Trợ lực cho doanh nghiệp vượt thách thức, nâng cao năng lực cạnh tranh

Diễn đàn do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam- VCCI) tổ chức, góp phần gợi mở các giải pháp, kiến nghị để nhận diện những trợ lực quan trọng cho doanh nghiệp vượt qua những khó khăn thách thức; đồng thời nêu ra những cơ hội, các bài học kinh nghiệm để giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh mới.

Toàn cảnh sự kiện Diễn đàn Doanh nghiệp 2025 với chủ đề "Trợ lực cho doanh nghiệp vượt thách thức, nâng cao năng lực cạnh tranh". (Ảnh: Hồng Anh)

Thời gian không dài và nhiều thách thức phía trước

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng- Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, theo khảo sát mới thực hiện của VCCI trên quy mô toàn quốc cho thấy chỉ 32% doanh nghiệp cho biết sẽ mở rộng sản xuất kinh doanh trong 2 năm tiếp theo.

Mặc dù đã có gần 1 triệu doanh nghiệp đang hoạt động, tuy nhiên, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chủ yếu là các doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa (chiếm đến 98%) và chỉ có khoảng 2% các doanh nghiệp lớn. Cộng đồng doanh nghiệp nói chung còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Hoạt động sản xuất kinh doanh của khu vực doanh nghiệp còn chịu nhiều tác động bất lợi của bối cảnh khách quan, xung đột địa chính trị, đứt gẫy các chuỗi cung ứng, nguyên vật liệu đầu vào.

Ông Hoàng Quang Phòng- Phó Chủ tịch VCCI phát biểu tại sự kiện. (Ảnh: Hồng Anh)

Ông Hoàng Quang Phòng điểm danh những yếu tố khó lường, đặc biệt là căng thẳng địa chính trị, chiến tranh thương mại - công nghệ, bảo hộ thương mại gia tăng... khiến giá cả hàng hóa, lạm phát tăng trở lại, dòng chảy thương mại có nguy cơ gián đoạn, đứt gãy... Đặc biệt, chính sách thuế đối ứng của Tổng thống Mỹ D.Trump công bố ngày 2/4, đang trong giai đoạn 90 ngày đàm phán đã, đang và sẽ tác động nhiều đến các nước có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, trong đó có Việt Nam.

"Thời gian không dài và thách thức vẫn còn phía trước, đặc biệt với các ngành hàng xuất khẩu chủ lực. Do đó, việc hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường mới, đẩy mạnh xuất khẩu và thúc đẩy tiêu dùng trong nước đang được đặt ra", Phó chủ tịch VCCI Hoàng Quang Phòng nhấn mạnh.

Trong khi đó, các khó khăn vốn có của các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn còn lớn. Lãnh đạo VCCI đã điểm danh đến những rào cản trong tiếp cận nguồn lực, đặc biệt là vốn tín dụng, đất đai, tài nguyên và nhân lực chất lượng cao, nhất là trong các ngành công nghệ, kỹ thuật và tài chính.

Hệ thống pháp luật vẫn còn chồng chéo, môi trường kinh doanh còn trở ngại, thủ tục hành chính phức tạp, rườm rà dễ gây thêm chi phí và tiềm ẩn rủi ro rất cần được cải thiện theo hướng tiết giảm. Mặt khác, các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Chính phủ chưa thực sự đi vào cuộc sống, đối tượng thụ hưởng còn khiêm tốn, tính công bằng trong tiếp cận các loại nguồn lực cho phát triển chưa rõ nét.

Theo TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, các doanh nghiệp Việt Nam vẫn thiếu sự liên kết chặt chẽ, bài bản và có tính hệ thống.

Một số doanh nghiệp lớn đã có thể tham gia vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu, tuy nhiên, mạng lưới liên kết chủ yếu vẫn giới hạn trong nội bộ các doanh nghiệp cùng hệ thống sở hữu. Chúng ta còn thiếu các doanh nghiệp lớn, cả ở khu vực nhà nước lẫn tư nhân, có khả năng dẫn dắt và kết nối hệ sinh thái doanh nghiệp nhỏ và vừa, để phát triển những ngành kinh tế chiến lược có năng lực cạnh tranh quốc tế.

TS. Trần Thị Hồng Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Chiến lược, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương chỉ rõ, năng lực nội tại của phần lớn doanh nghiệp trong nước còn yếu. (Ảnh: Hồng Anh)

Một thực tế đáng chú ý là phần lớn doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn đang được dẫn dắt bởi các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Thống kê cho thấy, chỉ khoảng 300 trên tổng số hơn 1.800 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước có tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn đa quốc gia, và chủ yếu chỉ cung ứng sản phẩm, dịch vụ đơn giản, giá trị gia tăng thấp.

