Vì sao hàng loạt dự án yếu kém đã khởi sắc?

Tại tọa đàm "Xử lý các dự án yếu kém: Bài học kinh nghiệm và hướng đi tiếp theo" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 5/4, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho biết, sau hơn 3 năm triển khai Quyết định số 1468/QĐ-TTg của Thủ tướng phê duyệt Đề án xử lý các tồn tại yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp (DN) chậm tiến độ kém hiệu quả thuộc ngành Công Thương (Đề án 1468), ngày 4/11/2021, Ban chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của các dự án trên thống nhất đưa 5 dự án ra khỏi danh sách 12 dự án chậm tiến độ, kém hiệu quả.

Đây là kết quả khởi sắc có được từ nỗ lực, quyết tâm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, DN liên quan trong việc tháo gỡ khó khăn về cơ chế và tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Từ dự án yếu kém đến "có lãi"

TS Nguyễn Sĩ Dũng cho biết, kế thừa kết quả của nhiệm kỳ trước, đặc biệt từ năm 2021, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, một số dự án trì trệ đã có bước chuyển biến tích cực, có dự án đã hoạt động và kinh doanh có lợi nhuận. Tiêu biểu là Nhà máy Nhiệt điện Thái Bình 2 sau 11 năm đóng băng đã tổ chức đốt lửa lần đầu tổ máy số 1 ngày 23/3, hướng tới mục tiêu hòa lưới điện vào ngày 30/4 và đốt than lần đầu tổ máy 1 vào ngày 16/6.

Nhiều dự án yếu kém khắc phục thua lỗ, thậm chí có lãi do quản trị đầu vào, đầu ra, quản trị sản xuất hiệu quả.

Tính đến thời điểm hiện tại, các dự án yếu kém của ngành Công Thương đã giảm 5 dự án, bao gồm: DAP-1 Hải Phòng và 4 dự án, DN khác thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN). DAP-1 Hải Phòng thuộc Tập đoàn Hóa chất cơ bản khắc phục các tồn tại yếu kém, sản xuất kinh doanh có lãi.

Bốn dự án, DN khác thuộc PVN gồm: Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Phú Thọ, Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Bình Phước, Nhà máy sản xuất nhiên liệu sinh học Dung Quất, Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ cơ bản không còn vướng mắc về cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của cơ quan Nhà nước. Như vậy, hiện chỉ còn 7 dự án yếu kém ngành Công Thương đang tiếp tục được xử lý.

Ông Hồ Sỹ Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp cho biết, việc xử lý khó khăn cho 5 dự án này là một quá trình dài. Đến nay, 5 dự án này đều bám sát các mục tiêu cụ thể: Khắc phục thua lỗ, thậm chí có lãi. Đơn cử như Nhà máy sản xuất xơ sợi Polyester Đình Vũ cũng theo hướng mới, là cơ hội mở ra cho DN để lựa chọn các nhà đầu tư mới để thích ứng với thị trường hiện nay, tạo đà phát triển mới cho DN.

Chia sẻ về giải pháp giúp các dự án “thoát khỏi” danh mục dự án yếu kém ngành Công Thương, ông Nguyễn Hữu Tú, thành viên HĐTV Tập đoàn Hóa chất Việt Nam cho biết, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam đã thành lập 1 Ban Chỉ đạo thường xuyên chỉ đạo vấn đề này, trực tiếp đồng chí Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐTV là Trưởng Ban Chỉ đạo, các tổ chỉ đạo tại 4 đơn vị này và đưa ra các giải pháp, thực hiện từ khâu quản trị nguyên liệu đầu vào, quản trị sản xuất và quản trị quy trình đầu ra.

Giải pháp cụ thể là thực hiện ngay việc tiết giảm chi phí, rà soát lại toàn bộ chi phí không cần thiết để cắt giảm. Thứ hai là hợp lý hóa quy trình sản xuất ở tất cả các khâu. Ví dụ số lượng đầu mối từ khi bước vào dự án là 32 thì đến thời điểm này còn 24 đầu mối. Cùng với đó, Tập đoàn tiếp tục cắt giảm, ứng dụng công nghệ thông tin, hợp lý hóa quy trình sản xuất. Số lượng định biên lao động ban đầu là hơn 2.000, bắt vào dự án còn 1.700, giờ chỉ còn hơn 1.200 (bằng 60% định biên)… “Ba dự án còn lại, đến năm 2021 như: Dự án đạm Hà Bắc lần đầu tiên sau 5 năm đi vào vận hành đã có lãi; Dự án đạm Ninh Bình và Dự án DAP số 2 Lào Cai cũng đã cắt lỗ hàng nghìn tỷ”, ông Nguyễn Hữu Tú nói.

