Vì sao một số trường đại học tuyển sinh ồ ạt, vượt chỉ tiêu?

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn trả lời chất vấn của các đại biểu Quốc hội. (Ảnh: DUY LINH)

Chiều 19/6, tiếp tục chương trình , Quốc hội tiến hành chất vấn và trả lời chất vấn về lĩnh vực giáo dục, đào tạo; trong đó tập trung vào các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục đại học gắn với yêu cầu tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Làm rõ nguyên nhân ngân sách Nhà nước chi cho giáo dục đại học giảm dần

Mở đầu phiên chất vấn, đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đoàn Đắk Nông) nêu số liệu: “Theo báo cáo 179 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, chi ngân sách cho giáo dục đại học 2013 là 19.271 tỷ đồng, tương đương 0,43% GDP và 9,3% tổng chi ngân sách cho giáo dục đào tạo. Năm 2022 giảm xuống còn 10.429 tỷ, chiếm 0,11% GDP, 3,4% tổng chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục đào tạo.

Báo cáo ghi rõ, bình quân tỷ lệ chi cho giáo dục đại học trên ngân sách chi cho giáo dục, đào tạo của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình là 18%, thu nhập cao là 23%. Như vậy, sau 10 năm, ngân sách cho giáo dục đại học giảm cả giá trị tuyệt đối và tương đối, trong khi ngân sách chi cho giáo dục tương đối ổn định. Bộ trưởng cho biết nguyên nhân giảm và có kiến nghị gì?”.

Đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đoàn Đắk Nông). (Ảnh: DUY LINH)

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn nhìn nhận, đây là một thực tế. Nguồn chi ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học trong 10 năm qua có sự điều chỉnh và có thay đổi, thực tế là giảm.

Bộ trưởng lý giải, do 10 năm qua chúng ta đã triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học. Các trường có mức tự chủ khác nhau, có trường tự chủ một phần chi thường xuyên, có trường tự chủ chi thường xuyên đầy đủ, có trường tự chủ cả chi thường xuyên và chi đầu tư.

Bộ trưởng cho hay, mỗi khi các trường được duyệt phương án tự chủ, phía ngành tài chính cắt phần kinh phí hỗ trợ chi thường xuyên. Chính vì việc cắt bỏ phần chi thường xuyên đó, trong 10 năm qua, số trường tự chủ càng tăng, mức độ tự chủ càng cao thì phần hỗ trợ kinh phí từ Nhà nước giảm dần.

“Đây là thực tế, gây khá nhiều khó khăn cho các trường đại học trong việc phát triển chất lượng giáo dục đào tạo và phát triển cho đội ngũ giảng viên”, Bộ trưởng nói.

Theo Tư lệnh ngành giáo dục, việc các trường tự chủ có những bất cập đã được Đảng, Nhà nước nhìn nhận và trong các chỉ đạo gần đây cũng chỉ đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Bộ Tài chính xem xét điều chỉnh yếu tố tài chính trong tự chủ đại học, để các trường có độ tự chủ rất cao, nhưng vẫn có được sự hỗ trợ chủ đạo của Nhà nước đối với giáo dục đại học.

Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn Cần Thơ). (Ảnh: DUY LINH)

Trả lời chất vấn của đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn Cần Thơ) về giải pháp của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong đầu tư cơ sở vật chất và đại học trong các lĩnh vực công nghệ mũi nhọn, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, bộ đã đưa ra nhiều giải pháp về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc này, theo Bộ trưởng, cần sự tham gia của cả khối trường công lập và ngoài công lập.

Với các trường công lập, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu Chính phủ ban hành kế hoạch phát triển, đào tạo nguồn nhân lực lĩnh vực công nghệ mũi nhọn.

Những giải pháp được Bộ trưởng đề cập gồm: phát triển các trường đại học, đầu tư trang thiết bị, thu hút nguồn nhân lực, chủ động trong liên kết quốc tế, điều chỉnh chương trình đào tạo.

Theo Bộ trưởng, cần giải pháp tổng thể mới đáp ứng được mục tiêu này. Trong đó, 13 trường đại học đã chủ động xây dựng chương trình, chuẩn bị đội ngũ đảm nhiệm công việc triển khai đào tạo về ngành công nghệ mũi nhọn, nhằm phục vụ sự phát triển của đất nước trong giai đoạn tới.

