Từ chối chuyển khoản để 'né thuế': Tác động tiêu cực đến nền kinh tế số

Hình ảnh thông báo ngừng nhận chuyển khoản của một cửa hàng được lan truyền trên MXH mấy ngày qua. Ảnh chụp màn hình: TB.

Những ngày gần đây, trên mạng xã hội và tại nhiều tuyến phố lớn ở Hà Nội, không khó để bắt gặp những tấm biển "Chỉ nhận tiền mặt – Không chuyển khoản", hoặc hóa đơn điện tử ghi nội dung mơ hồ như "trả tiền mượn", "chúc mừng sinh nhật", "gửi mừng cưới”… khi khách hàng đề nghị thanh toán qua ngân hàng.

Trước thực tế trên, đêm 4/6, Chi cục Thuế khu vực I (TP Hà Nội và tỉnh Hòa Bình) đã phải phát đi thư ngỏ cảnh báo về hành vi từ chối chuyển khoản hoặc cố tình mập mờ thông tin giao dịch.

Theo cơ quan thuế, doanh thu tính thuế giá trị gia tăng (GTGT) với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ, không phân biệt hình thức thanh toán hay thời điểm thu tiền. Việc từ chối chuyển khoản không giúp giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại, có thể bị xem là dấu hiệu của hành vi trốn thuế.

"Một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật", Chi cục Thuế khu vực I cũng khẳng định.

Còn theo các chuyên gia, hình thức gian lận này không chỉ phản ánh tâm lý e ngại bị kiểm soát, mà còn là hệ quả của một thực trạng đáng lo, thiếu nhận thức đúng về nghĩa vụ thuế và lợi ích lâu dài từ việc minh bạch hóa giao dịch.

“Việc nhiều hộ kinh doanh vẫn chuộng tiền mặt vì “dễ bề xử lý nội bộ” và khó truy vết khiến cho hệ thống dữ liệu tài chính quốc gia không phản ánh đúng thực trạng nền kinh tế. Điều này gây ra ba hệ quả nghiêm trọng. Thứ nhất, hao hụt nguồn thu ngân sách từ khu vực kinh tế phi chính thức – vốn chiếm gần 30% GDP theo ước tính. Thứ hai, tạo sự bất công về thuế, khi người tuân thủ đầy đủ bị thiệt thòi so với người gian lận. Thứ ba, làm chậm tiến trình số hóa nền kinh tế, đi ngược với chiến lược "Kinh tế số - Xã hội số - Công dân số" mà Việt Nam đang thúc đẩy”, chuyên gia kinh tế, TS. Vũ Lan Phương, Viện Kinh tế chiến lược LSE phân tích.

Chuyên gia kinh tế Vũ Lan Phương nhìn nhận, thay vì né tránh trách nhiệm và lo ngại truy thu thuế, hộ kinh doanh cần nhìn nhận việc số hóa giao dịch là một phần tất yếu của tiến trình hiện đại hóa kinh tế. Không có nền kinh tế phát triển nào lại đặt nền móng trên sự giấu giếm doanh thu và dùng tiền mặt làm "vỏ bọc" để trốn tránh kiểm soát. Thay vào đó, một môi trường kinh doanh công bằng – minh bạch – chuyên nghiệp sẽ là tiền đề để hộ kinh doanh nhỏ chuyển mình thành doanh nghiệp thực thụ, góp phần tạo dựng một nền kinh tế bền vững, hiệu quả và có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Theo Luật sư Nguyễn Tiến Long, đối với những trường hợp cố tình vi phạm, hệ thống pháp luật hiện hành đã có chế tài đầy đủ từ truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, đến truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi trốn thuế có tổ chức hoặc quy mô lớn. Với sự phát triển của công nghệ dữ liệu lớn (big data) và kết nối liên thông giữa ngân hàng – thuế – thương mại điện tử, việc kiểm tra chéo và phát hiện sai phạm sẽ ngày càng chính xác và nhanh chóng. Việc kê khai trung thực doanh thu, chấp nhận thanh toán không tiền mặt, không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn là một chiến lược kinh doanh dài hạn, giúp tạo dựng uy tín, mở rộng kênh thanh toán, và từng bước tiến tới thị trường chính quy- nơi người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng sự minh bạch và chuyên nghiệp.

“Trốn thuế không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật, mà còn là biểu hiện rõ ràng của sự thiếu đạo đức kinh doanh. Trong một thị trường lành mạnh, mỗi chủ thể đều có trách nhiệm đóng góp công bằng vào ngân sách Nhà nước, qua đó đảm bảo nguồn lực cho các dịch vụ công như y tế, giáo dục, hạ tầng. Khi một số cửa hàng cố tình che giấu doanh thu để trốn thuế, họ còn làm tổn hại đến quyền lợi của người tiêu dùng – những người đã thực hiện nghĩa vụ thuế gián tiếp qua việc mua hàng hóa, dịch vụ hợp pháp. Việc từ chối chuyển khoản, không xuất hóa đơn hoặc "lách" nội dung thanh toán khiến người mua không có bằng chứng giao dịch, từ đó mất quyền được bảo vệ khi có tranh chấp. Một hệ thống thương mại lành mạnh không thể xây dựng trên nền tảng của sự gian lận – dù là ở quy mô nhỏ lẻ”, TS. Vũ Thúy Nga, giảng viên Quản trị kinh doanh hệ Đại học liên kết quốc tế Úc tại Hà Nội bày tỏ quan điểm.

Chi cục Thuế khu vực I kêu gọi các hộ, cá nhân kinh doanh hãy là những nhà kinh doanh tỉnh táo, tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che giấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hóa dịch vụ.

Cơ quan thuế luôn sẵn sàng hỗ trợ và khuyến khích các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi, phát triển lên doanh nghiệp để được hưởng các chính sách ưu đãi về đầu tư kinh doanh và thuế theo nghị quyết số 198 về cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Thanh Bình