Từ người bán kem dạo đến tiến sĩ sở hữu 700 sáng chế, thu hàng trăm triệu USD

Từ cậu bé bán kem dạo, lơ xe...

Mở đầu buổi nói chuyện, Tiến sĩ Thanh Mỹ hóm hỉnh nói: “Hôm nay, thầy cô và sinh viên sẽ là nạn nhân của tôi, vì sẽ phải nghe những câu chuyện cũ. Mong mọi người hãy tha thứ".

Ông Mỹ kể, ở công ty của ông mỗi tháng đều có những buổi trò chuyện về thành công, hạnh phúc và sự viên mãn. Trước khi đúc kết được những điều này, ông đã đi hỏi rất nhiều bạn trẻ, nhân viên và nhận lại câu trả lời thú vị.

Nhìn lại quá khứ, ông Mỹ cho biết mình từng trải qua đủ nghề: từ bán kem, lơ xe đến bán hàng tại chợ trời, đá bóng thuê. Mới 7 tuổi, ông đã mưu sinh giúp mẹ nuôi năm anh em trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ thời còn đi đá bóng thuê. Ảnh: NVCC

Động lực để ông đi học là “để mẹ vui lòng, để không bị bắt đi lính chế độ cũ và để cuộc sống sau này bớt khổ cực hơn". Khi ông đỗ tú tài, niềm vui của mẹ chính là hạnh phúc đầu đời của ông.

Để có tiền học, ông tiếp tục làm đủ nghề, từ lơ xe, buôn gạo, cá, tôm, đến đá bóng thuê. Chính những trải nghiệm ấy giúp ông hiểu rõ hơn về nhân sinh quan, tình quê và lòng yêu đất nước.

Đến nhà khoa học tại Mỹ với hàng trăm sáng chế

Tốt nghiệp ngành Hóa hữu cơ, Trường Đại học Bách khoa TPHCM năm 1978, ban đầu ông Mỹ làm công nhân “đá bóng thuê” cho xí nghiệp nhựa.

“Học ngành này mà làm nghề khác là chuyện bình thường. Hãy xem đó như một trải nghiệm. Tôi học Hóa mà đi làm ruộng, làm thuê và tôi vẫn thấy hạnh phúc", ông nói.

Bước ngoặt cuộc đời đến vào sáng 2/9/1979, khi ông ở trên ghe mía và bị đẩy ra đại dương mênh mông. Sau 12 ngày lênh đênh, ông được cứu và đưa đến Montreal (Canada).

Tại đất nước xa lạ, ông làm nhiều nghề để mưu sinh như rửa chén, phụ bếp, rồi làm bồi bàn. “Số phận tôi thay đổi từ một câu hỏi của cô gái Việt Nam: 'Ước mơ trong đời anh là gì?'. Khi đó tôi vừa cắt thịt bò vừa trả lời rằng, ước mơ của tôi là trở về quê hương, xây dựng nhà xưởng, tạo việc làm cho người dân. Cả bếp đều im lặng, có người còn bảo tôi nổ quá”, ông Mỹ kể.

Để cưới vợ, ông phải đỗ đại học tại bản xứ. Năm 1984, ông nộp hồ sơ vào Đại học Concordia và chỉ hai năm sau đã tốt nghiệp cử nhân. Trong sáu năm, ông hoàn thành các chương trình cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ.

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ chia sẻ tại lễ khai khóa năm 2025 của Đại học Quốc gia TPHCM. Ảnh: Thiện Thông

Năm 1990, ông bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ khoa học năng lượng và vật liệu tại Viện INRS (Canada). Sau đó, ông làm việc tại IBM Almaden Research Center (Mỹ) và giữ vị trí quản lý kỹ thuật tại Kodak Polychrome Graphics (Mỹ).

Ông là tác giả của khoảng 700 sáng chế, trong đó có nhiều sáng chế độc quyền mang lại cho ông hàng chục triệu USD. Đặc biệt sáng chế độc quyền công nghệ in offset kỹ thuật số năm 2000 đã giúp công ty của ông đạt doanh thu gần 300 triệu USD trong vòng 20 năm.