Ông Nguyễn Hùng Dũng, thành viên HĐTV Tập đoàn Dầu khí Việt Nam cũng cho rằng, Dự án Sơ sợi Đình Vũ thời điểm này, cơ bản hợp đồng giữa nhà thầu chính và chủ đầu tư đã được xử lý. PVN cũng đã tìm kiếm các đối tác để cùng xử lý các vấn đề tài chính bảo đảm nguyên liệu đầu vào cũng như tiêu thụ sản phẩm của nhà máy. Đến thời điểm hiện nay, nhà máy hoạt động cơ bản ổn định, các phân xưởng đưa vào vận hành toàn bộ dây chuyền. Doanh nghiệp bắt đầu có lãi, tất nhiên lãi không lớn nhưng bù đắp được miễn phí.

Tuy nhiên để giải quyết dứt điểm như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban Quản lý Vốn Nhà nước và Bộ Công Thương cần khoảng thời gian dài nữa. Quan điểm của PVN là chủ động xử lý các vấn đề liên quan đến nhà máy này, làm sao sau khi có lãi bắt đầu cổ phần hóa hoặc bán, chuyển nhượng cổ phần của PVN tại dự án này, bởi dự án này không nằm trong cơ cấu các hoạt động sản xuất, kinh doanh chính của PVN.

Xử lý với mức thiệt hại thấp nhất cho Nhà nước

Ông Đặng Hoàng An, Thứ trưởng Bộ Công Thương khẳng định, xử lý các dự án thua lỗ, lãnh đạo Đảng, Nhà nước ở cấp cao nhất đã có sự chỉ đạo rất sát sao và quyết liệt. Những vấn đề liên quan tới chính sách, cơ chế đã căn bản được tháo gỡ và đấy cũng là cơ sở để chúng ta báo cáo Bộ Chính trị xử lý bước đầu các dự án. Chưa có nhóm dự án nào mà Bộ Chính trị 2 lần nghe báo cáo tình hình. Quốc hội khóa XIV cũng có Nghị quyết số 33 từ năm 2016 về vấn đề này. Với tư cách tham mưu cho Chính phủ, Bộ Công Thương đã rà soát các dự án và báo cáo với Chính phủ lập 1 ban chỉ đạo để xử lý các dự án này.

Trong quá trình xử lý, Chính phủ khóa trước và khóa này đã có tới 20 cuộc họp để chỉ đạo. Sự tham gia của các bộ, ngành gồm Công Thương, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Tư pháp cũng rất sát sao. Đối với Nhiệt điện Thái Bình 2, Thứ trưởng Đặng Hoàng An cho biết, từ một năm gần đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã trực tiếp chỉ đạo tại các phiên họp thường trực Chính phủ và Thủ tướng đã giao Phó Thủ tướng Lê Văn Thành trực tiếp chỉ đạo. Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đã 4 lần trực tiếp xuống hiện trường tính từ tháng 4/2021 cho đến nay, lần gần nhất là vào ngày 23/3 nhân sự kiện đốt dầu được thực hiện. Yêu cầu của Thủ tướng là bằng mọi giá, mọi cách phải đưa dự án này vào vận hành, tháng 11 là phải đưa tổ máy 1 vào vận hành thương mại.

Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, việc xử lý các dự án thua lỗ này không có phương án tuyệt đối tốt, mà chỉ có phương án tối ưu, làm sao để xử lý với mức thiệt hại thấp nhất cho Nhà nước, đem lại hiệu quả tốt nhất có thể.

Với 7 dự án yếu kém còn lại, ông Hồ Sỹ Hùng, Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại DN cho biết, các dự án này vẫn gặp 2 vấn đề vướng mắc lớn là: Vướng mắc về Hợp đồng EPC (hợp đồng nhà thầu trọn gói đối với các dự án này). Trong hợp đồng của tất cả các dự án này đang có sự tranh chấp giữa chủ đầu tư và nhà thầu về nội dung, bao gồm cả khối lượng, thiết bị, chủng loại thiết bị, kể cả áp dụng chính sách thuế ở Việt Nam.

Nếu không giải quyết vấn đề này thì không mở cho DN khả năng cạnh tranh trên cùng một mặt bằng so với các DN khác (tức là chi phí tài chính phải tương đương). Hai là chưa giải thoát được Hợp đồng EPC thì DN chưa chủ động hoạt động được các dây chuyền và quá trình sản xuất kinh doanh của mình.

Lưu Hiệp