'Tuần bản lề' đối với Ukraine và châu Âu

Tuần này bắt đầu với ngày 24/2, dấu mốc kỷ niệm 3 năm ngày Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine, làm thay đổi mãi mãi bối cảnh địa chính trị châu Âu và có tác động lan tỏa toàn cầu.

Dấu mốc 3 năm xung đột được đánh dấu bằng các bước tiến của các lực lượng Nga trên thực địa và sự thúc đẩy của Mỹ nhằm chấm dứt giao tranh nhanh chóng.

Sau một tuần vật lộn với những tuyên bố gây sốc liên tiếp từ chính quyền mới ở Mỹ, các chính phủ châu Âu đang cố gắng giành lại thế chủ động.

Thúc đẩy sự ủng hộ dành cho Ukraine

Trong tuần này, lãnh đạo hai cường quốc hạt nhân châu Âu sẽ đích thân có mặt tại Nhà Trắng để cố gắng giành lại vai trò trung tâm cho chính họ và sự ủng hộ dành cho Ukraine sau khi bị loại khỏi cuộc đàm phán đầu tiên giữa Mỹ và Nga về việc chấm dứt chiến sự.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đang ở Washington để hội đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày 24/2, trong khi Thủ tướng Anh Keir Starmer sẽ đến vào ngày 27/2.

Từ trái sang: Ông Macron, ông Trump và ông Starmer. Ảnh: Getty Images

Một quan chức Điện Elysee cho biết, ông Macron chia sẻ mục tiêu của ông Trump là chấm dứt cuộc xung đột Nga-Ukraine, và đưa ra các đề xuất đã được tái khẳng định trong các cuộc đàm phán của ông với các nhà lãnh đạo châu Âu.

"Ông ấy đang đến Washington với mục tiêu này trong đầu, chia sẻ mong muốn chấm dứt xung đột trong khi nỗ lực duy trì sự ủng hộ của chúng tôi đối với Ukraine, tăng cường an ninh châu Âu và đảm bảo rằng Ukraine tham gia đầy đủ vào các nỗ lực này, và đảm bảo rằng lợi ích của Ukraine – cũng là của chúng tôi – được tính đến đầy đủ", quan chức này nói.

Khi ông Macron ngồi xuống đàm phán với ông Trump ở Washington vào ngày 24/2, các nhà lãnh đạo EU khác đến Kiev để thể hiện một màn được thiết kế để báo hiệu rằng khối này kiên quyết ủng hộ Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngay cả khi Nhà Trắng quay lưng lại với ông.

Phái đoàn hội tụ tại thủ đô Ukraine bao gồm không chỉ các quan chức cấp cao của EU – Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Chủ tịch Hội đồng châu Âu António Costa – mà còn có các nhà lãnh đạo của Tây Ban Nha, các nước Bắc Âu và Baltic và một số nước khác, bao gồm các thành viên NATO không thuộc EU.

Trước thềm chuyến đi, các nhà lãnh đạo đang xây dựng một gói hỗ trợ quân sự cho Ukraine dự kiến trị giá ít nhất 20 tỷ Euro, theo một số nhà ngoại giao đã được thông báo về những nỗ lực của EU.

Nhà ngoại giao hàng đầu của khối, Kaja Kallas, đã yêu cầu mỗi quốc gia EU xem xét lại kho vũ khí quân sự của họ để xem họ có thể cung cấp những gì cho Kiev, tập trung vào đạn pháo, phòng không, đào tạo và trang thiết bị cho các lữ đoàn của Ukraine.

Củng cố an ninh châu Âu

Là hai cường quốc quân sự hàng đầu châu Âu, Vương quốc Anh và Pháp đang lập kế hoạch cho một lực lượng nhằm "trấn an" lục địa này, có thể bao gồm tới 30.000 quân có thể triển khai tới Ukraine trong trường hợp đạt được thỏa thuận hòa bình.

Tuy nhiên, ý tưởng này đang phải đối mặt với những rào cản lớn – một trong những rào cản lớn nhất là một thỏa thuận mà cả ông Zelensky và Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể đồng ý ký kết có vẻ rất khó xảy ra.

Và ông Starmer đã cảnh báo rằng lực lượng này không thể hoạt động nếu không có Mỹ "chống lưng", có khả năng thông qua các đảm bảo an ninh, hợp tác tình báo của Mỹ, hỗ trợ trên không và vận tải hạng nặng.

Binh sĩ Ukraine khai hỏa lựu pháo M777 về phía các vị trí của Nga trên tiền tuyến ở miền Đông, tháng 11/2022. Ảnh: Getty Images

Các nhà lãnh đạo Pháp và Anh đến Washington trong bối cảnh ông Trump đang yêu cầu các thành viên NATO tăng mạnh chi tiêu quốc phòng, điều này có nghĩa là các chính phủ đang phải đối mặt với những lựa chọn tài chính đau đớn khi tài chính công bị thắt chặt.

Cả ông Macron và ông Starmer đều nói về nhu cầu các quốc gia châu Âu phải làm nhiều hơn nữa để bảo vệ lục địa này, nhưng khả năng hành động của họ có thể sẽ không đáp ứng được kỳ vọng của Tổng thống Mỹ.

Khi ông Trump dẫn dắt Mỹ theo một hướng đi mới về Ukraine và châu Âu, những rạn nứt đang đe dọa liên minh xuyên Đại Tây Dương. Và chính quyền mới ở Mỹ đã phá vỡ nhiều năm giả định của châu Âu về các đảm bảo an ninh của Washington đối với phương Tây.

Trong một bình luận gây chấn động, Thủ tướng tiếp theo của Đức Friedrich Merz, người vừa giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử ở cường quốc hàng đầu châu Âu, đã vạch ra chương trình của chính phủ mới.

"Ưu tiên tuyệt đối của tôi sẽ là củng cố châu Âu càng nhanh càng tốt để từng bước chúng ta có thể thực sự giành được độc lập khỏi Mỹ", ông Merz phát biểu tại một cuộc họp bàn tròn trên truyền hình sau khi có kết quả thăm dò hậu bầu cử.

"Tôi không bao giờ tin rằng mình sẽ phải nói điều gì đó như thế trên truyền hình. Nhưng ít nhất, sau những tuyên bố của ông Donald Trump vào tuần trước, rõ ràng là người Mỹ – ít nhất là một bộ phận người Mỹ trong chính quyền này – phần lớn thờ ơ với số phận của châu Âu", ông Merz nói.

Tuần này, rõ ràng điều quan trọng nhất trong tâm trí người châu Âu là cần phải tăng cường sức mạnh của châu Âu, thể hiện sự ủng hộ đối với Ukraine và quản lý các tương tác khó khăn với chính quyền Trump, giống như mối quan hệ giữa Washington và Kiev đang trở nên tồi tệ.

"Chúng ta cần… xây dựng một kế hoạch an ninh cho châu Âu vào thời điểm mà dư luận chưa sẵn sàng. Và các vị không thể làm điều đó và chịu đựng được việc khoảng 100.000 lính Mỹ rút khỏi châu Âu. Đó là lý do tại sao chúng ta không thể nói tạm biệt với Mỹ vào lúc này", một nhà ngoại giao châu Âu nói với Politico.

Minh Đức (Theo CNN, Politico EU)