Về Triệu Lộc, nhớ 'Vua Bà'

Lễ hội đền Bà Triệu.

Khu lăng mộ Bà Triệu nằm ngay sát bên đường đi, hòa vào bức tranh làng quê bình dị. Nếu không tìm hiểu trước, chỉ nhìn thoáng qua hay vô tình “chạm mặt”, ít ai biết rằng, nơi đây đã từng ghi dấu những sự kiện lịch sử đáng nhớ, gắn liền với cuộc đời và sự nghiệp của Bà Triệu. Đó là người phụ nữ ngoan cường, vì căm thù quân xâm lược giày xéo non sông đã không quản vất vả, hiểm nguy, cùng người anh của mình là Triệu Quốc Đạt tại vùng núi Nưa lau lách hoang sơ, địa hình hiểm trở ngày đêm tập hợp lực lượng, phất cờ khởi nghĩa. Bà đã thống lĩnh nghĩa quân anh dũng xông pha, có thời điểm liên tiếp giành thế áp đảo khiến quân địch kinh hồn, bạt vía. Sau cùng, do tương quan lực lượng quá lớn, quân địch dùng mọi thủ đoạn để công kích. Trước sự truy đuổi ráo riết của quân địch, Bà Triệu đưa quân rút về núi Tùng, rồi rút gươm tuẫn tiết tại đây vào ngày 22 tháng 2 năm Mậu Thìn 248. Lăng mộ của bà được xây dựng ngay trên đỉnh núi Tùng để hậu thế bày tỏ lòng kính trọng, tưởng nhớ.

Cả không gian khu lăng mộ nhuốm sắc màu tâm linh, hoài niệm. Nghi môn rộng mở với 4 trụ biểu, trong đó 2 trụ biểu chính giữa cao, đỉnh trụ hình tứ phượng. Đỉnh của trụ biểu hai bên có linh vật nghê chầu, thân trụ là lồng đèn chạm hình tứ linh, chân trụ hình cổ bồng.

Bước qua nghi môn, du khách tiến sâu hơn vào lòng di tích. Nằm ngay cạnh lối đi lên lăng tháp và mộ Vua Bà, không gian thờ tự 3 anh em nhà họ Lý - là thuộc tướng trung thành của Bà Triệu hướng về phía hồ sen trước mặt, như khúc ca đẹp về tinh thần trượng nghĩa và lòng trung thành.

Khác với con đường bằng phẳng, nên thơ dẫn vào khu di tích, đường lên khu lăng mộ Bà Triệu trên đỉnh núi Tùng là sự kết nối của 300 bậc đá, độ dốc lớn. Được biết, trước đây đường đi lên khu lăng mộ rất khó khăn bởi núi dốc, đá lởm chởm, cây cối rậm rạp. Từ sau khi được đầu tư, cải tạo, đường đá tuy vẫn dốc nhưng dễ đi hơn rất nhiều. Suốt dọc đường đi, những chùm hoa đại nở bung sắc trắng, đỏ như tô điểm thêm cho sắc màu văn hóa tâm linh nơi đây. Trong Phật giáo, hoa đại được xem là loài cây mang ý nghĩa tâm linh, biểu tượng cho sự tinh khiết, thanh tịnh và cuộc sống vĩnh hằng. Mỗi bước đi trên bậc đá là một bước ngược dòng thời gian, điểm chạm của cảm xúc và ký ức dân tộc dấy lên niềm tự hào xen lẫn xúc động mãnh liệt. Khu lăng mộ được xây dựng đơn giản mà trang nghiêm, như chính cuộc đời thanh bạch mà vang danh sử sách, các thế hệ cháu con đời đời ngợi ca, ngưỡng vọng của Bà Triệu.

Rời núi Tùng, đi về phía làng Phú Điền, cách khu lăng mộ khoảng 3km là ngôi đền thờ Bà Triệu. Đền được xây dựng theo kiến trúc truyền thống của vùng đồng bằng Bắc Bộ trên diện tích gần 4ha với cổng ngoại, hồ nước, bình phong, cổng nội, tả hữu mạc, tiền đường, trung đường, hậu cung. Nối giữa tiền đường, trung đường và hậu cung là những bậc tam cấp, với các cặp rồng đá uốn lượn, uy nghi chầu phục. Những đường nét chạm khắc hoa văn, linh vật cùng nhiều hiện vật cổ được lưu giữ trong đền như thần phả, sắc phong, câu đối... là điểm nhấn, tăng thêm sức hấp dẫn cho di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật này.

Hằng năm, vào các ngày 19 đến 22 tháng 2 âm lịch du khách lại tìm về làng Phú Điền, xã Triệu Lộc để được hòa mình vào không khí lễ hội đền Bà Triệu. Lễ hội được tổ chức trong không gian văn hóa rộng lớn, trải từ đền - lăng - đình với nhiều nghi lễ truyền thống như lễ mộc dục, rước kiệu, tế nữ quan, tế phụng nghinh, rước bóng... Với những giá trị tiêu biểu ấy, năm 2014 Thủ tướng Chính phủ đã công nhận đền Bà Triệu là Khu Di tích lịch sử văn hóa và kiến trúc nghệ thuật quốc gia đặc biệt. Lễ hội đền Bà Triệu được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2022.

Chẳng phải dịp đầu năm mới háo hức du xuân, cũng chẳng cần phải dịp tưng bừng lễ hội, những ngày thu đượm này, bước chân người vẫn chộn rộn về với mảnh đất Triệu Lộc, dạo một vòng các di tích tiêu biểu như đền thờ, khu lăng mộ, đình làng Phú Điền... để tỏ lòng tưởng nhớ, biết ơn nữ tướng anh hùng, biểu tượng đẹp cho tinh thần, cốt cách, bản lĩnh phụ nữ xứ Thanh nói riêng, phụ nữ Việt Nam nói chung.

Bài và ảnh: Hoàng Linh