Ưu tiên dự án FDI công nghệ cao, không chạy theo số lượng

Tại phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính ngày 19.6, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh nêu vấn đề kinh tế tư nhân là một trong những đòn bẩy thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, thời gian qua nhiều doanh nghiệp tư nhân còn gặp khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“Bộ có chính sách đột phá nào khuyến khích kinh tế tư nhân đầu tư vào nghiên cứu, phát triển đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thay vì chỉ tập trung vào các lĩnh vực truyền thống. Liệu có cơ chế tài chính đặc thù để hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân đầu ngành vươn tầm khu vực và quốc tế hay không?” bà Linh đặt câu hỏi.

Ông Phạm Hùng Thắng, Phó trưởng đoàn tỉnh Hà Nam cho rằng ưu điểm nổi bật vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là chuyển giao công nghệ. "Vốn FDI có tác động ra sao tới cải thiện khoa học công nghệ và giải pháp tăng chuyển giao công nghệ giữa khu vực này với doanh nghiệp trong nước thế nào?", ông hỏi.

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho hay phần lớn doanh nghiệp tư nhân, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam hiện nay vẫn đứng ngoài hoặc tham gia ở tầng giá trị thấp trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Quốc hội chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài chính

Theo ông Thắng, thực trạng này xuất phát từ 3 nguyên nhân chính, trước hết là năng lực nội tại của doanh nghiệp tư nhân trong nước còn hạn chế, chưa đáp ứng được tiêu chuẩn khắt khe của các chuỗi cung ứng toàn cầu. Mặt khác doanh nghiệp FDI khi vào Việt Nam thường mang theo hệ sinh thái từ nước ngoài, nên không mở được không gian hợp tác cho doanh nghiệp trong nước.

Ngoài ra, chính sách khuyến khích doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam nói thật là chưa đủ mạnh để các doanh nghiệp lớn hoặc doanh nghiệp FDI hỗ trợ, dẫn dắt doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng phát triển.

Vì vậy, Bộ Tài chính đang tích cực thực hiện 5 nhóm giải pháp, trước hết là phát triển chuỗi liên kết ngành giá trị cao, đặc biệt trong công nghiệp hỗ trợ, công nghệ thông tin, công nghiệp sáng tạo. Doanh nghiệp FDI được khuyến khích dẫn dắt chuỗi cung ứng nội địa, kết nối với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Chính sách ưu đãi đầu tư sẽ được điều chỉnh trong đó có ràng buộc điều kiện chuyển giao công nghệ.

Theo đó, các dự án FDI lớn cần có kế hoạch sử dụng chuỗi cung ứng từ doanh nghiệp nội địa, hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nước.

"Trong quá trình thu hút đầu tư, tất cả các vấn đề này phải được đặt ra và có yêu cầu cụ thể, có tính pháp lý để các doanh nghiệp FDI phải tuân thủ, tránh như thời gian vừa qua", Bộ trưởng Thắng khẳng định.

Giải pháp tiếp theo ông Thắng nêu là rà soát sửa đổi chính sách thuế để các doanh nghiệp lớn hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, như là cho phép doanh nghiệp lớn được tính vào chi phí được trừ để xác định chi phí chịu thuế với chi phí đào tạo và đào tạo lại nhân lực doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia chuỗi.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng được hỗ trợ đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, đầu tư máy móc, thiết bị...

Liên quan đến vấn đề thu hút FDI trong bối cảnh mới, ông Thắng cho hay xu hướng đầu tư toàn cầu hiện nay tập trung vào lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ lõi, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo...

Khu vực Đông Nam Á nổi lên là ưu tiên hàng đầu của một số quốc gia nhờ khu vực này có tăng trưởng tích cực. Việt Nam được đánh giá là điểm đến hấp dẫn của dòng vốn đầu tư quốc tế nhờ chiến lược thu hút FDI phù hợp. Việt Nam có chính trị ổn định, vị thế cao, môi trường đầu tư thuận lợi.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết dòng vốn FDI vào Việt Nam được duy trì rất tích cực, bất chấp tác động bất lợi từ bên ngoài. Tính đến ngày 31.5, cả nước có 44.000 dự án FDI, tổng vốn đăng ký đạt 517 tỉ USD; vốn thực hiện lũy kết đạt 331,5 tỉ USD. Khu vực FDI đóng góp 20,5 tỉ USD vào ngân sách nhà nước năm 2024.

Về định hướng thu hút FDI thời gian tới, ông Thắng cho rằng cần thu hút FDI có chọn lọc. Việt Nam sẽ ưu tiên dự án công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, giá trị gia tăng cao, thân thiện môi trường, thay vì chạy theo số lượng bằng mọi giá.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết chủ trương thu hút vốn FDI của Chính phủ là yêu cầu khu vực này phải chuyển giao công nghệ thực chất, nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo. Quyết định 29 của Chính phủ đưa ra nhiều ưu đãi đặc biệt với dự án FDI cam kết chuyển giao công nghệ.

Để triển khai Nghị quyết 57 về đột phá trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, ông Thắng cho hay bộ đang xây dựng thể chế để hình thành một số khu công nghiệp chuyên biệt phát triển khu công nghiệp thông minh, phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao hàm lượng công nghệ trong khu vực có vốn FDI, tạo sức lan tỏa cho doanh nghiệp trong nước.

Theo Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn, nhân lực ngành bán dẫn tới 2030, Việt Nam ít nhất phải đào tạo 50.000 nhân lực cho chuỗi giá trị ngành này. Việt Nam cũng liên kết với các đối tác công nghệ hàng đầu để thành lập trung tâm nghiên cứu, ươm tạo thiết kế vi mạch...

Với các giải pháp như vậy, ông Thắng tin dòng vốn FDI sẽ trở thành cú hích mạnh cho đổi mới sáng tạo nội địa, vươn lên trong chuỗi giá trị.

Lam Thanh