Dữ liệu điều tra doanh nghiệp do Tổng cục Thống kê (nay là Cục Thống kê) công bố giai đoạn 2018 - 2024 cho thấy, hơn 97% doanh nghiệp không có hoạt động liên quan đến xuất khẩu và tới 99% không thực hiện gia công hoặc sản xuất hàng hóa cho nước ngoài. Nghiên cứu của VCCI năm 2022 cũng cho thấy, 53,3% doanh nghiệp không đặt ra mục tiêu cụ thể khi tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu - cho thấy sự thiếu định hướng rõ ràng.

Bà Trần Thị Hồng Minh chỉ rõ, năng lực nội tại của phần lớn doanh nghiệp trong nước còn yếu. Từ khả năng sản xuất, cung ứng sản phẩm - dịch vụ, năng lực cạnh tranh về giá, chất lượng, cho đến khả năng giao hàng đúng thời hạn, thực hiện đơn hàng lớn hay tiếp cận các kênh phân phối đều còn nhiều hạn chế. Đặc biệt, sự liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp nước ngoài còn lỏng lẻo, khiến việc tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu gặp nhiều trở ngại.

Bàn giải pháp tháo gỡ

Tại Diễn đàn, đại diện nhiều Hiệp hội doanh nghiệp đã đề xuất các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội Mạc Quốc Anh đề xuất các Bộ, ngành chia thành 5 nhóm nhu cầu của các doanh nghiệp, bao gồm thị trường, tài chính, đầu tư, nhân lực và các thủ tục hành chính. Đồng thời, ông đề nghị kết hợp chuyển đổi số, chuyển đổi xanh trong hội nhập kinh tế quốc tế.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội Mạc Quốc Anh kiến nghị các Bộ, ngành, địa phương đến năm 2027 có thể số hóa 100% thủ tục hành chính qua một cửa liên thông. (Nguồn: Báo Diễn đàn doanh nghiệp)

Theo ông Mạc Quốc Anh, hiện tại đã có Luật hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa, Luật Doanh nghiệp... Do đó, các chương trình hỗ trợ cần chứng minh được việc tuân thủ thủ tục hành chính và các chi phí phải dưới 1% doanh thu của các doanh nghiệp nhỏ và vừa vì mức phí trên 1% sẽ gây khó khăn cho sự phát triển của các doanh nghiệp.

Ông Mạc Quốc Anh gợi ý, cần có sự phối hợp đa ngành thống nhất và đồng bộ, để việc kết hợp giữa vốn Nhà nước với vốn của doanh nghiệp tư nhân và các định chế tài chính của các tổ chức quốc tế phải có sự liên thông liên ngành nhằm đảm bảo hiệu quả. Đồng thời, cần có bộ đo lường các tác động theo vòng đời. Cụ thể, ông đề xuất đưa bộ tiêu chí đánh giá về chỉ số KPI về tài chính, việc làm, năng suất lao động, sản xuất xanh,... vào Nghị quyết 01 hàng năm để góp phần tăng hiệu quả của công tác sơ kết, tổng kết đánh giá.

Đồng thời, đề xuất Chính phủ xem xét hợp nhất Luật Doanh nghiệp và Luật hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa được ra đời năm 2017 do có sự chồng chéo. Ngoài ra, ông cũng kiến nghị các Bộ, ngành, địa phương đến năm 2027 có thể số hóa 100% thủ tục hành chính qua một cửa liên thông.

Để giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, ông Mạc Quốc Anh đề xuất giảm 15% cho phần lợi nhuận tái đầu tư vào các thiết bị xanh, thiết bị số hóa cho các doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực này. Đồng thời, cho phép doanh nghiệp nhỏ và vừa thuê các chuyên gia trọn gói và Nhà nước hỗ trợ tài chính; miễn phí 100% các phí về chữ kí số, hóa đơn điện tử.

Đại diện cho ngành gỗ, một trong những nhóm ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, ông Ngô Sỹ Hoài - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) cho rằng, sự kiện thuế đối ứng vừa qua đã cho thấy tính tự cường, năng lực tự đàn hồi của nhiều ngành hàng xuất khẩu lớn như giày da, thủy sản, gỗ, hàng điện tử… đều rất yếu kém.

Theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký VIFOREST, Việt Nam vẫn đang tăng trưởng chủ yếu theo chiều rộng, dựa vào các đầu vào chi phí thấp bao gồm nhân công chi phí thấp và nguyên vật liệu đầu vào còn tương đối rẻ. Đặc biệt như ngành gỗ - ngành thâm dụng lao động cao vẫn đang dựa vào hai lợi thế này. Bên cạnh đó, nước ta xuất khẩu nhiều nhưng chủ yếu "lấy công làm lãi". Chỉ với mức thuế trần 10% của Chính phủ Mỹ, các doanh nghiệp gỗ đã phải đôn đáo đàm phán với các đối tác.

"Các đối tác thường phản hồi là 'cưa đôi' mỗi bên chịu một ít. Nhưng các doanh nghiệp với mức lãi suất thường ở dưới 5% làm sao có thể chịu được? Chưa nói đến mức thuế 46%", đại diện VIFOREST dẫn chứng.

Ông Ngô Sỹ Hoài cho biết, xét đề nghị của các bộ, ngành có liên quan và VIFOREST, Chính phủ đã quyết định đưa thuế suất nhập khẩu các sản phẩm gỗ từ Mỹ vào Việt Nam xuống 0% nhằm giảm áp lực thuế đối ứng từ phía Mỹ. VIFOREST và các doanh nghiệp kỳ vọng thông qua đàm phán tới đây sẽ có một giải pháp “win-win” chấp nhận được cho cả hai phía.

Ông Ngô Sỹ Hoài - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST) bàn cách tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp ngành gỗ. (Ảnh: Hồng Anh)

Với doanh nghiệp, ông Ngô Sỹ Hoài đưa ra lời khuyên cần ưu tiên chất lượng tăng trưởng hơn so với số lượng. Như với ngành gỗ, doanh nghiệp có thể làm ít hơn song phải nâng phần được hưởng, tăng biên độ lợi nhuận cao hơn. "Các doanh nghiệp 'không bỏ trứng một giỏ', xuất khẩu đi nhiều thị trường, vừa xuất khẩu, vừa nội địa có thể chống chịu tốt với địa chấn thuế quan", ông Hoài nói.

Liên quan đến vấn đề khơi thông nguồn vốn cho doanh nghiệp, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch điều hành kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đề xuất Chính phủ và các cơ quan chức năng đẩy mạnh cải cách thể chế, giảm chi phí thực thi của doanh nghiệp. Theo đó, cần có cơ chế chính sách đẩy mạnh tăng cường thị trường vốn, giảm áp lực vào nguồn vốn ngân hàng. Đặc biệt, cần xem xét để Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa cho vay trực tiếp, tạo thêm kênh cung ứng vốn cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, ông Hùng cũng kiến nghị nhanh chóng nâng cấp Cổng thông tin quốc gia về hỗ trợ doanh nghiệp, tích hợp với Cổng thông tin doanh nghiệp nhỏ và vừa của ASEAN, các Bộ, ngành tạo cơ sở hình thành kho dữ liệu về doanh nghiệp, giúp các tổ chức tín dụng giảm thời gian thu thập thông tin và thẩm định cho vay. Đồng thời trợ giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực quản trị kinh doanh, xây dựng các dự án, phương án sản xuất kinh doanh khả thi tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiếp cận vốn ngân hàng được thuận lợi.

Diễn đàn Doanh nghiệp 2025 với chủ đề "Trợ lực cho doanh nghiệp vượt thách thức, nâng cao năng lực cạnh tranh" nhận được sự quan tâm, tham gia đông đảo của đại diện nhiều doanh nghiệp, Hiệp hội, các bộ, ban ngành. (Ảnh: Hồng Anh)

Đại diện Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng kiến nghị Ngân hàng Nhà nước tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách tín dụng theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính; chỉ đạo các tổ chức tín dụng tập trung vốn cho các lĩnh vực ưu tiên, các ngành nghề tiềm năng; tiếp tục triển khai các chương trình cho vay liên kết, chuỗi cung ứng.

Dành lời khuyên cho các doanh nghiệp, ông Nguyễn Quốc Hùng cho rằng cần thực hiện quyết liệt tái cơ cấu cả về chiến lược, cơ cấu tổ chức, hoạt động, tài chính và quản trị doanh nghiệp. Ngoài ra, doanh nghiệp cần xây dựng phương án kinh doanh hiệu quả, tập trung vào những lĩnh vực khai thác được lợi thế so sánh nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng trưởng về tài sản, minh bạch tài chính và thông tin hoạt động làm cơ sở để các tổ chức tín dụng thẩm định cho vay. Cùng với đó, chủ động tiếp cận thông tin về các gói tín dụng, quy định về vay vốn, tăng cường mở rộng hợp tác, liên kết với các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Hồng Anh