Tỷ phú Elon Musk: Không gì lãi bằng 'buôn vua'!

Elon Musk được biết đến như một nhân vật xuất chúng thời hiện đại, thành công trong nhiều vai trò khác nhau: Người đã mua Twitter và sa thải hơn một nửa nhân viên; nhà phát minh đã đưa chương trình không gian trở lại; nhà sản xuất ô tô với chiếc Cybertruck biểu tượng... Nhưng tháng 11 này, Elon Musk được biết đến với vai trò một tỷ phú công nghệ thành công trong chính trị: Người góp phần định hình chương trình nghị sự cho Tổng thống tiếp theo của Hoa Kỳ.

Trong hơn ba năm, Elon Musk là một trong những người đàn ông giàu có (giá trị tài sản ròng tính đến 28/11/2024 là 323,2 tỷ USD), và quyền lực nhất thế giới. Chứng khoán, tiền điện tử tăng rồi giảm vì những dòng tweet của ông, các phi hành gia bay trên tàu vũ trụ SpaceX của ông, quân đội sử dụng tín hiệu từ hệ thống vệ tinh Starlink của ông, các thuyết âm mưu trở nên phổ biến thông qua sự ủng hộ của ông... Nhưng phải tới sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, người ta mới nhìn thấy tầm ảnh hưởng của ông lớn đến mức nào.

Kể từ thời của William Randolph Hearst, ông trùm báo chí đứng sau sự thăng tiến của Franklin Delano Roosevelt gần một thế kỷ trước, chưa từng có một cá nhân nào lại có tầm ảnh hưởng lớn đến vậy đối với nhiều khía cạnh của cuộc sống Hoa Kỳ cùng một lúc, kéo nền văn hóa, phương tiện truyền thông, nền kinh tế và bây giờ là nền chính trị của quốc gia vào trường lực của ý chí của mình. Đứng cạnh ông, ngay cả người sắp lần thứ 2 ngồi trên chiếc ghế quyền lực nhất thế giới Donald Trump cũng có vẻ bình thường, không phải là một ông chủ mà là một người bạn đồng hành.

Donald Trump và Elon Musk hành động như những đối tác, gắn kết với nhau thông qua những ân huệ mà họ đang trao đổi và mong muốn chung của họ là phá vỡ các thể chế chính phủ. Họ có thể "đồng sàng" trong một thời gian. Nhưng chương trình nghị sự của họ không thống nhất về mọi thứ. Cả hai đều cố ý, bốc đồng và quen với việc chịu trách nhiệm. Điều gì sẽ xảy ra nếu họ bắt đầu "dị mộng"?

Một khi điều đó xảy ra, vị tỷ phú công nghệ có thể không chiếm được thế thượng phong. Lịch sử của những "Kingmaker - người tạo vua" trong lịch sử Mỹ rồi sau đó chống lại chính người mình đã góp phần dựng lên đã cho thấy điều đó. Bất kể Musk tích lũy được bao nhiêu của cải hay sự ảnh hưởng trên truyền thông xã hội, các công cụ của quyền lực nhà nước sẽ vẫn nằm trong tay Tổng thống, và mọi thứ sẽ trở nên hỗn loạn nếu ông quyết định sử dụng chúng để chống lại tỷ phú đã giúp ông trở lại Nhà Trắng.
Cuối cùng, sự bền vững của mối quan hệ đối tác của họ có thể phụ thuộc vào động cơ của Musk: Điều gì đã thúc đẩy ông trở thành một nhà tiên tri MAGA (Make America Great Again) ngay từ đầu? Nếu ông chỉ muốn tiền, thì nhiệm vụ đã hoàn thành.

CON "CÁ VOI TRẮNG" CỦA ELON MUSK - SAO HỎA

Giá trị tài sản của ông tăng vọt hơn 50 tỷ USD trong tuần sau cuộc bầu cử, đạt đỉnh hơn 320 tỷ USD, khi các nhà đầu tư phát cuồng vì cổ phiếu của Tesla. Nhưng sự giàu có chưa bao giờ là nỗi ám ảnh của Musk. Cách ông đặt cược tài sản của mình vào các dự án đam mê có đôi chút viển vông, như xây dựng nhà kính trên sao Hỏa, đủ để chứng minh rằng ông còn nhiều mục tiêu khác trong "thương vụ Trump".

