Người ta cần học thêm, dạy thêm bởi có nhiều điều 'chưa đủ'

Chiều 19/6, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn đăng đàn trả lời chất vấn về nhóm vấn đề giáo dục và đào tạo.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Trường Giang chất vấn Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn về nguyên nhân trách nhiệm và giải pháp thực trạng chi ngân sách cho giáo dục đại học năm 2013 là 19.271 tỷ đồng, nhưng đến năm 2022 giảm xuống còn hơn 10.000 tỷ đồng dù ngân sách Nhà nước chi cho giáo dục ổn định.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thừa nhận thực tế khi nguồn chi ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học 10 năm qua có xu hướng giảm.

Ông cho biết 10 năm qua xu hướng tự chủ đại học được triển khai mạnh mẽ, các trường có mức tự chủ khác nhau. Nhưng có một điều, mỗi khi các trường được duyệt phương án tự chủ cũng là lúc ngành tài chính cắt phần kinh phí hỗ trợ cho chi thường xuyên.

"Số trường tự chủ càng tăng lên, mức độ tự chủ càng cao thì số hỗ trợ từ Nhà nước giảm dần. Đây cũng là khó khăn cho các trường đại học trong phát triển chất lượng đào tạo và đầu tư cho đội ngũ giảng viên", ông Sơn cho biết.

Cùng quan tâm vấn đề tự chủ đại học, đại biểu Nguyễn Danh Tú (Kiên Giang) cho rằng nhiều trường tăng hết công suất tuyển sinh để có nguồn thu từ học phí. Thực trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực.

Còn đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) nêu hiện tượng hàng năm các trường đại học, đặc biệt trường ngoài công lập đua nhau gia tăng chỉ tiêu tuyển sinh để có nguồn thu mà chưa chú trọng chất lượng đào tạo.

Do đó, nhiều sinh viên khi ra trường không xin được việc làm, phải bỏ ngành chuyên môn để tìm được việc làm. Ông đề nghị Bộ trưởng chỉ rõ nguyên nhân và cách khắc phục.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, việc một số trường tăng quy mô tuyển sinh có thể gây hệ lụy về chất lượng và thừa nhận đây là hiện tượng có thật ở một số trường đại học.

Theo Bộ trưởng, một trong những nguyên nhân của tình trạng này chính là học phí. Hiện nay, trong khối trường đại học công, mức học phí trung bình khoảng 25 triệu đồng/năm (tương đương 1.000 USD), có ngành còn thấp hơn ở mức 15-20 triệu đồng/năm.

Với người dân khó khăn, số học phí này rất đáng kể. Nhưng so với trường đại học ở Mỹ với mức bình quân là 55.000-60.000 USD/năm, học phí của ta chỉ bằng 1/50. Như vậy, để đảm bảo vận hành của trường đại học, một số trường buộc tăng quy mô, lấy khoản học phí đó bù vào để vận hành trường.

Ông Sơn cho biết thêm, một số nguồn thu khác xuất phát từ dịch vụ, nghiên cứu, chuyển giao khoa học công nghệ thường rất ít, hiếm trường nào vượt quá 5% tổng nguồn thu của đơn vị.

Trao đổi về giải pháp, tư lệnh ngành giáo dục nhấn mạnh cần kiểm soát nghiêm, buộc các trường tuân thủ tỷ lệ tuyển sinh để nâng cao chất lượng. Nhưng đồng thời, với trường thuộc khối công lập phải có một phần hỗ trợ của Nhà nước chứ không chỉ trông chờ vào học phí.

Tham gia chất vấn, đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (đoàn Bến Tre) cho biết, việc quản lý dạy thêm, học thêm vẫn còn bất cập giữa chính sách và thực tiễn. Điều này đã ảnh hưởng không nhỏ đến nhà trường, giáo viên, phụ huynh và học sinh.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thừa nhận, Thông tư 29 quy định về dạy thêm, học thêm khi ban hành vẫn còn vướng mắc nên tính hiệu quả chưa cao.

Theo Bộ trưởng, Thông tư 29 ban hành tháng 12/2024 nhưng đến ngày 14/2/2025 mới có hiệu lực triển khai, như vậy, đến nay để đánh giá về hiệu quả của chính sách là hơi sớm. Ông cho rằng, cần triển khai tất cả quy định vào thực tế một cách đầy đủ, sau đó đánh giá hiệu quả mới thực chất.

