Triển lãm thành tựu đất nước: Khảm trai và dệt lụa – Hai tinh hoa làng nghề Hà Nội

Tại gian trưng bày, những nghề thủ công truyền thống như khảm trai và dệt lụa đã thực sự tỏa sáng, không chỉ bởi vẻ đẹp tinh xảo của sản phẩm, mà còn bởi câu chuyện văn hóa, lịch sử sâu sắc ẩn sau từng đường khảm, từng sợi tơ.

Nghề khảm trai – nghệ thuật của sự kiên nhẫn và tinh xảo

Tại "Không gian Truyền thống và Sáng tạo Hà Nội 2025", Làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ (Chuyên Mỹ, Hà Nội) thu hút sự chú ý đặc biệt của đông đảo bạn trẻ và du khách. Những tác phẩm khảm trai được trưng bày không chỉ thể hiện vẻ đẹp lấp lánh của vỏ sò, vỏ ốc mà còn khắc họa tinh tế những biểu tượng văn hóa Hà Nội.

Khu vực Làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ (Chuyên Mỹ, Hà Nội) tại "Không gian Truyền thống và Sáng tạo Hà Nội 2025" với chủ đề “Nét son Hà Nội” trong Triển lãm thành tựu đất nước với chủ đề “80 năm hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” thu hút sự chú ý đặc biệt của đông đảo bạn trẻ và du khách.

Điều đặc biệt là các nghệ nhân đã trình diễn trực tiếp quy trình khảm trai – từ việc chọn nguyên liệu, cắt mảnh trai, đến công đoạn gắn và mài tỉ mỉ. Mỗi sản phẩm là kết quả của hàng chục giờ lao động thủ công, đòi hỏi sự chính xác, kiên nhẫn và óc thẩm mỹ cao.

Các sản phẩm trưng bày tại triển lãm.

Tại đây, nghệ nhân Nguyễn Xuân Dũng, một người đã có gần 50 năm gắn bó với nghề, không chỉ trưng bày sản phẩm mà còn trực tiếp trình diễn kỹ thuật chọn vỏ trai, cắt, mài và gắn lên bề mặt gỗ.

“Khảm trai là nghề của sự nhẫn nại và tinh tế. Người thợ phải yêu nghề lắm mới có thể ngồi hàng giờ để ghép từng mảnh trai nhỏ như hạt gạo. Mỗi sản phẩm là một câu chuyện, một phần tâm huyết của người làm ra nó”, nghệ nhân Nguyễn Xuân Dũng chia sẻ.

Nghệ nhân Nguyễn Xuân Dũng tỉ mỉ tỉa từng hoa văn.

Gắn bó với nghề khảm trai ở Làng nghề Chuyên Mỹ, nghệ nhân Nguyễn Xuân Dũng không giấu được sự xúc động khi giữa không gian triển lãm nhộn nhịp, nơi những sản phẩm thủ công truyền thống được trân trọng và chiêm ngưỡng. “Khảm trai không chỉ là nghề, mà là một phần linh hồn của Làng nghề truyền thống Hà Nội. Chúng tôi mong muốn thế hệ trẻ thấy được sự kỳ công và văn hóa trong từng sản phẩm”, nghệ nhân Nguyễn Xuân Dũng nhấn mạnh.

Anh Nguyễn Quang Sơn và con trai.

Anh Nguyễn Quang Sơn (Phường Phú Thượng, TP Hà Nội) chia sẻ, lần đầu tiên tận mắt chứng kiến nghệ nhân khảm trai làm việc, thực sự thấy choáng ngợp. Từng mảnh vỏ trai bé xíu, tưởng như vô tri, lại được bàn tay người thợ biến thành những hoa văn sống động, đầy tinh tế. “Nhìn cách bác nghệ nhân ngồi chăm chú, cẩn thận ghép từng chi tiết, tôi cảm nhận được sự kiên nhẫn và tình yêu dành cho nghề truyền thống này. Triển lãm giúp tôi hiểu hơn về nghề truyền thống”, anh Sơn nói.

Dệt lụa - bản hòa tấu của màu sắc và thời gian

Cũng trong gian trưng bày, Làng nghề dệt lụa Phùng Xá (nay thuộc xã Tây Phương, Hà Nội) cũng ghi dấu ấn mạnh mẽ tại triển lãm. Khung cửi gỗ truyền thống kêu lạch cạch vang lên giữa không gian triển lãm như đưa người xem trở về quá khứ.

