Vật thể kỳ lạ SGR 0501+4516 và những 'bí mật' chưa từng hé lộ về sóng vô tuyến

Phát hiện lần đầu tiên bởi Đài quan sát Swift của NASA, SGR 0501+4516 gây ấn tượng mạnh khi phát ra những tia gamma ngắn và mạnh từ khu vực ngoại ô của dải ngân hà Milky Way. Các thiết bị siêu nhạy của kính viễn vọng không gian Hubble (NASA/ESA) và tàu vũ trụ Gaia (ESA) cũng đã được huy động để theo dõi vật thể này, nhưng đến nay, các chuyên gia vẫn chưa thể lý giải rõ ràng nguồn gốc của nó.

Ảnh đồ họa mô tả một sao từ - Ảnh: AAS

Sau gần hai thập kỷ nghiên cứu, các nhà khoa học, dẫn đầu là thiên văn học gia Andrew Levan từ Đại học Radboud (Hà Lan) và Đại học Warwick (Anh), dường như đã tìm ra câu trả lời: SGR 0501+4516 có thể chính là một sao từ – một loại sao neutron cực kỳ đặc biệt.

"Sao từ là những sao neutron được tạo thành hoàn toàn từ neutron, nhưng điểm đặc biệt của chúng là có từ trường mạnh mẽ đến mức chưa từng thấy", Tiến sĩ Levan giải thích.

Sao neutron, với bản chất "thây ma", là những tàn dư của các ngôi sao khổng lồ đã nổ tung. Trước đây, vì SGR 0501+4516 nằm gần tàn dư siêu tân tinh HB9, các nhà khoa học từng nghĩ rằng vật thể này có thể xuất phát từ khu vực đó. Tuy nhiên, sau hơn 10 năm quan sát bằng Hubble, nhóm nghiên cứu bắt đầu nghi ngờ và tìm thấy những dữ liệu bất thường.

Bằng cách theo dõi chuyển động của SGR 0501+4516, các nhà thiên văn nhận thấy vật thể này không hề liên quan đến HB9, cả về tốc độ lẫn hướng di chuyển. Điều này mở ra một giả thuyết mới: SGR 0501+4516 có thể đã được sinh ra từ một sự kiện hoàn toàn khác biệt, không phải là vụ nổ sao truyền thống.

Giả thuyết đầu tiên đặt ra là SGR 0501+4516 có thể được hình thành từ việc sáp nhập của hai sao neutron khối lượng thấp. Một giả thuyết táo bạo hơn là vật thể này có thể được tạo ra từ sự sụp đổ của một sao lùn trắng trong một hệ sao đôi. Trong kịch bản này, sao lùn trắng, vốn là "thây ma" của những ngôi sao giống Mặt Trời, đã hút vật chất từ sao bạn đồng hành cho đến khi bị "vỡ bụng", dẫn đến vụ nổ.

Tiến sĩ Levan cho biết: "Thông thường, sự sụp đổ sao lùn trắng sẽ dẫn đến một vụ nổ, nhưng trong một số điều kiện nhất định, sao lùn trắng có thể sụp đổ thành sao neutron, và đó có thể chính là nguồn gốc của SGR 0501+4516."

Khám phá này, nếu đúng, sẽ đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về những vật thể kỳ lạ này, đồng thời mở ra khả năng giải đáp bí ẩn về các "chớp sóng vô tuyến". Đây là những tín hiệu sóng vô tuyến ngắn, mạnh mà các đài thiên văn trên Trái Đất liên tục ghi nhận được. SGR 0501+4516 cũng là một trong những nguồn phát ra các tín hiệu này một cách mạnh mẽ và đều đặn.

Các nhà khoa học tin rằng chỉ những sự kiện cực kỳ dữ dội, chẳng hạn như sự sáp nhập sao neutron hay sự ra đời của sao từ, mới có thể tạo ra những tín hiệu vô tuyến bùng nổ như vậy. Và có thể, vật thể SGR 0501+4516 sẽ là bằng chứng quan trọng nhất để giải mã hiện tượng "chớp sóng vô tuyến" đang làm đau đầu giới thiên văn học.

SGR 0501+4516 – một vật thể kỳ lạ với khả năng hé lộ những bí mật chưa từng được biết đến về vũ trụ, đang tiếp tục thách thức các nhà khoa học và mở ra những chân trời mới trong nghiên cứu vũ trụ.

Như Ý (t/h)