Từ Đề pô Phố Mới đến ga liên vận quốc tế

Nơi góp phần thổi bùng phong trào cách mạng

Ga Lào Cai là ga liên vận quốc tế cấp 1, thuộc Tổng Công ty đường sắt Việt Nam, nằm tại Km 293+586 thuộc tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai - Côn Minh. Theo tư liệu lịch sử, Ga Lào Cai do người Pháp xây dựng từ năm 1903 - 1936. Năm 1954, khi hòa bình lập lại, Chính phủ nước ta đã tiếp quản, khôi phục và khai thác, phục vụ đắc lực công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Sau chiến tranh biên giới (tháng 2/1979), Ga Lào Cai được hoạt động trở lại, thuộc quản lý của Hạt vận chuyển Yên Lào, Xí nghiệp Liên hợp vận tải đường sắt khu vực I.

Ga Lào Cai.

Thực hiện Hiệp định vận chuyển hàng hóa liên vận quốc tế, Hiệp định đường sắt biên giới Việt - Trung, từ tháng 2/1966, Ga Lào Cai trở thành ga liên vận quốc tế, phục vụ hoạt động vận chuyển hàng hóa liên vận quốc tế giữa 2 nước Việt Nam và Trung Quốc. Do yêu cầu sản xuất, từ ngày 15/8/1998, Ga Lào Cai được tách khỏi Hạt vận chuyển Yên Lào để trực thuộc Xí nghiệp Liên hợp vận tải đường sắt khu vực I. Từ Ga Lào Cai đóng tại phường Phố Mới trước đây, nay là phường Lào Cai, tiểu thương có thể chuyển tiếp hàng hóa sang Trung Quốc bằng đường sắt thông qua các chuyến tàu liên vận quốc tế. Ngày 7/11/1991, Hiệp định tạm thời về giải quyết trên vùng biên giới giữa Chính phủ Việt Nam và Trung Quốc được ký kết. Ngày 18/5/1993, cửa khẩu Lào Cai - Hà Khẩu chính thức được mở lại, giao thông đường sắt được khai thông, tạo thuận lợi cho phát triển thương mại giữa 2 tỉnh Lào Cai (Việt Nam) và Vân Nam (Trung Quốc).

Thời kỳ 1930 - 1945, sự phát triển của phong trào cách mạng trong cả nước, nhất là từ khi khu căn cứ cách mạng Vần - Hiền Lương và chi bộ đảng đầu tiên ở tỉnh Yên Bái được thành lập đã tác động trực tiếp đến phong trào cách mạng của Lào Cai. Trước đòi hỏi của phong trào cách mạng, tháng 5/1945, Trung ương Đảng cử đồng chí Mai Văn Ty (tức Công), Bí thư Chi bộ Đảng thị xã Yên Bái, công nhân Đề pô xe lửa Yên Bái lên Lào Cai gây dựng cơ sở, xây dựng tổ chức Việt Minh. Dựa vào quan hệ đồng nghiệp cùng ngành đường sắt, đồng chí Mai Văn Ty lên Đề pô xe lửa Phố Mới (Ga Lào Cai) tuyên truyền, giác ngộ được 2 công nhân là Vũ Công Khiêm và Lê Văn Lương, hơn 1 tháng sau thành lập được tổ Việt Minh bí mật do công nhân Vũ Công Khiêm là tổ trưởng.

Nhiệm vụ ban đầu của tổ Việt Minh là theo dõi tình hình Việt Nam Quốc dân đảng từ Trung Quốc về để cung cấp tin tức cho căn cứ cách mạng Vần - Hiền Lương. Mặt khác, tổ đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, vận động những công nhân tốt tham gia, tạo thành hạt nhân phong trào cách mạng địa phương. Hoạt động của tổ Việt Minh tuy mới ở phạm vi hẹp, sự lãnh đạo và mối liên hệ giữa tổ Việt Minh và các nhóm yêu nước ở thị xã và các nơi còn hạn chế, nhưng ảnh hưởng của tổ khá lớn, nhất là trong hàng ngũ công nhân và Nhân dân lao động, góp phần tập dượt cho quần chúng từng bước tham gia hoạt động cách mạng.