Trong hơn hai thập kỷ, con "cá voi trắng" của Musk chính là sao Hỏa, tham vọng của Musk đã vượt ra khỏi hành tinh trái đất

Những người thân cận với Musk cho biết mục tiêu cuối cùng của ông không hề thay đổi kể từ khi ông ra mắt SpaceX năm 2002. Trong hơn hai thập kỷ, con "cá voi trắng" của Musk chính là sao Hỏa. Nó được viết ngay trên chiếc áo phông yêu thích của ông: CHIẾM SAO HỎA. "Mọi thứ đều hướng đến sứ mệnh đó", một thành viên trong nhóm xã hội của Musk cho biết. "Elon Musk nhận ra rằng việc kiểm soát, trực tiếp hoặc gián tiếp, các ngân sách của chính phủ Hoa Kỳ, sẽ đưa chúng ta lên sao Hỏa nhanh hơn là triển khai nó với tư cách một doanh nghiệp".

Điều đó không có nghĩa tiền thuế mà người dân Mỹ đóng sẽ được chi cho giấc mơ du hành liên hành tinh của Musk. Nhưng công chúng có xu hướng phải trả giá khi những người có tầm nhìn lập dị nắm quyền điều hành chính phủ. Hàng triệu người Mỹ, từ những công nhân nhà máy đã nghỉ hưu đến những sinh viên mới tốt nghiệp đang mang trong mình khoản nợ và trẻ sơ sinh, được hưởng lợi từ các chương trình xã hội mà Musk đã hứa sẽ cắt giảm.

Mặc dù ông đăng nhiều dòng tweet mỗi ngày cho 205 triệu người theo dõi của mình, Musk đã từ chối trả lời các câu hỏi của phóng viên, bao gồm cả câu hỏi này, kể từ khi ông trở thành cố vấn cho Tổng thống đắc cử. Ông đã không giải thích về những lần tiếp xúc được báo cáo của mình với các đối thủ của người Mỹ, từ Trung Quốc và Nga đến Iran. Ông cũng không giải quyết các xung đột lợi ích phát sinh từ việc đóng vai trò chủ chốt trong một chính phủ mà các cơ quan quản lý đang điều tra các doanh nghiệp của ông.

Tới thời điểm này, vẫn chưa có dấu hiệu bất đồng rõ ràng nào trong mối quan hệ Donald Trump - Elon Musk. Vào giữa bài phát biểu chiến thắng của mình vào ngày 6/11, ông Trump đã dành bốn phút để ca ngợi Musk, "siêu thiên tài" đã giúp điều hành "cuộc chiến bầu cử" ở bang Pennsylvania, người được cho là đã trả tiền cho những người vận động để gõ cửa 11 triệu ngôi nhà và thuê xe tải để đưa những người Amish đến các điểm bỏ phiếu. "Chúng ta có một ngôi sao mới", Trump reo mừng trên sân khấu ở Florida. "Một ngôi sao đã ra đời - Elon!" Chỉ sau đó, khoảng 19 phút trong bài phát biểu của mình, Tổng thống đắc cử mới quay lại máy nhắc chữ và nhớ cảm ơn những người bỏ phiếu cho mình.

ELON MUSK - MẢNH GHÉP CUỐI

Sự ủng hộ của Musk đối với chiến dịch tranh cử của Trump còn vượt xa con số 120 triệu USD mà ông đã bơm vào, chương trình thực địa mà ông thiết lập hay sự thúc đẩy trên mạng xã hội mà ông mang lại. Đối với số lượng thanh niên đã bỏ phiếu cho Donald Trump với số lượng kỷ lục, Musk là hình mẫu lý tưởng.

Ông đã thổi một luồng sáng tạo và khả thi vào một hành động hoài niệm quen thuộc. Nếu Trump làm những người ủng hộ phấn khích bằng cách cam kết phá hủy các thể chế tham nhũng, thì Musk đại diện cho lời hứa xây dựng những điều mới mẻ và giải quyết những vấn đề khó khăn. Ông Trump dường như không còn già nua tại các cuộc mít tinh của mình khi có một Elon Musk nhảy nhót bên cạnh. Và những người phản đối Trump càng khó khăn hơn trong việc nói xấu ông, khi ông và bộ sậu của mình đã cam kết cắt giảm chi tiêu 2.000 tỷ USD.

