguồn lực triển khai nâng phụ cấp ưu đãi nghề, Bộ GD&ĐT đang đề xuất thực hiện nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với viên chức, người lao động công tác trong cơ sở giáo dục công lập theo lộ trình, gồm hai giai đoạn.

Giai đoạn 1 (từ năm 2026-2030), Bộ đề xuất bổ sung phụ cấp cho nhân viên trường học mức 20%; tăng đều 15% đối với giáo viên các cấp học mầm non, phổ thông, tăng thêm 5% mức phụ cấp ưu đãi đối với giáo viên, giảng viên các cơ sở giáo dục đại học và cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Giai đoạn 2, từ năm 2031 trở đi, việc thực hiện mức phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với giáo viên mầm non và phổ thông được áp dụng theo quy định tại Nghị quyết số 71.

Hiện nay Bộ GD&ĐT đang phối hợp với Bộ Nội vụ và Bộ Tài chính để xây dựng Nghị định, dự kiến sẽ trình Chính phủ thông qua trong năm 2025 để đảm bảo kịp tiến độ có hiệu lực đồng thời với Luật Nhà giáo.

Về nguồn lực, khi thực hiện triển khai, ngân sách nhà nước sẽ được bố trí trong kế hoạch hằng năm và chúng tôi cũng mong muốn các địa phương chủ động hơn trong việc cân đối, ưu tiên cho giáo dục, để chính sách này thật sự đi vào cuộc sống, góp phần cải thiện đời sống, tạo động lực để giáo viên yên tâm công tác, gắn bó lâu dài với nghề, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục và lan tỏa giá trị nhân văn của Nghị quyết 71.

Thầy ra thầy, trò ra trò

Thời gian vừa qua, ở các cơ sở giáo dục, các địa phương đã xảy ra một số việc bạo lực học đường, gây hoang mang trong dư luận. Từ thực tế đó, hình ảnh về “thầy – trò” có phần méo mó. Quan điểm của Bộ trưởng về phương châm “thầy ra thầy, trò ra trò” ra sao và ngành có giải pháp gì để quán triệt điều này?

- Phương châm “thầy ra thầy, trò ra trò” nhấn mạnh mối quan hệ tôn trọng, tin tưởng và hợp tác giữa người dạy và người học.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn trong một lần đi động viên thí sinh thi Tốt nghiệp THPT năm 2025.

“Thầy ra thầy” khi người thầy không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn là tấm gương về nhân cách, đạo đức, nghĩa vụ và tinh thần trách nhiệm. Người thầy phải dạy học bằng cái tâm, bằng tình yêu nghề, để học trò kính trọng, noi theo. Tri thức có thể tìm thấy trong sách vở hay trên mạng, nhưng nhân cách, lẽ sống thì chỉ có thể thấm qua sự đồng hành của người thầy đích thực.

“Trò ra trò” khi học sinh phải giữ đạo hiếu học, biết kính trọng thầy cô, biết lấy việc học thật, hiểu thật làm mục tiêu. Người trò không chỉ tiếp nhận tri thức một cách thụ động, mà phải chủ động học, biết hỏi, biết rèn luyện bản thân để trưởng thành. Khi trò biết giữ lễ nghĩa, học hành tử tế, đó cũng chính là sự tri ân lớn nhất đối với người thầy.

Trong thời đại công nghệ kỹ thuật số và Internet phát triển như hiện nay, mối quan hệ "thầy – trò" càng phải được coi trọng hơn bởi chỉ có sự kính trọng và tình nghĩa thầy trò mới giữ cho giáo dục không bị lệch lạc, thực dụng, vô cảm.

Xã hội cần tôn trọng và giữ nghiêm tinh thần “tôn sư trọng đạo”. Gia đình dạy con biết kính trọng thầy cô, trọng sự học. Nhà trường tạo môi trường để thầy trò gắn kết thực chất. Bản thân thầy cô phải luôn rèn luyện, thể hiện đúng vai trò người thầy trong từng bài giảng, từng hành động.

Một nền giáo dục mạnh không thể thiếu kỷ cương và sự nghiêm cẩn trong mối quan hệ thầy trò.

Đổi mới đào tạo, tuyển dụng giáo viên

Giáo viên được xem là nền tảng, trụ cột của nền giáo dục. Do vậy, đổi mới đào tạo giáo viên là chìa khóa để thực hiện thành công đổi mới và đột phá phát triển giáo dục. Bộ GD&ĐT đã, đang và sẽ thực hiện hàng loạt đổi mới liên quan đến đào tạo giáo viên ra sao nhằm đáp ứng yêu cầu dạy học mới?

