Trường nghề kiến nghị giải pháp để sắp xếp cơ sở GDNN công lập đạt hiệu quả

Phó Thủ tướng Lê Thành Long ký Quyết định số 247/QĐ-TTg ban hành Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 4/5/2023 của Ban Bí thư trung ương Đảng về đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Trong đó có nêu rõ về nhiệm vụ “sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, bảo đảm về quy mô, cơ cấu và hợp lý về ngành, nghề, trình độ đào tạo, chuẩn hóa, hiện đại hóa, có phân tầng chất lượng, đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường lao động, phù hợp với quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp”.

Theo đánh giá của một số đại diện cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đây là nhiệm vụ quan trọng, cần thiết trong bối cảnh hiện nay nhằm điều chỉnh cơ cấu ngành nghề phù hợp với tình hình thực tế ở mỗi địa phương, tránh dàn trải gây lãng phí và không hiệu quả trong công tác đào tạo.

Tinh gọn giúp các trường có thêm nguồn lực để đầu tư

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Đặng Văn Lái - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Phú Yên cho biết: Theo thông tin từ Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, tính đến năm 2023, nước ta có 2.464 cơ sở dạy nghề, trong đó có 1.520 cơ sở giáo dục nghề nghiệp (bao gồm 416 trường cao đẳng, 376 trường trung cấp và 728 trung tâm giáo dục nghề nghiệp). Từ con số này có thể thấy rằng, hệ thống giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam rất đa dạng về loại hình, cơ cấu ngành nghề và trình độ.

Đối với tỉnh Phú Yên, hiện đang có 18 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bao gồm 03 trường cao đẳng, 01 trường trung cấp, 14 trung tâm giáo dục nghề nghiệp.

Trong xu hướng phát triển và hội nhập quốc tế, tỉnh Phú Yên lên kế hoạch và tập trung phát triển các ngành kinh tế mũi nhọn như du lịch, nông nghiệp công nghệ cao, công nghiệp chế biến và năng lượng tái tạo để có thể thúc đẩy, phát triển kinh tế địa phương.

Do đó, đối với hệ thống giáo dục nghề nghiệp, việc sắp xếp, tổ chức lại cũng sẽ mang đến những kết quả tích cực cho từng địa phương bởi khi tinh gọn số lượng thì sẽ dễ dàng quản lý, công tác đầu tư trọng tâm, trọng điểm cũng hiệu quả hơn.

Tiến sĩ Đặng Văn Lái - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Phú Yên. Ảnh: website nhà trường

Theo chia sẻ của thầy Lái, khi trên một địa bàn có quá nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp sẽ dẫn đến tình trạng bị chồng chéo về đầu tư. Do đó, khi sắp xếp, tinh gọn lại số lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp trên khu vực sẽ giúp địa phương nói chung, cơ sở giáo dục nghề nghiệp nói riêng có cơ hội được tập trung nhân lực, vật lực và tài lực để tăng cường cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại.

Khi nguồn đầu tư không bị dàn trải, các đơn vị sẽ có nguồn lực đầu tư cho nhà giáo như nâng cao trình độ đội ngũ giảng viên, giáo viên hay thu hút nghệ nhân, chuyên gia, nhà khoa học, người lao động giỏi, người dạy nghề, người đào tạo tại doanh nghiệp, cán bộ quản lý trong và ngoài nước vào làm việc tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

“Giáo dục nghề nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng và là một mắt xích không thể thiếu trong hệ thống giáo dục quốc dân. Khi số lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp quá lớn sẽ gây khó cho công tác quản lý, tập trung nguồn lực đầu tư để nâng cao hiệu quả và chất lượng đào tạo. Do đó, nhiệm vụ sắp xếp, tinh gọn hệ thống giáo dục nghề nghiệp sẽ mang lại nhiều thay đổi mới cho lĩnh vực này. Đồng thời cũng mang lại nhiều cơ hội, điều kiện thuận lợi cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập”, thầy Lái chia sẻ.

Đồng tình với quan điểm trên, Thạc sĩ Trần Phạm Tuân - Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Cộng đồng Hưng Yên cũng cho rằng, việc sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp có ý nghĩa quan trọng trên nhiều phương diện khi vừa giúp nâng cao chất lượng đào tạo, vừa tối ưu hóa nguồn lực và đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường lao động.

Trước hết, có thể nhận thấy chính là giảm bớt tình trạng dàn trải, đầu tư nhỏ lẻ, giúp các địa phương có thể tập trung đầu tư cơ sở vật chất. Tạo điều kiện để đội ngũ nhà giáo được đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng giảng dạy.

Mặt khác, việc tinh gọn còn có giúp chuẩn hóa chương trình đào tạo, định hướng đào tạo tại các đơn vị theo các ngành, nghề trọng điểm quốc gia, khu vực và quốc tế sẽ hiệu quả hơn.