Một trong những hình ảnh biểu tượng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2024

Bất chấp việc những người ủng hộ đảng Dân chủ thường xuyên đem câu chuyện tài sản của Trump phát triển từ tài sản thừa kế, nhiều lần phá sản và nhiều thập kỷ gian lận của công ty, họ không thể phủ nhận những thành tựu của Musk với tư cách là một doanh nhân. Ngay cả Thượng nghị sĩ Bernie Sanders, được coi là kẻ thù của các tỷ phú, cũng đã né tránh lời chỉ trích của mình trong một podcast gần đây: "Elon Musk là một doanh nhân rất, rất năng nổ và có năng lực, rất ấn tượng với những gì anh ấy đã đạt được. Anh ấy nói, tôi có thể làm được nhiều hơn trong một tuần so với những gì chính phủ có thể làm trong, bạn biết đấy, năm năm, và theo một số cách, anh ấy đúng."

Vào thời điểm niềm tin vào chính phủ đã sụp đổ, đó là tất cả những gì nhiều cử tri muốn thấy - một người ngoài cuộc có năng lực, tàn nhẫn và độc lập, người biết cách sử dụng một cỗ máy khổng lồ và làm cho nó gọn gàng hơn, nhanh hơn và hiệu quả hơn. Lời hứa của Musk sẽ làm điều đó với bộ máy quan liêu của Hoa Kỳ đã tạo ra động lực để cắt giảm chi phí ở quy mô mà Washington chưa từng thấy trong nhiều năm.

Chương trình nghị sự đó đã không tiến xa trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của Trump. Nhưng những người Cộng hòa của chính phủ mới sẽ háo hức theo chân Musk vào các cuộc chiến ngân sách xấu xí về sự lãng phí của liên bang và các quyền lợi phình to. Nhiều người Mỹ sẽ ủng hộ họ.

Trên con đường vận động tranh cử, lập luận thuyết phục nhất mà Musk đưa ra không phải là trên chương trình của Joe Rogan hay trên sân khấu tại các cuộc mít tinh của Trump. Mà là trên bệ phóng ở Boca Chica, Texas, nơi công ty hàng không vũ trụ của Musk đã làm cả thế giới kinh ngạc khi bắt được một tên lửa quay trở lại bằng một cặp cánh tay rô-bốt. Nếu người đàn ông đã làm điều này ủng hộ Trump với sự nhiệt thành như vậy, thì chẳng có lý do gì mà Tổng thống Trump không thể thực hiện được những điều mà ông đã hứa.

Nhiều cử tri có vẻ nghĩ như vậy, đặc biệt là tầng lớp thanh niên mà Musk nhắm đến để ủng hộ Trump bằng sự khoa trương của mình. "Yếu tố lớn nhất ở đây là đàn ông cần phải bỏ phiếu", Musk nói với Rogan vào đêm trước cuộc bầu cử. Ngày hôm sau, khi 60% đàn ông da trắng đi bỏ phiếu cho Trump, Musk đã đăng dòng tweet: "Đội kỵ binh đã đến".

Nhưng lời kêu gọi của ông đã vượt ra ngoài phạm vi đàn ông. Nó cũng tác động đến một bộ phận cử tri vốn không thích tính cách của Trump nhưng lại hào hứng với các chính sách của ông. Các chuyên gia truyền hình cho biết những người này cần một "cấu trúc xin phép"; Musk đã cung cấp chính xác điều đó cho những phụ nữ ngoại ô như Betsy Stecz. Khi xếp hàng tham gia cuộc mít tinh của ông vào tháng 10 tại Lancaster, Pa., Stecz đã mô tả cảm giác nhẹ nhõm: "Cuối cùng thì mọi người cũng cảm thấy rằng, OK, tôi có thể ngẩng cao đầu và nói: Tôi không xấu hổ khi bỏ phiếu cho Donald Trump". Theo quan điểm của cô, lý do chính là Musk.

Với vai trò của mình trong chiến thắng, Musk có thể đã mong đợi một số phần thưởng. Nhưng vị trí của vị tỷ phú trong quá trình chuyển giao của ông Trump có thể khiến một số thành viên trong ekip của ông Trump cảm thấy lo ngại. Trong phần lớn tháng 11, Musk đã cắm trại tại Mar-a-Lago, cân nhắc các lựa chọn Nội các và tư vấn cho ông Trump về các ưu tiên chính sách. Ông đã đi chơi golf với Tổng thống đắc cử, ngồi cạnh võ đài với ông tại một sự kiện Giải vô địch Ultimate Fighting và chụp ảnh với gia đình Trump. Một đứa cháu đã phát cuồng trên mạng xã hội rằng Musk đã đạt được "địa vị chú" nhưng Musk đã đặt ra một thuật ngữ khác cho vị trí của mình: "Người bạn đầu tiên".

