Ưu tiên đặt hàng doanh nghiệp nội để thúc đẩy công nghiệp đường sắt trong nước

Chiều 15/2, Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh.

Mở ra cơ hội lớn phát triển thương mại, du lịch, dịch vụ, tiết kiệm chi phí logistic

Tham gia góp ý kiến, đại biểu Sùng A Lềnh (đoàn Lào Cai) nhấn mạnh, chủ trương đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng là một quyết sách quan trọng để phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, tạo động lực mạnh mẽ, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội của cả khu vực miền bắc.

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã xác định 6 nhiệm vụ trọng tâm, 3 nhiệm vụ đột phá chiến lược là hoàn thiện đồng bộ thể chế, phát triển nguồn nhân lực, xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, trong đó có hạ tầng giao thông hiện là đường sắt Việt Nam.

Đại biểu Sùng A Lềnh (đoàn Lào Cai) phát biểu tại hội trường chiều 15/2. (Ảnh: DUY LINH)

Theo đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 11 ngày 10/2/2022 về phương hướng phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Trung du và miền núi Bắc bộ đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045, xác định tư duy liên kết vùng là tư duy chủ đạo kết nối và dẫn dắt sự phát triển của từng địa phương trong vùng, cũng xác định hai khâu đột phá trong phát triển vùng là phát triển kết cấu hạ tầng, kinh tế-xã hội, nhất là hạ tầng giao thông gắn với các hành lang kinh tế.

Nghị quyết số 81 năm 2023 của Quốc hội về quy hoạch tổng thể quốc gia 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 đã xác định phát triển hành lang kinh tế Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng-Quảng Ninh là trục kết nối chủ đạo của vùng động lực phía Bắc, kết nối vùng trung du và miền núi phía Bắc với các trung tâm kinh tế cảng biển lớn của cả nước, thúc đẩy hợp tác thương mại đầu tư giữa các địa phương của Việt Nam và khu vực tây nam Trung Quốc.

“Chủ trương đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng phù hợp với các nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và quy hoạch mạng lưới đường sắt Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 và là quyết định đúng đắn, hợp lòng dân, thực sự cần thiết”, đại biểu Sùng A Lềnh khẳng định.

Theo đại biểu đoàn Lào Cai, đây là tuyến giao thông quan trọng kết nối giao thông kinh tế giữa các vùng kinh tế của Việt Nam và quốc tế, mở ra cơ hội lớn để phát triển thương mại, du lịch, dịch vụ, tiết kiệm chi phí logistic, giảm tải giao thông đường bộ, bảo vệ môi trường góp phần phát triển xanh, bền vững, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Bên cạnh các đề xuất về cơ chế, chính sách đặc thù đã được cơ quan soạn thảo và đoàn khảo sát của Ủy ban Kinh tế tiếp thu, thể hiện trong dự thảo Nghị quyết, để bảo đảm tiến độ theo đề xuất, đại biểu Sùng A Lềnh đề nghị Quốc hội, Chính phủ xem xét bổ sung 2 cơ chế chính sách.

Một là, hỗ trợ khác để ổn định chỗ ở, ổn định đời sống sản xuất cho nhân dân, cho phép UBND cấp tỉnh căn cứ tình hình thực tế tại địa phương chủ động quyết định biện pháp hỗ trợ, mức hỗ trợ đối với từng trường hợp cụ thể theo quy định hiện hành của pháp luật.

Hai là, cho phép UBND cấp tỉnh được thực hiện ngay công tác quy hoạch thuộc các nội dung liên quan đến dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng theo Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn số 47 ngày 26/11/2024 trước ngày Luật chính thức có hiệu lực vào ngày 1/7 tới.

Song song việc đặt hàng doanh nghiệp nội cần có cam kết về thị phần

Phát biểu thảo luận, đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) đánh giá dự án đường sắt Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng có triển vọng mang lại hiệu quả cao bởi kết nối tuyến hành lang qua 3 địa phương, là tuyến hành lang quan trọng thứ 2 chỉ sau hành lang kinh tế Bắc-Nam, với khối lượng vận chuyển hàng hóa rất lớn.