Thứ hai, giúp tăng cường kết nối với doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả đào tạo gắn với thực tiễn. Trên thực tế, việc đào tạo theo mô hình “học đi đôi với hành” sẽ giúp người học có tay nghề cao, dễ dàng tìm kiếm được việc làm sau khi tốt nghiệp. Việc tinh gọn, sắp xếp lại hệ thống bảo đảm về quy mô, cơ cấu và hợp lý về ngành, nghề, trình độ đào tạo sẽ thúc đẩy các đơn vị tăng cường đào tạo theo đơn đặt hàng, phối hợp với các doanh nghiệp, khu công nghiệp để đào tạo lao động theo nhu cầu thực tế.

Đặc biệt, với yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, có phân tầng chất lượng sẽ khuyến khích hình thành các trường/trung tâm đào tạo nghề chất lượng cao theo tiêu chuẩn quốc tế, phát triển các mô hình đào tạo chất lượng cao.

Thứ ba là tạo ra sự tối ưu trong sử dụng nguồn lực tài chính và nhân sự, giảm thiểu tình trạng phân tán nguồn lực. Theo đó, thay vì đầu tư dàn trải vào nhiều cơ sở nhỏ lẻ, việc sắp xếp lại sẽ giúp tập trung nguồn lực vào các trường trọng điểm. Khi các đơn vị tinh giản bộ máy quản lý sẽ giảm bớt các đầu mối không hiệu quả, nâng cao hiệu quả vận hành của các trường.

Đối với từng địa phương, nhiệm vụ này sẽ góp phần cung ứng nguồn lao động chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của các khu công nghiệp, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh và khu vực lân cận. Đồng thời khuyến khích xã hóa hóa giáo dục nghề nghiệp, thu hút sự tham gia của doanh nghiệp và các tổ chức xã hội vào công tác đào tạo nghề, tạo thêm cơ hội việc làm cho người lao động, nhất là lao động khu vực nông thôg nhằm giúp lao động từ khu vực nông nghiệp chuyển dịch sang công nghiệp và dịch vụ có năng suất cao hơn. Từ đó góp phần giảm tỷ lệ thất nghiệp và nâng cao điều kiện sống ở từng địa phương.

“Sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập là một bước đi quan trọng nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, sử dụng hiệu quả nguồn lực và đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Đây cũng là điều kiện tiên quyết để các địa phương thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, thu hút đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh của lực lượng lao động ở địa phương”, thầy Tuân nhấn mạnh.

Tinh giản bộ máy quản lý sẽ giảm bớt các đầu mối không hiệu quả, nâng cao hiệu quả vận hành của các trường. Ảnh minh họa: website Trường Cao đẳng Cộng đồng Hưng Yên

Tăng cường chính sách Nhà nước đối với giáo dục nghề nghiệp

Có thể thấy rằng nhiệm vụ sắp xếp, tổ chức lại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp vừa bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, vừa tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về trách nhiệm của các cấp, ngành và toàn xã hội đối với công tác đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, để công tác sắp xếp, tinh gọn bộ máy ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt hiệu quả cao hơn thì rất cần có thêm các giải pháp đồng bộ về cơ chế, chính sách, tổ chức và nguồn lực.

Theo đánh giá của Thạc sĩ Nguyễn Văn Ba - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Hòa Bình, để công tác sắp xếp, tinh gọn bộ máy ở cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt hiệu quả thì cần phải đánh giá, nghiên cứu kỹ lưỡng thực trạng hoạt động của các cơ sở. Từ đó xác định những cơ sở có thể sáp nhập, giải thể hoặc chuyển đổi mô hình hoạt động, tránh việc sáp nhập mang tính cơ học.

Đặc biệt, việc sáp nhập các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cũng cần thực hiện theo một lộ trình cụ thể, đồng thời phải xem xét đến tính đặc thù của địa phương.

Thứ hai, khi sáp nhập cần đặt ra mục tiêu xây dựng được cơ sở giáo dục nghề nghiệp đáp ứng tiêu chí trường chất lượng cao, nhằm tập trung vào nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu sử dụng lao động của doanh nghiệp, nâng cao được khả năng hợp tác với doanh nghiệp.

Cuối cùng là cần tính toán các phương án để người học không bị ảnh hưởng bởi nhiệm vụ này. "Ngay cả khi đơn vị bị sáp nhập thì học sinh, sinh viên vẫn được tiếp tục học tập, không bị gián đoạn cũng như tiếp tục hưởng các chế độ chính sách của Nhà nước", thầy Ba nhấn mạnh.

Còn theo Thạc sĩ Trần Phạm Tuân, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp khi sắp xếp lại nhân sự nên ưu tiên triển khai theo hướng tinh giản, hiệu quả. Cắt giảm các vị trí trùng lặp hay hợp nhất các phòng, ban có chức năng tương đồng. Đặc biệt, nên áp dụng cơ chế tự chủ tài chính đối với giáo dục nghề nghiệp, trao quyền cho các trường cao đẳng, trung cấp có đủ điều kiện được chủ động trong tuyển sinh, liên kết đào tạo và quản lý tài chính.