Musk xuất hiện cạnh ông Donald Trump với tư cách "Người bạn đầu tiên" tại Giải vô địch Ultimate Fighting

Trên thực tế "Người bạn đầu tiên" cũng không thể miêu tả hết được sự ảnh hưởng của Elon Musk. Các nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ và Ukraine đã chấp nhận để Musk cùng nghe các cuộc điện đàm của họ với ông Trump. Khi Đảng Cộng hòa tại Hạ viện mời ông Trump đến một phiên họp kín tại Đồi Capitol, Musk đã đi theo, cửa sổ xe của ông trong đoàn xe hộ tống của Trump được dán nhãn KHÁCH 1.

Vào thời điểm đó, Trump đã bổ nhiệm ông lãnh đạo một thực thể mới có tên là Bộ Hiệu quả Chính phủ. Từ viết tắt của nó, DOGE, là một cái gật đầu với loại tiền điện tử có chủ đề về chó mà Musk đã quảng cáo như một trò đùa. Nhưng nhiệm vụ của nó là nghiêm túc. Trump tuyên bố rằng nó sẽ "giải thể" bộ máy quan liêu liên bang và "tái cấu trúc" các cơ quan của nó. "Điều này sẽ gây ra những làn sóng chấn động trong toàn bộ hệ thống", Musk nói.

Nó cũng có thể trao cho Musk ảnh hưởng đến nhiều cơ quan quản lý công việc của ông. Vài tuần trước Ngày bầu cử, Cục Quản lý An toàn Giao thông Đường bộ Quốc gia đã thông báo rằng họ đang điều tra các phương tiện tự lái của Tesla sau các vụ tai nạn được báo cáo. Vào tháng 6, các cơ quan quản lý ở California đã ra lệnh cho Tesla "sửa chữa các vi phạm về chất lượng không khí đang diễn ra" tại nhà máy Fremont của mình.

Tesla đã nói rằng xe của họ an toàn và các cơ sở của họ tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường. SpaceX cũng đã có những cuộc đụng độ với Cục Hàng không Liên bang, nơi mà Musk đã đe dọa sẽ kiện vì đã vượt quá thẩm quyền vào tháng 9. Một bài đánh giá của tờ New York Times phát hiện ra rằng các công ty của ông đang phải đối mặt với ít nhất 20 cuộc chiến pháp lý và cuộc điều tra từ "mọi ngóc ngách của chính phủ".

ELON MUSK - KẺ "QUAY XE"

Elon Musk vẫn chưa đưa ra những nguyên tắc nào để thực hiện cuộc thanh trừng bộ máy quan liêu của ông. Quan điểm chính trị của Musk tới thời điểm này vẫn rất khó xác định. Trước khi đột ngột "quay xe" từ ủng hộ đảng Dân chủ qua ủng hộ đảng Cộng hòa, ông tự gọi mình là "một đảng viên Dân chủ ôn hòa theo truyền thống". Ông gọi biến đổi khí hậu là thách thức quyết định của thời đại chúng ta. Khi Barack Obama tranh cử Tổng thống năm 2008, Musk đã xếp hàng sáu giờ để bắt tay ông.

Bất chấp sự liên kết và kết quả hợp tác ấn tượng, mối quan hệ Elon Musk - Donald Trump vẫn có nhiều mâu thuẫn. Quan điểm của họ về thuế quan rất khác nhau, và Musk chỉ làm cố vấn cho Nhà Trắng chưa đầy sáu tháng vào năm 2017 trước khi từ chức để phản đối các chính sách về khí hậu của Tổng thống Trump. Năm năm sau, khi còn ủng hộ đảng Dân chủ, Musk nói rằng đã đến lúc Trump cần phải "bị lãng quên". Đáp lại, ông Trump "nhắc nhẹ": "Elon nên tập trung vào việc thoát khỏi mớ hỗn độn trên Twitter, vì ông ta có thể nợ 44 tỷ USD cho một thứ có lẽ là vô giá trị".