Tuyến này được kết hợp 2 phương thức vận chuyển, cả vận tải hàng và hành khách nên tính hữu dụng cao. Hơn nữa, sau khi xây dựng xong, tuyến sẽ kết nối được với đường sắt Trung Quốc, qua đó giúp liên thông liên tục về hàng hóa và hành khách trong nước với quốc tế.

Cũng theo đại biểu, dự án có tính chất chuyển giao công nghệ rất cao sau khi hoàn thành, trước hết là có khả năng chuyển giao công nghệ cho một loạt khâu sản xuất đường sắt trong nước, đặc biệt là tương thích với sản xuất đường sắt đô thị. Nhờ đó có thể phát triển công nghệ đường sắt đô thị bằng công nghệ trong nước.

Đại biểu Hoàng Văn Cường đề nghị, trong dự án này cần nhấn mạnh hơn vào ưu tiên đặt hàng và giao nhiệm vụ cho doanh nghiệp trong nước tham gia làm chủ xây dựng đường, cầu, hầm; sản xuất đường ray; đóng toa xe. Ông cho biết, thực tế, trong cuộc gặp với Thủ tướng, các doanh nghiệp đều khẳng định có thể thực hiện được nếu Chính phủ đặt hàng.

“Một khi Chính phủ đặt hàng doanh nghiệp, chúng ta chấp nhận ban đầu giá thành có thể cao hơn so với việc đi mua từ quốc tế. Nhưng khi đó, toàn bộ số tiền đầu tư sẽ trở thành tăng trưởng kinh tế trong nước và giúp tăng trưởng GDP. Nếu nhập công nghệ nước ngoài thì tiền đầu tư chảy ra ngoài và chúng ta không bao giờ có được ngành công nghiệp đường sắt”, đại biểu đoàn Hà Nội nêu quan điểm.

Song song việc mạnh dạn đặt hàng, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng Chính phủ cũng phải cam kết thị phần. Có cam kết, các doanh nghiệp mới yên tâm đầu tư, tránh tình trạng như thị phần công nghiệp ô tô nhỏ nhưng cho quá nhiều doanh nghiệp vào dẫn đến các doanh nghiệp không đầu tư công nghệ mà mua linh kiện về lắp ráp.

Với các công đoạn chưa làm chủ được như sản xuất đầu máy, tín hiệu thì cần phải có nhà thầu quốc tế nhưng cần phải có cam kết về chuyển giao công nghệ.

Góp ý về Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, đại biểu đoàn Hà Nội đồng tình việc ban hành cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt.

Theo đại biểu, với đường sắt đô thị, đã phát triển thì cần phải theo mạng lưới, nếu xây dựng từng tuyến một thì không bao giờ phát huy tác dụng. Do đó cần cơ chế mạnh để đầu tư tập trung trong thời gian ngắn.

Góp ý thêm, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng việc phát triển mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh diễn ra trong điều kiện khu vực đô thị đã có rồi nên khi phát triển phải song song với chỉnh trang đô thị.

Với phần lớn ga ngầm trong khu vực nội đô không thuộc khu vực phải bảo tồn, đại biểu cho rằng, mỗi điểm ga ngầm phải là một điểm TOD để vừa giải quyết nhu cầu vận tải hành khách, vừa cải tạo chỉnh trang đô thị, vừa tạo nguồn lực cho đường sắt.

Bên cạnh đó, việc phát triển đường sắt quốc gia sẽ tạo công nghệ cho phát triển đường sắt đô thị, nên khi phát triển mạng lưới đường sắt đô thị, theo ông, cần phải bắt buộc sử dụng sản phẩm, công nghệ của doanh nghiệp đã được đặt hàng tham gia trong dự án đường sắt quốc gia, tránh tình trạng mua của doanh nghiệp khác.

VĂN TOẢN