Trên thực tế, khi các đơn vị được tự chủ tài chính thì sẽ có cơ hội căn cứ, rà soát nhu cầu xã hội để cân đối, điều chỉnh quy mô đào tạo. Tránh tình trạng đào tạo ồ ạt, dư thừa gây lãng phí nguồn lực.

Mặt khác, việc giao quyền tự chủ cho giáo dục nghề nghiệp sẽ tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững trong tương lai. Khi các trường được quyền tự chủ sẽ nâng cao trách nhiệm, cũng như sự chủ động trong công tác quản lý, vận hành và đào tạo.

Để nâng cao chất lượng đào tạo, cần xây dựng khung tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả hoạt động ở cơ sở giáo dục nghề nghiệp, áp dụng KPI cho đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên để đảm bảo chất lượng giảng dạy. Đồng thời, đẩy mạnh xã hội hóa và hợp tác doanh nghiệp. Khuyến khích doanh nghiệp tham gia đào tạo nghề như mở rộng mô hình đào tạo kép vừa học lý thuyết tại trường, vừa thực hành tại doanh nghiệp.

Muốn vậy, cần tạo cơ chế liên kết giữa trường nghề và doanh nghiệp. Thầy Tuân cho rằng Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp tham gia đào tạo nghề cũng như phát triển trung tâm đào tạo nghề trong doanh nghiệp để giảm tải áp lực cho các trường công lập và đào tạo sát với nhu cầu thực tế.

Bên cạnh đó, cần ban hành các chính sách khuyến khích tuyển sinh vào giáo dục nghề nghiệp như hỗ trợ học phí, cấp học bổng cho học sinh, sinh viên theo học nghề.

Đối với các đơn vị trong diện sáp nhập nên có chính sách hỗ trợ tài chính để các đơn vị này ổn định hoạt động và nâng cao chất lượng giảng dạy. Có cơ chế đãi ngộ hợp lý để thu hút chuyên gia, giảng viên có tay nghề cao về giảng dạy tại các trường nghề.

“Ngoài ra, nên đầu tư nâng cao chất lượng đào tạo giáo dục nghề nghiệp như ưu tiên phát triển các ngành, nghề trọng điểm theo chuẩn quốc tế, quốc gia và khu vực. Đổi mới chương trình giảng dạy theo hướng thực tiễn, cập nhật công nghệ mới, sử dụng mô hình mô phỏng, thực tế ảo, trí tuệ nhân tạo cũng như tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giảng viên về kỹ năng giảng dạy hiện đại và công nghệ số.

Cũng cần tính toán đến việc xây dựng hệ thống quản lý giáo dục trực tuyến để giúp công tác giám sát chất lượng đào tạo, theo dõi tỷ lệ việc làm sau tốt nghiệp và đánh giá hiệu quả hoạt động. Phát triển các khóa đào tạo trực tuyến kết hợp thực hành để đáp ứng nhu cầu học tập linh hoạt của người lao động cũng như ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong tư vấn hướng nghiệp để giúp học viên lựa chọn ngành nghề phù hợp với xu hướng thị trường”, thầy Tuân chia sẻ.

Nhà nước cần ban hành các chính sách khuyến khích tuyển sinh để tạo điều kiện cho giáo dục nghề nghiệp. Ảnh minh họa: Trường Cao đẳng Nghề Phú Yên

Trong khi đó Tiến sĩ Đặng Văn Lái lại cho rằng nhiệm vụ sắp xếp, tinh gọn bộ máy là "cuộc cách mạng" tạo ra sự thay đổi mang tính đột phá khi không chỉ cải thiện hiệu quả quản lý mà còn để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.

Có thể thấy rằng, khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy sẽ cắt giảm một số lượng đơn vị hay nhân sự để sắp xếp lại hệ thống, qua đó làm rõ chức năng, nhiệm vụ và lược bỏ những bộ phận đồng nhất.

Đối với giáo dục nghề nghiệp, có thể nhận thấy rõ tinh thần này qua Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25 tháng 10 năm 2017. Cụ thể, trong Nghị quyết số 19-NQ/TW có nêu “Sáp nhập trường trung cấp vào trường cao đẳng; giải thể các trường trung cấp, cao đẳng hoạt động không hiệu quả. Về cơ bản, trên địa bàn cấp tỉnh chỉ còn một đầu mối đào tạo nghề công lập”.

Do đó, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Phú Yên cho rằng trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, để lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp có thể phát triển đúng như kỳ vọng thì ngay sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy, mỗi tỉnh chỉ nên có 1 trường cao đẳng đào tạo nghề công lập (không kể của tỉnh hay của Bộ).

“Khi tập trung đầu tư vào 1 cơ sở thì sẽ có cơ hội đào tạo nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chuẩn khu vực và quốc tế. Nhờ đó, giáo dục nghề nghiệp mới có thể nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế”, thầy Lái nêu quan điểm.

ĐÀO HIỀN