Trường đại học chỉ ra những 'cái lợi' khi cho phép dùng chung cơ sở vật chất

Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 nêu: “chấm dứt hoạt động trước năm 2028 và giải thể trước năm 2030 đối với cơ sở giáo dục đại học, phân hiệu của cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn hoặc không hoàn thành xác lập vị trí pháp lý theo quy định của pháp luật”. Theo chia sẻ của lãnh đạo cơ sở giáo dục đại học, đây là định hướng giúp các cơ sở giáo dục đại học nhanh chóng chuẩn hóa và nâng cao chất lượng.

Tuy nhiên, trên thực tế, không ít các trường đại học đang gặp khó khăn liên quan đến việc thực hiện quy định chuẩn về cơ sở vật chất. Đơn cử như thực hiện tiêu chí 3.1, Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT về Chuẩn cơ sở giáo dục đại học quy định: “Từ năm 2030, diện tích đất (có hệ số theo vị trí khuôn viên) tính bình quân trên một người học chính quy quy đổi theo trình độ và lĩnh vực đào tạo không nhỏ hơn 25 m2”.

Để đạt được tiêu chí này, thời gian qua, một số cơ sở giáo dục đại học nằm trong khu vực nội thành (nơi quỹ đất hạn chế) đang cố gắng tìm kiếm quỹ đất ở khu vực ngoại thành, hoặc các tỉnh lân cận để tính diện tích mở rộng đó vào diện tích đất của trường sao cho đạt tiêu chí của Thông tư số 01. Cách làm này được một số chuyên gia đánh giá là không chỉ mang tính chất đối phó mà còn có thể gây lãng phí nếu sử dụng thiếu hiệu quả. Thay vào đó, một số ý kiến cho rằng, đối với những trường đại học ở thành phố lớn, gần khu tập luyện thể dục thể thao, sân vận động,... thì hoàn toàn có thể tận dụng hệ thống cơ sở vật chất đó để chia sẻ dùng chung, tối ưu hóa giá trị sử dụng.

Trước thực trạng kể trên, phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đã ghi nhận ý kiến, chia sẻ của lãnh đạo Học viện Hàng không Việt Nam gồm: Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Hoài An - Chủ tịch Hội đồng Học viện và Tiến sĩ Nguyễn Thị Hải Hằng - Giám đốc Học viện.

CSGDĐH xin được cấp đất để xây dựng cơ sở vật chất là việc không hề dễ dàng

Học viện Hàng không Việt Nam là cơ sở giáo dục đại học duy nhất trong hệ thống giáo dục đại học quốc dân về lĩnh vực hàng không dân dụng, giữ vai trò quan trọng trong việc đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực cho ngành hàng không Việt Nam và các nước lân cận.

Sinh viên Học viện Hàng không Việt Nam. Ảnh: NTCC

Chia sẻ với phóng viên, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hải Hằng bày tỏ, hầu hết các cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là các trường nằm trong khu vực nội đô hiện nay đều chưa đáp ứng được tiêu chí về diện tích đất tính bình quân trên một người học chính quy quy đổi theo trình độ và lĩnh vực đào tạo theo Thông tư số 01. Chẳng hạn như một trường đại học với quy mô 20.000 sinh viên cần có diện tích đất khoảng 50ha, nếu trường có cơ sở ở các quận thuộc nội đô của thành phố trực thuộc trung ương thì được quy đổi hệ số 2,5.

“Học viện Hàng không Việt Nam có 4 cơ sở, trong đó 2 cơ sở ở Thành phố Hồ Chí Minh có tổng diện tích sau khi quy đổi vào khoảng 6ha; cơ sở 3 ở thành phố Cam Ranh có diện tích 7ha, và cơ sở 4 ở Long Thành (dự kiến khởi công xây dựng từ năm 2026) có diện tích 40ha. Như vậy, tổng diện tích đất của Học viện Hàng không Việt Nam là 53ha và có thể đáp ứng được quy mô đào tạo cho hơn 20.000 sinh viên.

Hiện nay, quy mô đào tạo của Học viện Hàng không Việt Nam là 10.000 sinh viên. Vào năm 2027, quy mô đào tạo của học viện sẽ là 15.000 sinh viên và đến năm 2030, quy mô đào tạo này sẽ ổn định với 20.000 sinh viên”, Tiến sĩ Hằng chia sẻ.

