Tỷ phú đứng sau siêu ứng dụng khai sinh 'ngành công nghiệp' giao đồ ăn tạo việc làm cho 12 triệu người Trung Quốc

Nhà sáng lập, CEO Meituan Wang Xing

Thị trường Internet tiêu dùng của Trung Quốc từ lâu đã bị chi phối bởi hai “ông lớn” là tập đoàn thương mại điện tử Alibaba và đế chế mạng xã hội Tencent. Tuy nhiên, thế song mã này không thể ngăn cản một công ty trẻ tuổi giành được ngày càng nhiều thị phần trong chi tiêu trực tuyến của người dân Trung Quốc. Công ty đó là Meituan - nền tảng đang dần vươn lên trở thành “siêu ứng dụng” (super app) của quốc gia tỷ dân.

Trong giới trẻ Trung Quốc có câu nói đùa rằng Meituan còn tiện lợi hơn cả bếp ăn của mẹ, phản ánh tần suất giới trẻ đặt đồ ăn qua ứng dụng này. Lĩnh vực giao đồ ăn đang tạo việc làm cho 12 triệu người lao động Trung Quốc, phục vụ gần 550 triệu khách hàng.

HỆ SINH THÁI TIÊU DÙNG

Có trụ sở tại Bắc Kinh, Meituan cung cấp một hệ sinh thái dịch vụ vô cùng đa dạng, có thể ví như sự kết hợp của Groupon, Yelp và Uber Eats. Trên ứng dụng Meituan, người dùng có thể đặt đồ ăn giao tận nơi, đọc đánh giá nhà hàng, đặt phòng khách sạn, mua vé xem phim và thậm chí sắp xếp dịch vụ chụp ảnh cưới. Với phạm vi dịch vụ rộng lớn này, Meituan đang phát triển thành một điểm đến tiêu dùng “tất cả trong một”, bắt đầu cạnh tranh trực tiếp với WeChat của Tencent.

Nguồn gốc cho thành công của Meituan bắt đầu từ mô hình mua theo nhóm. Công ty được thành lập năm 2010 bởi doanh nhân Wang Xing. Khi đó, ông Wang CEO sớm nhận ra cơ hội lớn trong thị trường mua theo nhóm còn non trẻ của Trung Quốc. Lấy cảm hứng từ mô hình Groupon của Mỹ, ông đặt mục tiêu xây dựng một nền tảng hỗ trợ mua chung các dịch vụ và sản phẩm địa phương với mức giá ưu đãi.

Đội ngũ sáng lập của ông, cùng với Mu Rongjun, Liang Foxing và Chen Mei Wah, đã kết hợp kinh nghiệm phát triển sản phẩm internet và thu hút người dùng để thúc đẩy sự phát triển ban đầu của Meituan. Tên gọi “Meituan” cũng trực tiếp phản ánh trọng tâm ban đầu của công ty là các giao dịch theo nhóm. Trong giai đoạn đầu, Meituan vận hành theo mô hình khởi nghiệp tinh gọn, chủ yếu dựa vào nguồn lực tự thân và kinh nghiệm khởi nghiệp phong phú của ông Wang Xing.

Cách tiếp cận này đóng vai trò then chốt giúp công ty vượt qua môi trường cạnh tranh khốc liệt thời kỳ đầu. Năm 2011, Meituan gọi vốn vòng Series A, huy động được khoảng 12 triệu USD từ các nhà đầu tư như Sequoia Capital, qua đó tạo nền tảng cho giai đoạn mở rộng ban đầu và củng cố chiến lược tăng trưởng.

Giai đoạn tăng trưởng sớm của Meituan được đánh dấu bằng sự mở rộng và đa dạng hóa mạnh mẽ trong thị trường mua theo nhóm tại Trung Quốc. Thành lập vào tháng 3/2010, công ty nhanh chóng mở rộng quy mô và trở thành người dẫn đầu trong một thị trường có mức độ cạnh tranh rất cao.

