Vai trò của vi chất dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời và cách bổ sung hiệu quả cho trẻ

Theo TS.BS Phan Bích Nga, Viện Dinh dưỡng, trẻ em toàn thế giới sẽ có tình trạng dinh dưỡng tốt và chiều cao tối đa nếu được nuôi dưỡng trong môi trường lành mạnh và được chăm sóc tốt về y tế và dinh dưỡng. Để có hiệu quả tốt nhất, các can thiệp phòng chống suy dinh dưỡng cần được tiến hành sớm, tốt nhất là từ khi trong bào thai cho đến khi trẻ được 2 tuổi. Dinh dưỡng hợp lý trong 1000 ngày từ lúc bà mẹ mang thai đến sinh nhật lần thứ 2 của trẻ là nền tảng giúp trẻ có thể lớn lên, phát triển và học hành tốt.

TS BS Phan Bích Nga, Viện Dinh dưỡng Quốc gia

Dinh dưỡng - cửa sổ vàng phòng ngừa bệnh mạn tính

Hiện nay ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy suy dinh dưỡng trong giai đoạn phát triển quan trọng của con người – trước và trong quá trình mang thai và trong hai năm đầu đời – đã "lập trình" cho khả năng của mỗi cá nhân trong việc điều tiết tăng trưởng và ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ.

Do đó, suy dinh dưỡng đầu đời có thể gây ra tổn thương không thể phục hồi ở não bộ, hệ miễn dịch và sự tăng trưởng. Trẻ có não kém phát triển dễ gặp rối loạn thần kinh, học kém, nghỉ học sớm, năng lực lao động hạn chế và gặp khó khăn trong việc nuôi dưỡng thế hệ kế tiếp – tạo thành vòng luẩn quẩn nghèo đói.

Tác động dài hạn của thiếu vi chất dinh dưỡng

Suy dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời thường bắt nguồn từ việc thiếu sữa mẹ, bệnh tật, hoặc thiếu thực phẩm bổ sung giàu dưỡng chất. Hậu quả là hệ miễn dịch suy yếu, trẻ dễ mắc các bệnh phổ biến như viêm phổi, tiêu chảy, sốt rét – thậm chí tử vong.

Không chỉ ảnh hưởng đến giai đoạn đầu đời, suy dinh dưỡng sớm còn liên quan đến nhiều bệnh không lây nhiễm như thừa cân – béo phì, rối loạn chuyển hóa đường – mỡ, bệnh tim mạch, cao huyết áp, loãng xương. Đây chính là "cửa sổ cơ hội" để phòng ngừa các bệnh mãn tính không lây.

Các số liệu cho thấy mỗi năm có đến 35 triệu người tử vong do các bệnh không lây nhiễm, chiếm khoảng 60% số ca tử vong toàn cầu. Dự báo trong 10 năm tới, tỷ lệ này sẽ tiếp tục tăng 17% – và 80% số ca tử vong sẽ xảy ra ở các nước đang phát triển.

Vai trò của dinh dưỡng trong "lập trình bào thai"

Nếu mẹ thiếu dinh dưỡng trong giai đoạn đầu thai kỳ, con sinh ra có thể cân nặng bình thường nhưng lại có nguy cơ béo phì và bệnh mạch vành khi trưởng thành. Nếu mẹ thiếu dinh dưỡng ở cuối thai kỳ, trẻ dễ bị nhẹ cân khi sinh, sau này tăng nguy cơ đái tháo đường type 2 và béo phì. Trẻ thiếu dinh dưỡng sau sinh, nếu bắt kịp tăng trưởng sau đó, cũng sẽ dễ gặp các vấn đề về tăng huyết áp và rối loạn chuyển hóa.

Điều này cho thấy, dinh dưỡng và môi trường sống (vận động, áp lực, thuốc,…) ảnh hưởng đến 80% sức khỏe trọn đời, trong khi yếu tố di truyền chỉ chiếm khoảng 20%.

Dinh dưỡng đầy đủ trong 1000 ngày đầu đời là nền tảng giúp trẻ phát triển toàn diện về thể chất và trí tuệ

Lợi ích lâu dài của dinh dưỡng hợp lý trong 1000 ngày

Những đứa trẻ được chăm sóc dinh dưỡng tốt trong 1000 ngày đầu có:

Khả năng phòng bệnh cao gấp 10 lần Cơ hội đi học nhiều hơn 4,6 năm Mức thu nhập khi trưởng thành cao hơn 21% Khả năng nuôi dưỡng thế hệ sau tốt hơn

Ngược lại, trẻ bị thấp còi giai đoạn này khi lớn vẫn thấp còi và có nguy cơ béo phì, tiểu đường cao hơn.

Giải pháp giảm gánh nặng bệnh tật toàn cầu

Đầu tư cho dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời là chiến lược then chốt để cải thiện thể lực, trí lực, năng suất lao động và giảm gánh nặng y tế toàn cầu, đặc biệt ở các nước thu nhập thấp và trung bình.

Các biện pháp cần thiết:

Bổ sung sắt – acid folic, vitamin B, C, A (liều thấp) cho mẹ bầu Khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ Cải thiện bữa ăn bổ sung, đặc biệt ở trẻ 6-24 tháng Bổ sung vitamin A, kẽm cho trẻ đúng cách Nước sạch, vệ sinh môi trường và cá nhân tốt

Nếu bỏ lỡ 1000 ngày đầu đời, trẻ sẽ bị thiệt thòi không chỉ về chiều cao, trí tuệ mà còn cả tương lai. Vì vậy, hãy hành động sớm, đầy đủ, khoa học để con bạn có một khởi đầu khỏe mạnh, thông minh và phát triển toàn diện.

Minh Diễm