Xây dựng Ga Lào Cai đáp ứng yêu cầu hội nhập

Ga Lào Cai hiện là 1 trong 6 ga liên vận quốc tế do Tổng Công ty đường sắt Việt Nam quản lý. Trong đó, Ga Lào Cai và Ga Đồng Đăng là 2 ga biên giới đảm bảo giao thương hàng hóa, phương tiện xuất - nhập khẩu bằng đường sắt giữa 2 nước Việt Nam và Trung Quốc. Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng hiện kết nối với đường sắt Trung Quốc bằng đường sắt khổ 1.000 mm. Hàng xuất qua Ga liên vận quốc tế Lào Cai chủ yếu là hóa chất, quặng, nông sản; hàng nhập chủ yếu là phân bón, hóa chất và một số nguyên liệu sản xuất khác.

Lực lượng chức năng kiểm tra hàng hóa trước khi thông quan qua Ga liên vận quốc tế Lào Cai.

Từ năm 2015, Ga Lào Cai với hệ thống hạ tầng, trang - thiết bị hiện đại, khang trang được đưa vào hoạt động đã góp phần tạo sự thay đổi lớn trong việc nâng cao chất lượng phục vụ hành khách và vận tải hàng hóa, trung bình đạt khoảng 400.000 lượt khách/năm. Cũng trong năm đó, Tổng Công ty đường sắt Việt Nam đã cải tạo, nâng cấp tuyến đường sắt Yên Viên - Lào Cai với khổ đường 1.000 mm. Trong đó, cải tạo 73 cầu yếu, làm mới 6 cầu cống hộp và nhà ga Mai Tùng; gia cố nền đường và các điểm sụt lở; nâng tốc độ chạy tàu từ 35 km/h trước đây lên trung bình đạt 50 km/h; có đoạn, tuyến địa hình thuận lợi, tốc độ tàu đạt 80 km/h. Sản lượng xuất - nhập khẩu hàng hóa qua Ga liên vận quốc tế Lào Cai không ngừng gia tăng qua các năm, trung bình đạt 500 - 700 nghìn tấn/năm, đóng góp lớn cho tăng trưởng doanh thu vận tải liên vận hàng hóa.

Đặc biệt, cuối năm 2021, Bộ Giao thông vận tải đã khảo sát dự án đấu nối ray giữa Ga Lào Cai (Việt Nam ) - Ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc) để kết nối tuyến đường sắt khổ đường 1.435 mm. Ông Hoàng Đình Tứ, Phó Giám đốc Chi nhánh Khai thác đường sắt Lào Cai, Trưởng Ga Lào Cai cho biết: Khi hoàn thành dự án kết nối sẽ giải quyết được bất cập trong tổ chức vận tải, góp phần gia tăng lượng hàng hóa qua Ga liên vận quốc tế Lào Cai gấp đôi so với hiện tại; giảm áp lực đường bộ đồng thời tăng nhanh thời gian lưu thông hàng hóa xuất - nhập khẩu giữa 2 nước Việt Nam - Trung Quốc.

Ngoài ra, đơn vị đã tích cực tham mưu với cấp trên, trao đổi với Cục đường sắt Côn Minh tổ chức vận chuyển theo tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời đóng mới các toa xe đủ điều kiện chạy liên vận quốc tế để chạy sâu vào nội địa Trung Quốc. Ga cũng phối hợp trao đổi với doanh nghiệp vận tải hàng hóa 2 bên để thống nhất về định hướng nguồn hàng, điều chỉnh, tạo thuận lợi cho vận chuyển hàng hóa.

Với khẩu hiệu “An toàn - thuận tiện - đúng giờ - hiệu quả”, Ga Lào Cai chủ động, nỗ lực xây dựng đơn vị trở thành ga liên vận quốc tế hiện đại, văn minh, phục vụ nhu cầu của hành khách và vận chuyển hàng hóa quốc tế, nội địa, đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và đất nước.