Sau khi vượt qua các đối thủ như Nuomi, nền tảng được Baidu hậu thuẫn, để trở thành công ty mua theo nhóm lớn nhất Trung Quốc, Meituan nhanh chóng mở rộng sang nhiều dịch vụ địa phương khác. Một ví dụ điển hình là việc bổ sung dịch vụ giao đồ ăn, giúp người dùng không cần rời khỏi nền tảng khi đặt đồ ăn mang đi. Năm 2015, Meituan sáp nhập với Dazhong Dianping - nền tảng “review” được ví như “Yelp của Trung Quốc” - và thực thể mới được định giá khoảng 15 tỷ USD tại thời điểm đó.

“Mô hình Groupon cực kỳ cạnh tranh tại Trung Quốc. Cách tốt nhất để vượt lên các đối thủ là mở rộng sang nhiều mảng dịch vụ khác nhau, từ đó trở thành một nền tảng trực tuyến toàn diện với mức độ gắn kết người dùng cao hơn”, ông Ken Xu, đối tác tại quỹ đầu tư Gobi Partners chia sẻ.

Quá trình mở rộng hệ sinh thái tiếp tục với việc mua lại dịch vụ chia sẻ xe đạp Mobike với giá 2,7 tỷ USD vào tháng 4/2017. Ngày 20/9/2018, Meituan chính thức niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Hồng Kông, huy động khoảng 4,2 tỷ USD trong đợt IPO.

Đến ngày 30/9/2020, công ty quay trở lại sử dụng tên gọi “Meituan”. Những bước đi chiến lược và các thương vụ tích hợp dịch vụ này đóng vai trò then chốt trong quá trình Meituan trở thành một “siêu ứng dụng”, thiết lập vị thế thống lĩnh thị trường và định hình mô hình doanh thu cũng như cách thức kinh doanh hiện tại.

Trong quý 1/2025, doanh thu của Meituan đạt 86,6 tỷ nhân dân tệ, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước, trong khi lợi nhuận ròng tăng vọt 87,3%, lên 10,06 tỷ nhân dân tệ. Meituan hiện đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế số Trung Quốc, xử lý hàng triệu giao dịch mỗi ngày.

HÀNH TRÌNH NHIỀU SÓNG GIÓ

Nhà sáng lập kiêm CEO Meituan, ông Wang Xing, là một trong những tỷ phú tự thân nổi tiếng của Trung Quốc, xếp thứ 55 trong danh sách 100 người giàu nhất Trung Quốc năm 2025 do Forbes công bố với khối tài sản vào khoảng 8,5 tỷ USD.

Ông sinh năm 1979 tại Phúc Kiến (Trung Quốc) trong gia đình có cha là chủ nhà máy xi măng. Ông tốt nghiệp Đại học Thanh Hoa năm 2001 với bằng kỹ sư điện tử, sau đó theo học chương trình tiến sĩ ngành kỹ thuật máy tính tại Đại học Delaware (Mỹ) nhưng bỏ dở vào năm 2004.

Cùng với một người bạn đại học và một người bạn thời trung học, ông Wang sáng lập mạng xã hội Duoduoyou - tương tự như nền tảng Friendster vào những năm 2000. Tuy nhiên, do thiếu mô hình kinh doanh rõ ràng và kinh nghiệm, dự án nhanh chóng thất bại. Sau đó, ông tiếp tục xây dựng mạng xã hội thứ hai mang tên Youzitu nhưng cũng không thành công.

Theo trang 163.com, không nản lòng trước thất bại, ông Wang Xing bắt đầu nghiên cứu kỹ lưỡng các mạng xã hội của Mỹ. Năm 2005, ông nhắm vào một phân khúc thị trường cụ thể và thành lập Xiaonei - phiên bản Facebook dành cho sinh viên Trung Quốc. Dù đạt được sự tăng trưởng nhất định, Xiaonei gặp khó khăn tài chính và Wang buộc phải bán lại công ty cho doanh nhân Chen Yizhou, người sau đó đổi tên nền tảng thành Renren và biến nó thành một trong những ngôi sao đầu tiên của mạng xã hội nội địa Trung Quốc.

Lần khởi nghiệp thứ ba trong lĩnh vực mạng xã hội của Wang diễn ra năm 2007, lấy cảm hứng từ Twitter và mang tên Fanfou. Đây là nền tảng tiểu blog đầu tiên tại Trung Quốc, từng thu hút hơn hai triệu người dùng. Fanfou bị chính phủ đóng cửa năm 2009, sau đó được mở lại và vẫn hoạt động cho đến nay.