Khách tham quan được tận mắt chứng kiến quá trình dệt lụa – từ việc quay tơ, đến dệt hoa văn cầu kỳ. Những tấm lụa óng ánh sắc màu được dệt từ tâm huyết và kinh nghiệm truyền đời, thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật truyền thống và cảm hứng sáng tạo hiện đại.

khu vực Làng nghề dệt lụa Phùng Xá thu hút người dân.

Anh Lê Vân Nam, con trai Nghệ nhân Ưu tú Phan Thị Thuận chia sẻ: “Mẹ tôi là người đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu dệt tấm vải lụa từ sợi tơ lấy từ cuống sen, tạo ra một sản phẩm mang đậm hồn quê Việt, bà cũng là người đầu tiên biến con tằm thành 'thợ dệt' tự động, thay thế cho các công đoạn thủ công hay máy móc công nghiệp. Đây không chỉ là những đột phá về mặt kỹ thuật mà còn là minh chứng cho tinh thần sáng tạo không ngừng nghỉ trong nghề thủ công – một lĩnh vực vốn được coi là truyền thống, khép kín”.

Các sản phẩm trưng bày tại triển lãm.

Chia sẻ về cảm xúc khi đưa sản phẩm tơ lụa đến với đông đảo công chúng tại triển lãm, anh Lê Vân Nam nói: “Tôi rất vui khi các sản phẩm của làng nghề được góp mặt trong một triển lãm lớn như thế này. Nhiều người muốn tìm hiểu về nghề thủ công nhưng không có cơ hội. Việc được trưng bày tại “Không gian Truyền thống và Sáng tạo Hà Nội 2025” là dịp để giới thiệu những giá trị đặc thù, sự khác biệt của nghề thủ công so với các sản phẩm công nghiệp. Tôi mong mọi người sẽ hiểu và yêu quý nghề này hơn”.

Anh Lê Vân Nam tỉ mỉ dệt từng sợi tơ.

Đứng trước khung cửi gỗ cũ kỹ, nơi anh Lê Vân Nam đang dệt từng sợi tơ óng ánh thành những tấm lụa mềm mại, bạn Vũ Khánh Huyền (Hai Bà Trưng, Hà Nội), không giấu được sự xúc động chia sẻ: “Em chưa từng nghĩ dệt lụa lại công phu và tỉ mỉ đến vậy. Từ khâu quay tơ, nhuộm sợi cho đến khi tạo thành một tấm lụa hoàn chỉnh, mỗi công đoạn đều cần đến sự khéo léo và kiên nhẫn của người thợ. Nhìn bàn tay người thợ làm việc cứ như đang thổi hồn vào từng sợi vải”.

Bạn Vũ Khánh Huyền (Hai Bà Trưng, Hà Nội).

Huyền chia sẻ, dù không học gì liên quan đến nghệ thuật hay thiết kế, nhưng sau buổi tham quan, cô có cảm giác như vừa được chạm vào một phần sâu lắng của văn hóa Việt: “Em cảm thấy rất tự hào. Lụa không chỉ đẹp mà còn mang theo cả truyền thống và tâm hồn của dân tộc mình. Em nghĩ thế hệ trẻ tụi em nên tìm hiểu nhiều hơn để hiểu và trân trọng những giá trị này”.

Làng nghề khảm trai Chuyên Mỹ và dệt lụa Phùng Xá – hai làng nghề lâu đời của Hà Nội – không chỉ là niềm tự hào về kỹ thuật thủ công tinh xảo, mà còn là minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ của văn hóa truyền thống giữa nhịp sống hiện đại. Dù mỗi nghề có đặc thù riêng, cả hai đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và niềm đam mê sâu sắc của người thợ.

Việc đưa hai làng nghề đến gần hơn với công chúng thông qua không gian trưng bày tại Triển lãm thành tựu đất nước không chỉ giúp quảng bá sản phẩm, mà còn góp phần truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, mở ra cơ hội kết nối giữa truyền thống và sáng tạo. Giữ gìn nghề truyền thống không đơn thuần là bảo tồn, mà còn là tiếp tục sống cùng nó – bằng sự đổi mới, thích nghi và tình yêu văn hóa được tiếp nối qua từng thế hệ.

CÚC NGUYỄN-TRẦN HUYỀN