Văn hóa các dân tộc tỉnh Bình Phước: Đa dạng, bản sắc và hội nhập
Bình Phước có 41 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó dân tộc Kinh chiếm đa số, cùng với các dân tộc thiểu số (DTTS) như S'tiêng, M'nông, Khmer, Tày, Nùng, Chăm, Hoa... Mỗi dân tộc có những giá trị văn hóa đặc trưng riêng từ ngôn ngữ, trang phục đến phong tục, lễ hội. Sự đa dạng này không chỉ củng cố tinh thần đoàn kết cộng đồng mà còn giúp Bình Phước hòa nhập vào sự phát triển chung của đất nước, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
Nơi hội tụ bản sắc văn hóa
Với sự phong phú về loại hình văn hóa, Bình Phước tự hào có những giá trị văn hóa độc đáo như âm nhạc cồng chiêng, nghề thủ công dệt thổ cẩm, đan lát và các lễ hội dân gian. Cồng chiêng không chỉ là nhạc cụ mà còn là phương tiện thể hiện tâm linh, gắn liền với các nghi lễ, biểu đạt niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống hằng ngày của người dân. Các nghề thủ công như dệt thổ cẩm của người M’nông hay nghề đan gùi của đồng bào S’tiêng không chỉ là phương tiện sinh sống mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần, phản ánh thế giới quan, vũ trụ và mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên. Đặc biệt, dân tộc S’tiêng còn lưu giữ đàn đá có niên đại hơn 3.000 năm, được xem là bảo vật quốc gia. Những giá trị văn hóa này không chỉ làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của Bình Phước mà còn là niềm tự hào của cộng đồng các DTTS.
Liên hoan văn hóa, thể thao, du lịch các dân tộc thiểu số được tổ chức thường xuyên là dịp để giao lưu và tôn vinh những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc. Trong ảnh: Một tiết mục văn nghệ tại Liên hoan lần thứ VII, năm 2025 - Ảnh: Lâm Chia
Bình Phước cũng là điểm đến lý tưởng cho du khách yêu thích du lịch sinh thái và tìm kiếm sự bình yên trong không gian thiên nhiên trong lành. Vườn quốc gia Bù Gia Mập là một ví dụ tiêu biểu, với hàng chục ngàn lượt khách tham quan mỗi năm. Đây còn là nơi kết nối giữa văn hóa truyền thống và hiện đại. Các chương trình giao lưu văn hóa không chỉ giúp du khách khám phá những giá trị văn hóa đặc sắc mà còn tạo cơ hội việc làm và nâng cao thu nhập cho đồng bào DTTS, đặc biệt là người S’tiêng và M’nông.
Ông Đỗ Trường Giang, Phó Giám đốc Trung tâm Tuyên truyền, du lịch và cứu hộ, bảo tồn Vườn quốc gia Bù Gia Mập cho biết: “Khách du lịch rất thích thú khi tham gia các hoạt động như múa cồng chiêng, múa xoan, giã gạo và dệt thổ cẩm cùng với các nghệ nhân địa phương. Vì vậy, chúng tôi đã triển khai nhiều giải pháp để vừa kích cầu du lịch vừa bảo tồn giá trị văn hóa đặc sắc của các dân tộc”.