Ông Trump đã có lý. Việc Musk mua lại Twitter không có nhiều ý nghĩa kinh doanh rõ ràng mà có thể để dành cho một kế hoạch khác. Ông đã trả ít nhất gấp đôi giá trị của công ty vào năm 2022, sau đó dành nhiều tuần để phá hủy các nguồn doanh thu và cắt giảm nhân sự. Số lượng nhân viên của Twitter đã giảm từ 8.000 xuống còn khoảng 1.500 sau khi bị/được Musk mua lại. Một số bài đăng của ông trên nền tảng mà ông đổi tên thành X, được coi là cơn điên tự làm hại bản thân của công ty. Một bài đăng đã gọi một lý thuyết bài Do Thái là "sự thật thực sự". (Sau đó, ông đã xin lỗi.) Một bài đăng khác chia sẻ một lý thuyết âm mưu về vụ tấn công bằng búa khiến chồng của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi phải nhập viện vì bị vỡ hộp sọ. Hàng chục công ty, bao gồm Microsoft và Coca-Cola, đã gỡ quảng cáo của họ khỏi nền tảng này để đáp trả. "Đừng quảng cáo", ông nói với họ vào mùa thu năm ngoái trên sân khấu của một hội nghị. "Nếu ai đó định tống tiền tôi bằng quảng cáo, tống tiền tôi bằng tiền, thì hãy tự đi chết đi. Tự đi chết đi. Rõ chưa?" Công ty đầu tư Fidelity đánh giá vào tháng 10 rằng X đã mất gần 80% giá trị trong hai năm qua.

Elon Musk mua lại Twitter với mục đích phục vụ cho cuộc bầu cử 2004?

Musk dường như không quan tâm. Ngay cả sau khi cắt giảm nhân sự còn 1/4, nền tảng này vẫn tiếp tục hoạt động, thường xuyên đứng đầu danh sách các ứng dụng tin tức được tải xuống nhiều nhất trong cửa hàng ứng dụng Apple. Các nhà quảng cáo lớn đã quay trở lại. Đối với một số nhà quan sát, tất cả những điều này đã đủ lý do để hoan nghênh việc Musk tiếp quản như một lớp học bậc thầy về hiệu quả của công ty. "Những gì Elon đã làm với Twitter là anh ấy đã vào bên trong, dọn dẹp nhà cửa và bây giờ nó hoạt động tốt hơn trước", một thành viên trong vòng tròn xã hội của Musk cho biết. "Vì vậy, tâm trạng là hy vọng Musk có thể làm điều tương tự với chính phủ Hoa Kỳ".

Đó là một yêu cầu quá cao. Ngay cả những người theo chủ nghĩa diều hâu về tài chính cũng đã phản đối lời hứa của Musk về việc cắt giảm 2.000 tỷ USD chi tiêu liên bang. Điều này sẽ đòi hỏi phải cắt giảm Medicare, An sinh xã hội và các phần khác của mạng lưới an toàn xã hội. Musk đã cảnh báo quốc gia chuẩn bị cho một giai đoạn "khó khăn tạm thời" khi những khoản cắt giảm này có hiệu lực. Nhưng không rõ liệu ông có đủ thẩm quyền để thực hiện chúng hay không.

DOGE sẽ vẫn nằm ngoài chính phủ, không có thẩm quyền sa thải nhân viên liên bang. Nhiều chuyên gia ngân sách dự đoán rằng nó sẽ đi theo con đường tương tự như vô số hội đồng danh giá đã cố gắng và thất bại trong việc gây sức ép buộc các chính trị gia cắt giảm các chương trình mà cử tri của họ yêu thích. Trong việc xác định sự lãng phí, gian lận và lạm dụng, Quốc hội Hoa Kỳ không cần sự giúp đỡ: Họ đã có một nhánh giám sát có tên là Văn phòng Trách nhiệm Giải trình của Chính phủ, nơi đang nỗ lực hết mình để thực hiện công việc đó.

Nhiều người hâm mộ DOGE ban đầu cho biết họ nhận ra giới hạn tiềm năng của nó và vẫn ăn mừng nó. "Đúng vậy, một Bộ Hiệu quả Chính phủ có lẽ là một giấc mơ viển vông", cây bút chuyên mục Andy Kessler của tờ Wall Street Journal đã viết vào ngày 17/11. "Nhưng ngay cả khi DOGE của ông Musk chỉ đơn giản là cắt giảm một số thứ rườm rà và tiết kiệm được vài trăm tỷ USD, thì nó vẫn đáng giá".