Đến lần thử sức thứ tư, ông Wang Xing thành lập Meituan vào năm 2010. Chỉ trong thời gian ngắn, Meituan đã trở thành công ty dẫn đầu trong lĩnh vực mua hàng theo nhóm tại Trung Quốc. Năm 2015, ông sáp nhập Meituan với Dianping, tạo nên Meituan-Dianping.

Vào năm 2021, khối tài sản của ông Wang chạm ngưỡng 26,1 tỷ USD.

Tinh thần quyết tâm của Wang Xing được thể hiện rõ qua hành trình khởi nghiệp liên tiếp. Tuy nhiên, trước những tranh cãi chính trị hiện tại và tình hình kinh tế bất định, nhiều người đặt câu hỏi liệu ông có thể và sẽ đưa doanh nghiệp của mình trở lại quỹ đạo tăng trưởng như thế nào.

Trên thực tế, triển vọng phía trước còn đấy thách thức. Khi các “ông lớn” thương mại điện tử như Alibaba và JD.com tiếp tục đổ tiền vào mảng giao đồ ăn để thu hút người dùng mới, Meituan buộc phải chi hàng tỷ nhân dân tệ mỗi quý để bảo vệ vị thế thị trường, đồng thời chạy đua trợ giá và phát phiếu giảm giá cho người dùng.

Ông Eric Wen, Giám đốc nghiên cứu tại Blue Lotus Capital Advisors nhận xét rằng các nhà đầu tư rất lo ngại Meituan không thể theo kịp nếu Alibaba tiếp tục tăng cường đầu tư vào lĩnh vực giao đồ ăn.

Cuộc chiến trợ giá đã gây tổn thất nặng nề. Trong quý 2 kết thúc vào tháng 6, lợi nhuận ròng của Meituan giảm 97% so với cùng kỳ, chỉ còn 365,3 triệu nhân dân tệ, dù doanh thu vẫn tăng 11,7%, lên 91,8 tỷ nhân dân tệ.

Trong cuộc họp với các nhà phân tích, tỷ phú Wang Xing cho biết công ty từng đối mặt với cạnh tranh gay gắt trước đây và sẽ tiếp tục bảo vệ mình. Giám đốc tài chính Chen Shaohui cũng thừa nhận mảng thương mại địa phương cốt lõi - chủ yếu là giao đồ ăn - sẽ chịu khoản lỗ đáng kể trong năm nay.

Chuyên gia Eric Wen ước tính, Alibaba, JD.com và Meituan đã cùng “đốt” khoảng 2 tỷ nhân dân tệ mỗi quý để trợ giá và giảm giá bữa ăn cho khách hàng. Theo ông, cuộc chiến giao đồ ăn có thể kéo dài đến hết năm nay và chỉ hạ nhiệt vào đầu năm sau nếu các đối thủ chuyển hướng đầu tư sang những lĩnh vực khác như trí tuệ nhân tạo.

Trong khi đó, ông Ke Yan, Trưởng bộ phận nghiên cứu tại DZT Research lại tỏ ra bi quan hơn. Ông cho rằng cạnh tranh khốc liệt trong lĩnh vực giao đồ ăn tại Trung Quốc sẽ chưa thể giảm nhiệt trong ít nhất 12 tháng tới. Lợi nhuận của Meituan sẽ tiếp tục chịu áp lực khi công ty phải vừa chi tiền trợ giá, vừa mở rộng ra thị trường quốc tế.

Meituan hiện đã triển khai dịch vụ giao đồ ăn Keeta tại các thị trường bên ngoài Trung Quốc đại lục. Tại Hồng Kông, Keeta đã vượt qua đối thủ Deliveroo - đơn vị rút khỏi thị trường này vào tháng 3. Nhờ các chương trình trợ giá hào phóng, Keeta nhanh chóng trở thành một trong những dịch vụ giao đồ ăn phổ biến nhất tại Hồng Kông kể từ khi ra mắt năm 2023. Tại Ả Rập Xê Út, Keeta cũng mở rộng hoạt động tới 20 thành phố tính đến cuối tháng 7, theo báo cáo kết quả kinh doanh quý 2 của Meituan.

Hạnh Chi