- Bộ GD&ĐT đang xây dựng hướng dẫn một số điều về Luật Nhà giáo và quy định phương thức tuyển dụng nhà giáo, bảo đảm tuyển dụng căn cứ vào chuẩn nghề nghiệp, giáo viên phải qua thi tuyển hoặc xét tuyển, trong đó phải có thực hành sư phạm.

Đây là căn cứ để tuyển chọn được những người đủ năng lực, phẩm chất, đặc biệt là năng lực thực hành sư phạm để đáp ứng ngay nhiệm vụ giảng dạy khi được tuyển dụng vào ngành.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn chụp ảnh cùng người dân, thầy cô giáo tại xã Yên Nguyên (Tuyên Quang) ngày 18/11. (ảnh: Trần Hiệp)

Bộ GD&ĐT đã, đang và sẽ thực hiện hàng loạt đổi mới liên quan đến đào tạo giáo viên.

Thứ nhất là đổi mới về đổi mới mục tiêu và nội dung chương trình đào tạo. Theo đó, đào tạo giáo viên theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp sư phạm toàn diện, giúp giáo viên trở thành người tổ chức, hướng dẫn và hỗ trợ học sinh học tập; giảm tải nội dung lý thuyết hàn lâm, tăng thời lượng thực hành, nghiên cứu bài học và trải nghiệm nghề nghiệp thực tế. Tăng cường học phần về phương pháp dạy học tích cực, phương pháp giảng dạy hiện đại, đánh giá năng lực học sinh, giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống, năng lực hội nhập quốc tế và tư duy phản biện…

Thứ hai là đổi mới phương pháp và hình thức đào tạo. Đó là tổ chức đào tạo theo mô hình linh hoạt, mở, tạo cơ hội học tập suốt đời cho sinh viên và giáo viên đang công tác. Việc đánh giá sinh viên sư phạm cần dựa trên năng lực thực hành nghề nghiệp, khả năng thiết kế hoạt động học tập, tổ chức dạy học và giải quyết tình huống sư phạm, thay vì chỉ dựa trên kết quả các bài thi lý thuyết.

Thứ ba là nâng cao năng lực công nghệ và năng lực số cho giáo viên. Các trường sư phạm tích hợp nội dung “chuyển đổi số trong giáo dục” vào chương trình đào tạo; xây dựng phòng thí nghiệm công nghệ giáo dục và trung tâm thực hành sư phạm số để sinh viên trải nghiệm, rèn luyện kỹ năng công nghệ ngay trong quá trình học tập.

Thứ tư là tăng cường gắn kết giữa trường sư phạm và trường phổ thông. Sinh viên ngành sư phạm được tham gia dự giờ, trợ giảng, dạy học trải nghiệm, nghiên cứu bài học ngay từ năm thứ hai, thứ ba trên giảng đường đại học. Ngược lại, giáo viên cốt cán, giáo viên giỏi ở các trường phổ thông nên được tham gia giảng dạy hoặc hướng dẫn thực tập tại trường sư phạm, giúp gắn kết lý thuyết với thực hành.

Nhiều ý kiến lo ngại về vai trò “người thầy” trong kỷ nguyên số, ứng dụng AI sẽ bị lu mờ, thậm chí bị thay thế. Theo Bộ trưởng, trong bối cảnh mới, đội ngũ nhà giáo cần phấn đấu những gì để vai trò thầy cô giáo không bị tác động?

- Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển như vũ bão, Bộ GD&ĐT nhận thức rõ đây là thời cơ lớn để tạo đột phá, nhưng cũng là thách thức đòi hỏi ngành phải có sự chuyển mình mạnh mẽ, nhất là đối với đội ngũ nhà giáo.

Vị thế của người thầy không những không “lung lay” mà càng trở nên quan trọng, tuy nhiên, vai trò người thầy cần có sự thay đổi rất lớn. Đòi hỏi thầy cô phải có năng lực AI phù hợp để thích ứng và gìn giữ được các giá trị cốt lõi của giáo dục như tính trung thực, thúc đẩy tư duy sáng tạo và năng lực tự học của người học.

Bộ đang chỉ đạo phát triển chương trình giáo dục AI để có thể áp dụng từ học sinh cấp tiểu học nhằm trang bị cho người học nhận thức, hiểu biết các phạm vi, giới hạn của AI và từng bước ứng dụng AI có kiểm soát, có trách nhiệm trong các hoạt động giáo dục.

Khi nhà giáo được trang bị đầy đủ kỹ năng, được công nhận và trở thành lực lượng tiên phong trong đổi mới, niềm tin và vị thế của người thầy trong mắt xã hội sẽ được khẳng định và củng cố vững chắc.

Cảm ơn Bộ trưởng!

Hà Linh (thực hiện)