Trong quá trình vận động tranh cử, Musk đã nói rất nhiều về nhu cầu của nước Mỹ là phải sống "trung thực" và "trong khả năng của mình". Mục tiêu đã nêu của ông khi mua lại Twitter trùng khớp với một trong những lý do yêu thích của ông khi ủng hộ Trump: Ông nói rằng ông muốn cứu vãn quyền tự do ngôn luận ở Mỹ. "Tự do ngôn luận là nền tảng của nền dân chủ", ông nói với Joe Rogan vào đêm trước cuộc bầu cử. "Một khi bạn mất quyền tự do ngôn luận, bạn sẽ mất nền dân chủ. Trò chơi kết thúc. Đó là lý do tại sao tôi mua Twitter". Nhiều báo cáo và nghiên cứu đã kết luận rằng dưới sự quản lý của ông, nền tảng này đã trở thành nơi ẩn náu cho nội dung thù hận và có hại, một phần là do ông đã sa thải nhóm kiểm duyệt nội dung của mình.

Khi được yêu cầu giải thích về sự dịch chuyển sang cánh hữu của mình, Musk thường nhắc đến "virus tâm trí thức tỉnh", thuật ngữ của ông dùng để chỉ sự dịch chuyển sang cánh tả trong xã hội Mỹ, theo quan điểm của ông, đã làm nảy sinh chính trị bản sắc, văn hóa hủy bỏ và kiểm duyệt trực tuyến tràn lan. Mối hận thù của ông đối với những thế lực này không chỉ đơn thuần là chính trị. Trong đại dịch, một trong những đứa con của ông đã tìm kiếm dịch vụ chăm sóc y tế khẳng định giới tính và Musk cho biết ông đã bị lừa chấp thuận. Con gái chuyển giới của ông, hiện đã 20 tuổi và xa lánh cha mình, đã hợp pháp đổi tên thành Vivian Jenna Wilson vào năm 2022. Trong một podcast vào tháng 7, Musk cho biết đứa con của mình "đã chết, bị giết bởi virus tâm trí thức tỉnh. Tôi đã thề sẽ tiêu diệt virus tâm trí thức tỉnh sau đó".

Với canh bạc đầu tư vào ông Donald Trump, tỷ phú công nghệ Elon Musk đang có cơ hội để "có tất cả"

Wilson đã đăng phản hồi của cô vào ngày hôm sau: "Tôi trông khá ổn so với một con chó đã chết." Vào ngày 5/ 11, khi kết quả của cuộc bầu cử trở nên rõ ràng, Wilson đã đăng một thông điệp khác: "Hãy đổ lỗi cho những chính trị gia và đầu sỏ đã gây ra điều này", cô viết. "Hãy hướng sự tức giận của bạn về phía họ."

Musk thể đạt được mục tiêu chinh phục con "cá voi trắng - Sao Hỏa" của mình, miễn là ông vẫn giữ vai trò là "Người bạn đầu tiên", ông có thể mong đợi một chuyến đi dễ dàng từ các nhà quản lý mà Tổng thống Trump bổ nhiệm trong toàn bộ chính phủ. Con đường rõ ràng nhất của ông đến sao Hỏa do đó có thể chạy thẳng qua Phòng Bầu dục. Nhưng ngoài việc chứng kiến cảnh tượng thành công của ông, lợi ích nào sẽ nhỏ giọt xuống người dân Mỹ bình thường?

Các tổ chức cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, giữ cho nguồn nước sạch sẽ và duy trì hệ thống giáo dục không thể điều hành như các doanh nghiệp. Chúng không được xây dựng để tạo ra lợi nhuận, nhưng điều đó không làm chúng kém giá trị hơn, đặc biệt là đối với những công dân có khả năng chi trả thấp nhất. Nếu những tổ chức đó bị loại bỏ trong bối cảnh Musk thúc đẩy hiệu quả, thì khó khăn sẽ không chỉ là tạm thời đối với những người dựa vào sự hỗ trợ của chính phủ. Đối với họ, nỗi đau có thể là thảm khốc, và không có lời hứa nào của Musk về tương lai liên hành tinh có thể giúp họ vượt qua các vấn đề của ngày hôm nay.

Thái - Thái Duy