TS. Đào Xuân Hưng: AI giúp báo chí môi trường lan tỏa thông điệp xanh hiệu quả hơn
Tiến sĩ Đào Xuân Hưng nhấn mạnh: 'Trí tuệ nhân tạo không chỉ hỗ trợ sản xuất nội dung nhanh, chính xác mà còn giúp báo chí môi trường lan tỏa thông điệp xanh mạnh mẽ hơn'.
Khi thế giới bước vào kỷ nguyên của trí tuệ nhân tạo (AI), báo chí đang đứng trước những cơ hội và thách thức mới. Không chỉ là công cụ hỗ trợ kỹ thuật, AI đang từng bước thay đổi cách thức tiếp cận, xử lý và lan tỏa thông tin, mở ra khả năng truyền thông hiệu quả hơn, trong đó có về các vấn đề lớn như biến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên, phát triển xanh,…
Để tìm hiểu về rõ hơn nội dung này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với TS. Đào Xuân Hưng, Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Cuộc trò chuyện không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn là sự chia sẻ về vai trò, bản lĩnh và trách nhiệm của người làm báo trong thời đại mới.
- PV: Thưa Tiến sĩ Đào Xuân Hưng - TBT Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, ông đánh giá thế nào về tiềm năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác truyền thông, đặc biệt là báo chí môi trường hiện nay?
- TS. Đào Xuân Hưng: Chúng ta đang đứng trước một thời điểm mang tính bước ngoặt của báo chí. Khi trí tuệ nhân tạo AI không chỉ còn là công cụ hỗ trợ, mà là yếu tố tiên quyết thúc đẩy thay đổi cách làm báo chí hiện đại.
Tiến sĩ Đào Xuân Hưng - TBT Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường
Tôi cho rằng AI mở ra một giai đoạn phát triển kỳ vọng cho báo chí hiện đại nói chung và báo chí nông nghiệp và môi trường nói riêng, một lĩnh vực vốn yêu cầu có độ phủ công chúng báo chí rộng khắp, sự chính xác, chuyên sâu, có những thông tin rất cụ thể, chi tiết, nhưng thông tin phải có thông điệp truyền cảm hứng tới độc giả.
Thực tiễn cho thấy, AI không chỉ hỗ trợ khâu kỹ thuật như xử lý văn bản, tạo đồ họa, tối ưu tiêu đề, mà còn giúp nhà báo tiếp cận và phân tích những cơ sở dữ liệu lớn, từ đó xây dựng nội dung gần gũi dễ tiếp nhận, dễ hiểu, lan tỏa rộng, còn với Tạp chí yêu cầu thông tin có hàm lượng khoa học cao.
Trong lĩnh vực báo chí nông nghiệp và môi trường AI mở ra một cơ hội rất lớn, giúp chúng tôi phân tích dữ liệu môi trường phức tạp (như chất lượng không khí, nước, đất; bản đồ biến đổi khí hậu...) để tạo nên những sản phẩm báo chí có chiều sâu hơn, trực quan hơn, tương tác sinh động hơn. Đồng thời, AI cũng hỗ trợ trong việc cá nhân hóa nội dung, tối ưu hóa việc truyền thông tới các nhóm công chúng khác nhau, từ nhà quản lý đến người dân ở vùng sâu, vùng xa.
AI mang đến cho báo chí môi trường một “cánh tay nối dài” cả về khả năng truyền tải lẫn độ lan tỏa của thông điệp. Trước hết, AI giúp các cơ quan báo chí khai thác dữ liệu hành vi người dùng để hiểu rõ công chúng đang quan tâm đến điều gì, từ đó xây dựng nội dung “đúng người, đúng thời điểm, đúng ngữ cảnh”. Điều này rất quan trọng trong việc tạo ra các tác động xã hội thực chất chứ không dừng lại ở thông tin một chiều.
- Thưa TS. Đào Xuân Hưng, AI có thể hỗ trợ báo chí môi trường trong việc lan tỏa thông điệp sống xanh và nâng cao nhận thức cộng đồng ra sao?
