Trợ lý báo chí trong thời đại số (Bài 6)

Mặc dù còn có những rủi ro liên quan đến các công cụ AI, như các vấn đề về tính chính xác, minh bạch, công bằng, quyền riêng tư và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, nhưng các nghiên cứu điển hình về cách AI đang được triển khai tại các tòa soạn trên toàn cầu cho thấy 4 nội dung chiến lược mà ngành công nghiệp báo chí cần tập trung phát triển trong thời đại số.

Thu thập tin tức

AI đóng vai trò là trợ lý ảo đắc lực cho nhà báo trong việc tìm kiếm và xác định thông tin. Các phần mềm ứng dụng công nghệ AI có thể giúp phát hiện đề tài, thu thập và xử lý thông tin, theo dõi sự kiện, trích xuất dữ liệu và xác định xu hướng. AI còn hỗ trợ trong việc tổ chức thông tin, gợi ý các liên kết giữa các chủ đề. Thông qua các phần mềm quản lý và lưu trữ dữ liệu văn bản, số liệu, bảng tính, AI có thể gợi ý các liên kết giữa các văn bản trong hệ thống, dựa trên từ khóa đã được lưu trữ hoặc từ khóa có tần suất xuất hiện cao.

Các mô hình AI có thể dự đoán các chủ đề thịnh hành để cung cấp thông tin cho các câu chuyện tiềm năng cho các nhà báo và tìm ra những khoảng trống trong phạm vi đưa tin. Ví dụ như AI cũng có thể xác định các điểm bất thường trong các báo cáo kiểm toán của Chính phủ để đưa ra thông tin đầu vào cho các phóng viên hoặc xác định các điểm nổi bật trong clip và tạo các bản tóm tắt hấp dẫn cho các bản tin… Và các biên tập viên con người sẽ đánh giá và xác minh các nguồn, viết tóm tắt và trích dẫn thông tin gốc thông qua các liên kết có liên quan.

Cách các tờ báo Mỹ sử dụng AI

Sản xuất tin tức

AI giúp nhà báo và tòa soạn tối ưu hóa quá trình sản xuất nội dung, nâng cao hiệu suất sản xuất báo chí số, đáp ứng các yêu cầu cá nhân hóa và đặc tính của sản phẩm báo chí, như tính thời gian thực, tính tương tác, tính đồng bộ trên nền tảng số.

Các bộ công cụ AI có thể hỗ trợ nhà báo trong việc hiệu đính, soạn thảo tiêu đề, và tạo dàn ý cho bài viết. AI còn có thể sàng lọc dữ liệu dùng cho báo cáo điều tra, tạo phiên bản âm thanh cho các bài viết và đưa ra đề xuất nội dung. Tuy nhiên, tất cả những công việc này đều được thực hiện dưới sự giám sát của con người và trải qua quá trình chỉnh sửa trước khi xuất bản.

Bên cạnh đó, AI có thể phát hiện deepfake, nhưng chỉ nên đóng vai trò là công cụ hỗ trợ ban đầu trong quy trình xác minh.

Tăng cường sự tham gia của bạn đọc

Khi các ấn phẩm cạnh tranh để thu hút độc giả, các bản tóm tắt AI sẽ giúp tăng lượng độc giả và thời gian người đọc dành cho một bài viết.

Tính năng tóm tắt AI có thể được trình bày cho độc giả dưới dạng một chatbot. AI còn được sử dụng trong thế hệ tăng cường truy xuất (RAG), tạo bản tóm tắt từ các bài viết trong kho lưu trữ. Ngoài ra, AI sẽ liệt kê các bài viết tham chiếu và yêu cầu người đọc tham khảo để xác minh.

AI cũng có thể sử dụng hành vi, thói quen và hành trình của người đọc để đề xuất nội dung và cá nhân hóa trải nghiệm người dùng. Quản lý AI tốt sẽ giúp khuyến khích người đọc khám phá thêm thông tin, đưa họ đến những câu chuyện mà họ quan tâm, kể cả những câu chuyện mà họ chưa từng đọc.

Chiến lược hợp tác win-win giữa ngành báo chí và các công ty công nghệ

Sự ra đời của AI đã làm phức tạp thêm các mối quan hệ giữa các công ty công nghệ lớn và ngành báo chí. Các tòa soạn phải dựa vào các công ty công nghệ vì AI tùy chỉnh khó phát triển nội bộ. Hơn nữa, việc tìm kiếm được tăng cường bằng AI có thể ảnh hưởng đến sự tương tác của khán giả và củng cố quyền kiểm soát của các nền tảng công nghệ đối với hệ sinh thái thông tin.

Tuy nhiên, trong chiến lược hợp tác với các công ty công nghệ, các tòa soạn có lợi thế khi AI chỉ có thể hoạt động với thông tin đã có sẵn. AI không thể thu thập thông tin mới, trải nghiệm hay tương tác với các đối tượng bên ngoài. Các hệ thống AI luôn cần nhiều dữ liệu, trong khi các công ty công nghệ đang cạn kiệt nguồn dữ liệu đào tạo. Nếu không có dữ liệu chất lượng mới, các mô hình AI có thể trở nên kém hiệu quả và thậm chí sụp đổ.

Điều này cho thấy các tòa soạn có quyền chủ động trong việc xác định mối quan hệ hợp tác chiến lược với các công ty phát triển hệ thống AI. Các công ty công nghệ sẽ phải hợp tác với các tòa soạn hoặc đối mặt với vấn đề về sở hữu trí tuệ.

Mặc dù vẫn còn những thách thức pháp lý cần vượt qua, nhưng tương lai của báo chí và AI sẽ là một sự hợp tác có lợi cho cả hai bên (win-win). Và với chiến lược sử dụng AI và sự đồng hành cùng công nghệ này, ngành báo chí sẽ phát triển mạnh mẽ và góp phần quan trọng thực hiện hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong thời đại 5.0.

TS. Đoàn Duy Khương