Trở về cống hiến cho quê hương

Về triết lý học tập, ông cho rằng: “Học là sự chuyển hóa kiến thức qua các cấp độ: biết - hiểu - ứng dụng - phân tích - đánh giá - sáng tạo. Sinh viên hiện nay mới chỉ dừng ở ‘biết’ và ‘hiểu’, nhưng phải tiến xa hơn đến ứng dụng và sáng tạo. Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, như tạo một ứng dụng bán rau cho mẹ chẳng hạn".

Sau những năm tháng thành công ở nước ngoài, ông có lần được vợ hỏi: “Anh còn nhớ ước mơ ngày nào của mình không?”. Câu hỏi ấy khiến ông quyết định trở về quê hương.

Năm 2004, ông về Trà Vinh thành lập Mylan Group - công ty công nghệ cao đầu tiên của tỉnh. Từ đó đến nay ông đã sáng lập và đồng sáng lập 13 doanh nghiệp công nghệ cao, trong đó có 6 doanh nghiệp đang hoạt động tại địa phương.

Ông cũng thành lập Quỹ Nguyễn Thanh Mỹ, tài trợ hơn 62,5 tỷ đồng cho học bổng, xây dựng cơ sở vật chất và chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Ngoài ra, ông giảng dạy tại Đại học Trà Vinh, có 10 năm giữ chức Giám đốc chương trình Co-op với nhiều sản phẩm ứng dụng trong nông nghiệp và thủy sản.

Công thức và hành trình thành công

Tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ chia sẻ công thức thành công của mình với đông đảo sinh viên. Theo ông, "thành công = 15 sức khỏe + 15 tư duy đúng + 25 nỗ lực + 25 tri thức + 10 kiên trì + 5 cơ hội + 5 may mắn + 5 hoàn cảnh".

Sinh viên ĐH Quốc gia TPHCM trong lễ khai khóa. Ảnh: Thiện Thông

Thành công toàn diện gồm: sức khỏe, sự nghiệp, tài chính, phát triển cá nhân, quản lý thời gian, quan hệ xã hội và đóng góp xã hội. Đời người, theo ông, có bốn giai đoạn: 18-20 tuổi là xây nền; 21-40 tuổi là vươn lên; 41-60 tuổi là cân bằng và sau 60 tuổi là viên mãn.

Mỗi giai đoạn có trọng tâm riêng và quan trọng nhất là sống đúng với giá trị bản thân. Dấu ấn viên mãn của một đời là cống hiến. Ở tuổi hiện tại, tiến sĩ Nguyễn Thanh Mỹ nói rằng mình “đã viên mãn và không còn gì hối tiếc”.

Ông là hình mẫu tiêu biểu cho tinh thần “dám nghĩ - dám làm - dám trở về - dám cống hiến”, kết nối tri thức toàn cầu với khát vọng phát triển Việt Nam.

Diễn giả khách mời là nét đặc trưng của Lễ khai khóa ĐH Quốc gia TP.HCM. Mỗi năm, trường đều mời một lãnh đạo, nhà khoa học hoặc doanh nhân truyền cảm hứng cho sinh viên. Năm nay Lễ khai khóa mang chủ đề “Khát vọng đổi mới sáng tạo vì một Việt Nam hùng cường”.

GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai, Phó Giám đốc ĐH Quốc gia TPHCM. Ảnh: Thiện Thông

GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai, Phó Giám đốc ĐH Quốc gia TPHCM, kỳ vọng hơn 100.000 nhân lực chất lượng cao của đại học cùng nuôi dưỡng khát vọng đổi mới sáng tạo vì tương lai tiến bộ, sung túc và có ảnh hưởng tích cực hơn. Bà gửi gắm ba thông điệp: Dám nghĩ khác - Dám thất bại - Dám làm lại.

Bà khuyến khích sinh viên dám ước mơ, học hỏi không ngừng từ thầy cô, bạn bè, chuyên gia và cả đời sống xã hội; coi thất bại là bài học quý để trưởng thành, sẵn sàng đứng dậy và làm lại với phiên bản tốt hơn của chính mình.

Đối với cán bộ, giảng viên, nhà khoa học, bà kêu gọi dám đổi mới trong quản lý, giảng dạy, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng. Khi cơ chế, hành lang pháp lý đã thông thoáng hơn, thầy cô cần tiên phong để dẫn dắt người học tiến xa hơn.

Lê Huyền