- TS. Đào Xuân Hưng: “Nhờ ứng dụng AI hiệu quả, báo chí có thể cá nhân hóa thông điệp môi trường, đưa đến từng nhóm công chúng các thông tin phù hợp với mối quan tâm của họ. Ví dụ, nông dân nhận được cảnh báo sớm về sâu bệnh và giải pháp canh tác xanh; doanh nghiệp tiếp cận hướng dẫn ESG; học sinh được giáo dục môi trường qua gameshow, hoạt hình do AI hỗ trợ.
Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả AI, người làm báo với khả năng nhạy bén, được đào tạo bài bản, có phong cách đạo đức nghề nghiệp, tư duy sáng tạo và là chủ thể chính trong sáng tạo các tác phẩm báo chí và kết hợp với AI để hỗ trợ đắc lực cho tác phẩm báo chí hay hơn, có giá trị và lan tỏa sâu rộng hơn. Đó là cách để báo chí môi trường không chỉ phản ánh thực trạng mà còn trở thành dòng chảy thông tin kiến tạo thay đổi trong xã hội.
AI hỗ trợ báo chí thông tin một cách hấp dẫn hơn. Với các công cụ tạo hình ảnh, video, mô phỏng hoặc thậm chí là bản đồ tương tác, những vấn đề tưởng chừng khô khan như biến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên hay phát thải carbon trở nên gần gũi, dễ hiểu hơn với người dân. Từ đó, thông điệp sống xanh không chỉ được truyền đạt mà còn khơi gợi cảm xúc hành động và trách nhiệm xã hội.
Tuy nhiên, cũng cần nhấn mạnh rằng AI chỉ là công cụ. Muốn thông điệp sống xanh thực sự có sức lan tỏa, đằng sau vẫn phải là một đội ngũ người làm báo có tâm, có tầm, có trách nhiệm với môi trường xanh. Đó là yếu tố cốt lõi mà công nghệ không thể thay thế.”
- Việc ứng dụng công nghệ và AI trong sản xuất báo chí liệu có thể trở thành “đòn bẩy” để thúc đẩy hành động xanh và phát triển bền vững ở Việt Nam không?
TS. Đào Xuân Hưng: “Trong bối cảnh môi trường và biến đổi khí hậu đang là một vấn đề toàn cầu, việc thúc đẩy hành động xanh, phát triển bền vững cần có những chính sách tổng thể bao trùm, nhưng hành động lại cần được bắt đầu thực hiện từ cấp độ địa phương và cá nhân. Do đó việc truyền thông nâng cao trách nhiệm hành động từ cộng đồng của báo chí là yếu tố quan trọng, AI giúp chúng ta cá nhân hóa nội dung, tức là cung cấp thông tin của báo chí phù hợp với từng nhóm đối tượng: Từ nhà quản lý, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư từ thành thị tới nông thôn.
Mặt khác, AI cũng hỗ trợ không gian sáng tạo báo chí môi trường phát triển các hình thức truyền thông đa phương tiện hội tụ - như bản đồ tương tác, mô phỏng 3D, video ngắn theo ngữ cảnh, giúp các vấn đề tưởng như “khô khan” như biến đổi khí hậu, suy thoái đất, ô nhiễm vi nhựa trở nên gần gũi và trực quan hơn với công chúng.
AI còn giúp “cá nhân hóa” hành động xanh. Thay vì những lời kêu gọi chung chung, báo chí có thể cùng công nghệ đưa ra các gợi ý, giải pháp cụ thể phù hợp với từng đối tượng từ người tiêu dùng đô thị, nông dân canh tác hữu cơ, đến học sinh được giáo dục môi trường sớm. Khi con người cảm thấy mình có vai trò trong thay đổi, hành vi tích cực trong bảo vệ môi trường, sẽ được kích hoạt tự nhiên hơn, ví dụ hành động bỏ rác đúng nơi là một văn hóa tự giác chứ không chỉ đơn thuần là yêu cầu bắt buộc nữa.
Đó là bước chuyển đổi từ “thông tin chủ động sẵn có” sang “thông tin thích ứng theo nhu cầu đa độc giả”. Ví như trước đây thông tin của báo giấy, chuyển nguyên sang điện tử, thì hiện nay cấu trúc thông tin của báo in, điện tử, truyền hình, podcast và trên các nền tảng mạng xã hội đã thay đổi để phục vụ các đối tượng công chúng báo chí hiệu quả hơn.”