Tiết mục múa cồng chiêng của đội phường Hưng Chiến, tại Liên hoan văn hóa, thể thao, du lịch các dân tộc thiểu số thị xã Bình Long lần thứ VII, năm 2025
Song song đó, Bình Phước cũng tổ chức nhiều sự kiện văn hóa, thể thao, nghệ thuật để tôn vinh sự đa dạng văn hóa. Liên hoan văn hóa, thể thao các DTTS được tổ chức thường xuyên ở cấp huyện, tỉnh. Sự kiện này không chỉ là dịp để các DTTS giao lưu, học hỏi mà còn là cơ hội để giới thiệu và tôn vinh những nét đặc sắc của văn hóa dân tộc. Đây cũng là nơi tìm kiếm và bồi dưỡng tài năng trẻ trong các lĩnh vực thể thao, văn hóa, văn nghệ. Qua đó, nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ và phát huy các di sản văn hóa, góp phần xây dựng một xã hội đa văn hóa, hài hòa và phát triển bền vững. “Liên hoan văn hóa, thể thao, du lịch các DTTS tỉnh Bình Phước không chỉ là một sân chơi mà còn là cơ hội để quảng bá văn hóa Bình Phước, góp phần đẩy mạnh du lịch gắn với cộng đồng, du lịch gắn với lễ hội, du lịch gắn với từng giá trị văn hóa của đồng bào các DTTS trên địa bàn tỉnh” - ông Vũ Xuân Trường, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chia sẻ.
Bình Phước là vùng đất có 41 dân tộc anh em cùng sinh sống. Đây là nơi hội tụ văn hóa truyền thống và thế mạnh, tạo nên một vùng đất hấp dẫn đối với người dân trong và ngoài nước. Và văn hóa là tài nguyên quý giá để khai thác và phát triển. Bình Phước có thể trở thành một hình mẫu trong việc kết hợp bảo tồn văn hóa với phát triển kinh tế bền vững.
GS, TS VŨ MINH GIANG, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam
Bảo tồn, phát huy và lan tỏa
Văn hóa Bình Phước phản ánh hành trình lịch sử đầy ý nghĩa từ những ngày đầu khai thiên lập địa cho đến quá trình đấu tranh giành độc lập gian khổ, cũng như thời kỳ phát triển hiện đại. Những năm qua, Bình Phước đã triển khai nhiều chính sách, giải pháp nhằm thúc đẩy công tác văn hóa, đồng thời củng cố và hoàn thiện hệ thống quản lý nhà nước về văn hóa. Việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống và tạo cơ hội phát triển bền vững cho cộng đồng đã giúp Bình Phước kết nối với các khu vực trong nước và quốc tế.
Tiết mục giã gạo, giao lưu văn hóa tại Vườn quốc gia Bù Gia Mập
Các di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận và đưa vào danh mục di sản quốc gia, như: Lễ hội Miếu Bà Rá, tri thức dân gian, nghề thủ công truyền thống chế biến rượu cần của người S’tiêng, lễ hội Dua Tpeng (phá bàu) của người Khmer, lễ hội Cầu bông của người Kinh, nghề dệt thổ cẩm của người M’nông, nghề đan gùi của người S’tiêng… không chỉ làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của Bình Phước mà còn góp phần gìn giữ và phát huy những giá trị truyền thống các dân tộc, đồng thời trở thành sản phẩm văn hóa đặc trưng trong đời sống hiện đại, tạo ra sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại.
Ông Vũ Xuân Trường, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho hay: “Chúng ta cần rà soát và hoàn chỉnh hệ thống chính sách bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa để giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn và phát triển, đồng thời quảng bá, gắn kết cộng đồng và nâng cao giá trị văn hóa”.
Với tất cả giá trị và sức mạnh của văn hóa, con người Bình Phước, có thể khẳng định, văn hóa đã góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế, củng cố an ninh quốc phòng, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Đồng thời, văn hóa cũng góp phần giữ vững vùng phên giậu phía Tây Nam của Tổ quốc.
Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh
TRẦN TUYẾT MINH
Chính sự hòa hợp giữa các dân tộc và việc phát huy những giá trị văn hóa truyền thống đã giúp Bình Phước phát triển bền vững, hòa nhập và sáng tạo. Trong chiến lược phát triển, Bình Phước đã xác định văn hóa là “sức mạnh mềm”, động lực quan trọng giúp tỉnh ngày càng phát triển mạnh mẽ, góp phần làm phong phú thêm bức tranh chung của nền văn hóa Việt Nam.
