Sản xuất công nghiệp và thương mại dần vượt qua thách thức

Việt Nam đã khéo léo sử dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA và CPTPP để mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh

Bối cảnh kinh tế toàn cầu và vị thế của Việt Nam

Năm 2025, kinh tế thế giới đối mặt với nhiều biến động phức tạp, xuất phát từ các xung đột vũ trang, bất ổn thương mại và các hiện tượng thời tiết cực đoan, đe dọa chuỗi cung ứng, an ninh lương thực và ổn định kinh tế. Chính sách gần đây của Hoa Kỳ, áp thuế 10% đối với toàn bộ hàng nhập khẩu và thuế đối ứng cao hơn đối với các đối tác thương mại lớn, đã làm gia tăng nguy cơ chiến tranh thương mại toàn cầu, khiến nhiều quốc gia đe dọa áp thuế trả đũa.

Những diễn biến này, cùng với các rào cản phi thuế quan như Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon của EU và các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về môi trường và lao động, đã làm tăng chi phí tuân thủ đối với các quốc gia xuất khẩu như Việt Nam.

Các tổ chức quốc tế, bao gồm Ngân hàng Thế giới, Liên Hợp Quốc và OECD, đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng toàn cầu xuống mức 2,7–2,9% cho giai đoạn 2025–2026, phản ánh sự giảm tốc ở các nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc và châu Âu.

Bất chấp những thách thức này, Việt Nam đã duy trì ổn định kinh tế vĩ mô và xã hội, tận dụng vị trí chiến lược để khai thác xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu theo hướng bền vững và số hóa.

Việt Nam đã khéo léo sử dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA và CPTPP để mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các tổ chức quốc tế dự báo tích cực về triển vọng kinh tế Việt Nam, với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính GDP đạt 506 tỷ USD, xếp thứ 33 toàn cầu, và Ngân hàng Thế giới dự báo tăng trưởng GDP ở mức 6,8%, đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Á - Thái Bình Dương.

Sản xuất công nghiệp tăng trưởng mạnh mẽ

Trong 5 tháng đầu năm 2025, chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) của Việt Nam tăng 8,8% so với cùng kỳ năm 2024, vượt mức tăng 7,1% của năm trước. Ngành chế biến, chế tạo dẫn đầu xu hướng tăng trưởng với mức tăng 10,8%, nhờ các ngành chủ lực như sản xuất xe có động cơ (tăng 34,3%), sản phẩm da (tăng 16,8%) và cao su, nhựa (tăng 16,1%). Các ngành khác như may mặc (tăng 15,7%), phương tiện vận tải (tăng 14,1%) và sản phẩm dầu mỏ tinh chế (tăng 12,4%) cũng ghi nhận tăng trưởng đáng kể. Các sản phẩm công nghiệp chủ lực như ô tô, tivi và khí hóa lỏng LPG đạt mức tăng sản lượng lần lượt là 70,3%, 25,6% và 21,7%.

Tuy nhiên, một số ngành vẫn đối mặt với khó khăn. Ngành khai khoáng giảm 3,4%, với khai thác dầu thô và khí đốt tự nhiên giảm 8,8%. Ngành sản xuất thuốc và thiết bị điện cũng giảm lần lượt 6,1% và 3,5%. Dù vậy, 61 địa phương ghi nhận tăng trưởng IIP, với các tỉnh như Phú Thọ (tăng 46,7%), Nam Định (tăng 29,6%) và Bắc Giang (tăng 28,1%) nổi bật nhờ sự tăng trưởng mạnh mẽ trong chế biến, chế tạo và phân phối điện.

Bộ Công Thương nhấn mạnh, cần đẩy nhanh các nỗ lực để đạt mục tiêu tăng trưởng IIP trên 8% cho năm 2025, theo Nghị quyết số 25/NQ-CP. Dự báo cho 6 tháng đầu năm cho thấy IIP sẽ duy trì tăng trưởng ở mức 8,6–8,8%, với ngành chế biến, chế tạo tiếp tục là động lực chính, mặc dù áp lực từ thuế quan Hoa Kỳ và nhu cầu toàn cầu yếu có thể gây rủi ro.

Tăng trưởng xuất khẩu bền vững và đa dạng hóa thị trường

Trong khi đó, Ngành thương mại Việt Nam đạt kết quả ấn tượng, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trong 5 tháng đầu năm đạt 355,79 tỷ USD, tăng 15,7% so với cùng kỳ. Xuất khẩu tăng 14,0% đạt 180,23 tỷ USD, trong khi nhập khẩu tăng 17,5% đạt 175,56 tỷ USD, dẫn đến thặng dư thương mại 4,67 tỷ USD. Khu vực kinh tế trong nước đóng góp 49,62 tỷ USD vào xuất khẩu, tăng 12,5%, trong khi khu vực đầu tư nước ngoài, bao gồm dầu thô, đạt 130,61 tỷ USD, tăng 14,5%.