Cũng quan tâm đến hiện tượng dạy thêm, học thêm tràn lan, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (đoàn Quảng Bình) đề nghị Bộ trưởng đưa ra giải pháp khắc phục.

Bộ trưởng cho biết, sở dĩ người ta cần học thêm, dạy thêm bởi có nhiều điều "chưa đủ", trong đó, có việc lương giáo viên chưa đủ sống; chưa đủ trường lớp để đáp ứng nhu cầu của học sinh khiến học sinh, nhất là ở các thành phố lớn, khu đô thị, khu đông dân cư khi thi vào lớp 10 áp lực hơn thi đại học, nhiều phụ huynh chưa đủ niềm tin, chưa hài lòng với thành tích của con.

Ngoài ra chương trình dạy học chưa đủ đổi mới, giáo viên chưa đủ trách nhiệm trong truyền tải kiến thức ở chương trình chính khóa cũng như chưa đủ về cơ chế quản lý điều hành.

Cốt lõi của vấn đề nằm ở sự chuyển hướng trong tư duy giáo dục – từ tiếp cận theo hướng trang bị kiến thức sang phát triển năng lực học sinh. Đây cũng chính là linh hồn của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Thời gian qua, dù đã đạt được nhiều kết quả, song vẫn thiếu nhiều điều kiện cần thiết để triển khai hiệu quả.

Trước câu trả lời của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, đại biểu Nguyễn Văn Huy (đoàn Thái Bình) cho rằng, làm tốt công tác quản lý chuyên môn, đảm bảo chất lượng giờ học chính khóa trên lớp sẽ là giải pháp quan trọng, cơ bản khắc phục tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan hiện nay.

Song nếu đã làm tốt công tác này mà tình trạng dạy thêm, học thêm vẫn khá phổ biến, cần rà soát, đánh giá lại chương trình giáo dục, có hay không việc chương trình dạy quá nặng. Ông đề nghị Bộ trưởng nêu rõ giải pháp để đảm bảo chất lượng chương trình chính khóa trên lớp theo đúng yêu cầu đề ra.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục cho biết, Thông tư 29 không chỉ để giải quyết một vấn đề xã hội mà là một phần của công cuộc đổi mới làm thay đổi trường học, mở ra một hệ thống mới của giáo dục theo hướng phát triển năng lực trẻ em.

Trong hệ thống này, sách giáo khoa vẫn là tài liệu, thầy cô là người dẫn dắt, hỗ trợ tuy nhiên sẽ hướng trẻ tiếp cận kiến thức theo hướng tự học, tự trang bị kiến thức để ứng phó với thời đại bùng nổ tri thức.

Theo ông, các lớp dạy thêm có thể củng cố kiến thức cho trẻ, điều này không phải không có ý nghĩa, nhưng mang lại rất ít giá trị về sự phát triển con người.

Trước lo ngại về chương trình giáo dục có quá tải hay không, Bộ trưởng khẳng định chương trình 2018 thiết kế có nhiều thay đổi so với chương trình 2006, trong đó đã giảm tải khá nhiều.

Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh (đoàn Vĩnh Phúc) cho biết, Điều 11 của Luật Nhà giáo không cấm nhà giáo dạy thêm mà cấm ép buộc người học tham gia học thêm dưới mọi hình thức. Vậy học sinh tự nguyện học thêm tại trường, học cô giáo của mình có được không?

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định, cả Luật Nhà giáo và Thông tư 29 của Bộ Giáo dục đều thống nhất "nghiêm cấm nhà giáo ép buộc học sinh học thêm dưới mọi hình thức".

Tuy nhiên, ngoài thời gian học chính khóa, giáo viên cần hướng dẫn học sinh tự học, sử dụng thời gian học ngoài giờ chính khóa một cách hiệu quả, chứ không phải cứ có nhu cầu là dạy thêm.

Ông nhấn mạnh quan điểm hạn chế dạy thêm ngay tại nhà trường để học sinh có thời gian tự học, đọc tài liệu, học thêm kỹ năng và trang bị những thứ cần thiết khác.

Ông cho biết, khi thiết kế môn học đã đảm bảo các yếu tố theo yêu cầu nên không phải cứ học sinh tự nguyện là nhà trường sẽ đáp ứng việc dạy thêm.

Thiên Tuấn