Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm, nhiều hãng ô tô 'đứng ngồi không yên'
Một số nhà máy sản xuất linh kiện ô tô tại châu Âu đã phải tạm ngưng hoạt động và tập đoàn Mercedes-Benz cũng đang tìm cách đối phó với nguy cơ thiếu hụt đất hiếm, trong bối cảnh lo ngại lan rộng về tác động tiêu cực từ các biện pháp hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng của Trung Quốc.
Quyết định của Trung Quốc hồi tháng 4/2025 về việc ngừng xuất khẩu hàng loạt loại đất hiếm và nam châm liên quan đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng cốt lõi đối với các ngành công nghiệp ô tô, hàng không vũ trụ, sản xuất bán dẫn và quốc phòng toàn cầu. Là quốc gia chiếm khoảng 90% sản lượng đất hiếm toàn thế giới, Trung Quốc hiện đang bị cáo buộc sử dụng ưu thế trong lĩnh vực khoáng sản chiến lược để gây sức ép trong cuộc chiến thương mại với chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Tại một hội nghị nhà đầu tư gần đây, Giám đốc tài chính của Ford - bà Sherry House cho biết, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc đã khiến quy trình đặt hàng linh kiện kéo dài hàng tuần trở nên khó khăn và phát sinh thêm thủ tục hành chính phức tạp.
Bà Sherry Housechia sẻ: “Chúng tôi vẫn đang xoay xở nhưng đây rõ ràng là một vấn đề nghiêm trọng".
Ủy viên thương mại EU Maros Sefcovic cho biết, ông cùng người đồng cấp Trung Quốc đã đồng ý sẽ nhanh chóng làm rõ tình hình xuất khẩu đất hiếm. Trong khi đó, Ủy viên phụ trách chiến lược công nghiệp châu Âu Stephane Sejourne nhấn mạnh: “Chúng ta phải giảm phụ thuộc, đặc biệt là vào các quốc gia như Trung Quốc. Hiện tại, chúng ta đang phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn cung này".
Ủy ban châu Âu đã xác định 13 dự án khai thác khoáng sản mới bên ngoài khối nhằm đa dạng hóa nguồn cung. Hiệp hội các nhà cung cấp ô tô châu Âu (CLEPA) cảnh báo nhiều dây chuyền sản xuất đã phải dừng vì hết nguyên liệu. Trong số hàng trăm đơn xin cấp phép xuất khẩu nộp từ đầu tháng 4, chỉ một phần tư được duyệt, phần lớn còn lại bị từ chối vì “lý do thủ tục”.
Trong khi các lệnh hạn chế của Trung Quốc được xem là nhằm đáp trả mức thuế cao của Mỹ nhưng thực tế các biện pháp này có phạm vi ảnh hưởng toàn cầu, gây lo ngại trong giới doanh nghiệp ở nhiều nước. Giám đốc sản xuất của Mercedes-Benz, ông Joerg Burzer, cho biết hãng đang đàm phán với các nhà cung ứng để xây dựng kho dự trữ phòng ngừa thiếu hụt, dù hiện tại hãng chưa bị ảnh hưởng.
BMW cũng xác nhận một phần mạng lưới cung ứng của hãng bị gián đoạn, nhưng nhà máy vẫn hoạt động bình thường. Trước đó, các hãng xe của Đức, Mỹ và cả một công ty xe điện Ấn Độ đều than phiền rằng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc đang đe dọa hoạt động sản xuất.
Đại diện tập đoàn ZF Friedrichshafen của Đức cho biết đến nay vẫn nhận được giấy phép từ Trung Quốc, nhưng lo ngại tình hình có thể lặp lại như khủng hoảng chip bán dẫn trong đại dịch COVID-19 khiến hàng triệu xe không thể sản xuất. CEO của hiệp hội thiết bị điện tử ZVEI Đức cảnh báo một số công ty chỉ còn đủ nguyên liệu dùng trong vài tuần hoặc vài tháng.
Autoliv - nhà sản xuất túi khí và dây an toàn lớn nhất thế giới - mặc dù chưa bị ảnh hưởng nhưng đã nhanh chóng thành lập nhóm phản ứng khẩn cấp để theo dõi tình hình.
Hiện nay, gần như không có lựa chọn thay thế Trung Quốc. Các hãng xe lớn như General Motors, BMW, ZF hay BorgWarner đều đang phát triển động cơ ít hoặc không dùng đất hiếm, nhưng chưa thể sản xuất quy mô lớn để giảm chi phí. BMW dù đã có động cơ điện không dùng nam châm nhưng vẫn cần đất hiếm cho các mô-tơ phụ như cần gạt nước hay máy cuốn kính.
Giám đốc Andreas Kroll của hãng nhập khẩu đất hiếm Noble Elements cho biết: “Trong ba năm tới, giải pháp duy nhất là đạt được thỏa thuận với Trung Quốc".