Xuất khẩu nông sản và thủy sản đạt 17,7 tỷ USD, tăng 15,8%, với cà phê tăng 62,3% về giá trị dù khối lượng giảm nhẹ. Ngành công nghiệp chế biến, động lực chính của xuất khẩu, đạt 153 tỷ USD, tăng 14,5%, với đóng góp lớn từ điện tử (tăng 39,7%), máy móc (tăng 16,4%) và dệt may (tăng 12%). Hoa Kỳ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất với 57,2 tỷ USD (tăng 27,4%), tiếp theo là EU (23 tỷ USD, tăng 12%) và Trung Quốc (23,5 tỷ USD, tăng 3,2%).

Nhập khẩu nguyên liệu sản xuất, như máy móc và nguyên phụ liệu, chiếm 156,5 tỷ USD, tăng 17,8%, phản ánh nhu cầu sản xuất trong nước mạnh mẽ. Tuy nhiên, nhập khẩu hàng tiêu dùng hạn chế, như ô tô và điện tử gia dụng, tăng 18,8%, cho thấy tiêu dùng nội địa tăng trưởng. Trung Quốc là nguồn nhập khẩu lớn nhất với 69,35 tỷ USD, tiếp theo là Hàn Quốc và ASEAN.

Bộ Công Thương nhận định, các mục tiêu xuất khẩu và cán cân thương mại phù hợp với Nghị quyết số 25/NQ-CP, với dự báo 6 tháng đạt kim ngạch xuất nhập khẩu 426–430 tỷ USD và thặng dư 3,5–4 tỷ USD. Việc đa dạng hóa thị trường và tận dụng FTA là yếu tố then chốt để duy trì đà tăng trưởng.

Thị trường trong nước ổn định nguồn cung và tiêu thụ gia tăng

Thị trường trong nước duy trì ổn định, với nguồn cung dồi dào và sản phẩm đa dạng đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ đạt 2.851,4 nghìn tỷ đồng trong 5 tháng, tăng 9,7% so với cùng kỳ, nhờ nhu cầu tăng cao trong các dịp lễ như Giỗ Tổ Hùng Vương và Ngày Giải phóng. Loại trừ yếu tố giá, tăng trưởng thực đạt 7,4%, vượt mức 5,4% của năm trước. Doanh thu bán lẻ hàng hóa chiếm 76,5% tổng mức, tăng 8,2%, với các địa phương như Thành phố Hồ Chí Minh (tăng 8,6%), Hải Phòng (tăng 8,4%) và Hà Nội (tăng 7,5%) dẫn đầu.

Sức bền của thị trường trong nước đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nội địa khi xuất khẩu gặp khó khăn. Bộ Công Thương đã ban hành Chỉ thị số 08/CT-BCT để thúc đẩy tiêu dùng nội địa, tập trung vào kết nối chuỗi cung ứng và chương trình “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam”. Tuy nhiên, tăng trưởng bán lẻ chưa đạt mục tiêu 11%, đòi hỏi các biện pháp kích cầu mạnh mẽ hơn.

Để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% trong năm 2025, Bộ Công Thương đang triển khai chiến lược đa chiều. Các sáng kiến trọng tâm bao gồm thúc đẩy “bộ tứ chiến lược” về khoa học công nghệ, hội nhập quốc tế, phát triển kinh tế tư nhân và cải cách pháp luật, nhằm thúc đẩy chuyển đổi số, tận dụng lợi ích FTA và tạo khung pháp lý minh bạch để thu hút đầu tư và chống gian lận thương mại.

Các biện pháp cụ thể bao gồm đẩy nhanh các dự án cơ sở hạ tầng năng lượng, như nhà máy nhiệt điện Quảng Trạch I và thủy điện Hòa Bình mở rộng, để đảm bảo cung cấp điện ổn định. Bộ cũng đơn giản hóa quy định, thúc đẩy sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo và giải quyết các nút thắt logistics để giảm chi phí vận tải. Trong thương mại, các nỗ lực tập trung vào đàm phán với Hoa Kỳ để giảm tác động thuế quan, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường biện pháp chống gian lận trong thương mại điện tử và sở hữu trí tuệ.

Bất chấp những bất ổn toàn cầu, các chính sách chủ động và FTA chiến lược của Việt Nam giúp nước này tận dụng cơ hội trong nền kinh tế xanh và số. Việc tiếp tục tập trung vào đổi mới, bền vững và đa dạng hóa thị trường sẽ là yếu tố quyết định để duy trì tăng trưởng và đạt được các mục tiêu đầy tham vọng trong năm 2025.

Trần Hương