Các trường đại học tuyển sinh ồ ạt, vượt chỉ tiêu do đâu?

Trả lời câu hỏi của đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) về số một trường đại học, nhất là trường ngoài công lập ồ ạt, vượt chỉ tiêu, nhiều sinh viên ra trường không xin được việc làm, nguyên nhân và cách khắc phục sắp tới ra sao để chất lượng giáo dục đại học được nâng lên và khi sinh viên ra trường có việc làm ổn định, Bộ trưởng đã đặt vấn đề ngược lại: “Xin hỏi đại biểu số liệu này trích dẫn từ đâu? Bởi khi chúng ta đưa ra các số liệu như vậy thì cần phải nói ai thống kê, nguồn nào?”.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp). (Ảnh: DUY LINH)

Bộ trưởng cho hay, có nhiều loại trường ngoài công lập, cũng có trường vào Top 1.000 thế giới, cũng có những trường quy mô nhỏ tuyển sinh rất ồ ạt.

“Cho nên tôi đề nghị là chúng ta cần nêu rõ trường nào tuyển sinh nhiều, trường nào tuyển sinh vượt. Trong năm trước, thực hiện trách nhiệm quản lý Nhà nước đối với lĩnh vực này thì chúng tôi cũng đã xử phạt hành chính đối với một số trường tuyển sinh vượt chỉ tiêu", Bộ trưởng trả lời.

Theo Bộ trưởng, đối với các trường đại học hiện nay, khái niệm chỉ tiêu được tính theo năng lực đào tạo của cơ sở đó.

Bộ trưởng nhấn mạnh, việc các trường chạy theo số lượng thì đương nhiên chúng ta không cổ vũ. Để bảo đảm chất lượng, hay đánh giá chất lượng, tăng cường quản lý chất lượng đối với cả các trường công và trường tư là công việc chắc chắn cần phải làm và đẩy mạnh trong thời gian sắp tới.

Bộ trưởng cũng nêu rõ, chúng ta cần phải tạo điều kiện cho các trường ngoài công lập được bình đẳng, cùng phát triển. Nhưng yếu tố đòi hỏi về chất lượng thì cả hai khối đều phải một cách nghiêm ngặt và gắt gao như nhau, bảo đảm lực lượng người học ra trường có thể làm việc tốt nhất, có công việc tốt.

Cùng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) cho biết, theo báo cáo của Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo, cùng với tự chủ đại học và đa dạng hóa trong tuyển sinh, nhiều trường tăng hết công suất tuyển sinh để có nguồn thu từ học phí (Báo cáo số 719). Thực trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt nhân lực chất lượng cao.

Đại biểu Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang). (Ảnh: DUY LINH)

Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn đánh giá, đây là hiện tượng có thật tại một số trường đại học. Theo Bộ trưởng, một trong những nguyên nhân của hiện tượng trên liên quan đến vấn đề học phí.

"Hiện nay, trong khối trường đại học công ở nước ta có mức học phí trung bình khoảng 25 triệu đồng/năm. Mức học phí có thể chênh lệch giữa một số khối ngành. So với mức sống của người dân, đặc biệt ở vùng khó khăn thì mức học phí trên cũng là rất đáng kể", Bộ trưởng nói.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, mức học phí của nước ta chỉ bằng khoảng 1/50 so mức học phí trung bình ở các trường đại học tại Mỹ.

Với mức học phí như hiện tại, để bảo đảm vận hành của một trường đại học thì các trường buộc có xu hướng tăng quy mô tuyển sinh để bù vào.

"Đối với các trường có quy mô tuyển sinh rất lớn thì thực sự đó là nguy cơ dẫn đến hệ lụy về chất lượng đào tạo. Về mặt quản lý Nhà nước cần kiểm soát nghiêm, bảo đảm đầy đủ các yếu tố về chất lượng đào tạo, buộc các trường phải tuân thủ quy định về tỷ lệ tuyển sinh, chất lượng đào tạo.

Đồng thời, Bộ trưởng cho rằng cũng phải tính đến việc hỗ trợ của Nhà nước với các trường công, chứ không thể chỉ trông chờ vào học phí.

THU HẰNG