Đánh giá về việc quy hoạch yêu cầu chấm dứt hoạt động trước năm 2028 và giải thể trước năm 2030 đối với cơ sở giáo dục đại học, phân hiệu của cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn hoặc không hoàn thành xác lập vị trí pháp lý theo quy định của pháp luật, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Hoài An cho rằng, thực ra các quy định về cơ sở vật chất của cơ sở giáo dục đại học ở Việt Nam đã có từ lâu nhưng chưa được hệ thống hóa và quy định cụ thể trong các văn bản pháp luật qua từng thời kỳ. Song, các văn bản liên quan đến quy định này hầu như chưa đưa ra chế tài và thời gian xử lý.

Ví dụ như Luật Giáo dục năm 1998 có đặt ra yêu cầu về tiêu chuẩn cơ sở vật chất cho các cơ sở giáo dục; Luật số 34/2018/QH14 ngày 19/11/2018 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học đưa ra các yêu cầu rõ ràng hơn về cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy, học tập và nghiên cứu.

Hay Nghị định số 135/2018/NĐ-CP ngày 4/10/2018 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 46/2017/NĐ-CP ngày 21/4/2017 của Chính phủ quy định về điều kiện đầu tư và hoạt động trong lĩnh vực giáo dục đưa ra những quy định điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục đại học, bao gồm tiêu chuẩn về diện tích đất, phòng học, thư viện, ký túc xá…

Ngoài ra, Thông tư số 10/2023/TT-BGDĐT ngày 28/04/2023 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 03/2022/TT-BGDĐT ngày 18/01/2022 quy định về việc xác định chỉ tiêu tuyển sinh đại học, thạc sĩ, tiến sĩ và chỉ tiêu tuyển sinh cao đẳng ngành Giáo dục Mầm non cũng quy định một số nội dung liên quan đến chuẩn cơ sở vật chất tối thiểu đối với các trường đại học.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Hoài An - Chủ tịch Hội đồng Học viện Hàng không Việt Nam. (Ảnh: NTCC)

“Mặc dù cơ sở giáo dục đại học đã có sự chuẩn bị và tích cực trong việc xin các địa phương cấp đất để xây dựng cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhưng đây là một việc không hề dễ dàng. Bởi có các lý do liên quan đến vị trí đất thuận tiện cho việc tổ chức tuyển sinh và đào tạo; chi phí đền bù và thủ tục đền bù giải phóng mặt bằng; kinh phí xây dựng cơ sở vật chất.

Với những lý do trên, nhiều trường đại học xin đất nhằm đáp ứng tiêu chuẩn về cơ sở vật chất nhưng không có kinh phí để xây dựng, hoặc xây dựng tạm bợ, đối phó dẫn đến không sử dụng hiệu quả trong tuyển sinh và tổ chức đào tạo”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Hoài An nhận định.

Nên để đơn vị có cơ sở vật chất dư thừa chia sẻ quyền khai thác, sở hữu với trường khác

Xuất phát từ khó khăn thực tế của trường đại học trong thực hiện tiêu chí diện tích đất tại Thông tư số 01, một số ý kiến cho rằng cần phải linh hoạt hơn trong quy định về cơ sở vật chất đó là áp dụng hệ thống cơ sở vật chất dùng chung. Bàn về nội dung này, lãnh đạo Học viện Hàng không Việt Nam nhận định đây là ý tưởng rất tốt, có tính khả thi và góp phần tiết kiệm tài nguyên cho xã hội.

Theo đó, giải pháp cho phép trường đại học áp dụng hệ thống cơ sở vật chất dùng chung sẽ giúp các cơ sở vật chất được sử dụng tối đa công suất, công năng. Chưa kể, giải pháp này còn giúp tiết kiệm ngân sách trong việc đầu tư xây dựng cơ sở vật chất. Bên cạnh đó, giải pháp cũng giúp tiết kiệm diện tích đất để nhà nước sử dụng vào việc khác như đất dùng cho nông nghiệp, công nghiệp, khu dân cư,...

Tuy nhiên, muốn cơ chế linh động cho các cơ sở giáo dục đại học được tham gia cơ sở vật chất dùng chung đạt hiệu quả cao và đạt chuẩn quy định, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Hoài An bày tỏ:

"Để giúp các cơ sở giáo dục đại học tiết kiệm kinh phí, tăng hiệu quả khai thác cơ sở vật chất và tiết kiệm đất cho xã hội thì cần có quy định linh động về cơ sở vật chất dùng chung giữa các trường đại học. Chỉ cần cơ sở giáo dục đại học sở hữu cơ sở vật chất chứng minh công suất và công năng sử dụng dư thừa thì được phép chia sẻ quyền khai thác và quyền sở hữu “tài sản đáp ứng tiêu chuẩn” về cơ sở vật chất với trường đại học khác”.

Ngọc Mai