Vì sao phải học suốt đời?

Một tiết học trải nghiệm của học sinh Trường THCS Thành Nhân, huyện Ninh Giang (Hải Dương). Ảnh: THẾ ANH

Có một sự thật phũ phàng nhưng không thể phủ nhận: Thế giới giờ 'chạy' nhanh như ánh chớp, còn ai lười học hỏi thì xác định ngồi nhìn... người khác vượt qua. Trong cái thời đại sáng mở mắt ra, vào mạng đã thấy công nghệ mới, ứng dụng mới thì chuyện học hành chăm chỉ, chịu khó sáng tạo và làm bạn thân với công nghệ không còn là lời khuyên nữa đâu - nó là phương án sinh tồn.

Tri thức bây giờ không thiếu, chỉ có điều... mỗi người học được bao nhiêu? Học hành chăm chỉ bây giờ không phải chỉ để 'giỏi', mà để đủ sức lọc thật - giả, hiểu sâu - hiểu rộng, ứng biến, sáng tạo... đủ kiểu. Không học vài hôm thôi là thế giới đã khác lắm rồi.

Vậy nên, mọi người ai cũng phải học, như Lê-nin từng nói ''Học, học nữa, học mãi''. Không chỉ vậy, chọn cái gì đáng học, cách học thế nào cho hiệu quả là những vấn đề đặt ra. Nếu học xong dùng được ngay, vừa học vừa áp dụng ngay vào thực tế thì càng tốt.

Nhiều người cho rằng, học là bắt chước. Không sai nhưng chưa đủ. Bắt chước không quá khó. Thấy người ta làm thì bê y nguyên về làm, nhìn thì cũng có vẻ ổn nhưng cái dở là, sao chép hoài cũng chỉ là đi sau, mà thiên hạ thì đâu có đứng yên để mình copy mãi. Hôm nay người ta ra kiểu này, mai họ lại sang kiểu khác. Nếu cứ chạy theo người ta thì khó đột phá được.

Ví dụ cho dễ hình dung: Nhớ mấy năm trước trào lưu mở quán cà phê được thiết kế nội thất kiểu phong cách cổ điển. Ai mở trước thì còn đông khách, chụp hình check-in lia lịa. Nhưng rồi từ cổ điển, lại chuyển qua phong cách tối giản Nhật Bản, rồi tới phong cách nhiệt đới xanh... Cứ lo bắt chước người khác mà quên sáng tạo theo gu riêng thì mở quán hay làm gì cũng lẹt đẹt thôi.

Hay như chuyện viết nội dung trên mạng xã hội. Hồi mới có xu hướng "chửi mà như không chửi", ai viết kiểu đó cũng vui. Nhưng rồi đọc đâu cũng thấy điệp khúc "à mà thôi", "ai hiểu thì hiểu", thế là dân tình chán ngán, bỏ không đọc nữa và chuyển sang những người viết kiểu tử tế, có tâm, có tầm. Cùng một việc bắt chước, nếu làm rập khuôn mãi thì có khác gì chiếc máy photo đâu. Mà máy photo thì chỉ in ra bản sao, chứ đâu có ai khen bản photo đẹp hơn bản gốc bao giờ.

Thành ra, cách để khỏi mệt vì phải copy thiên hạ, chính là chịu khó sáng tạo. Cứ thử vẽ đường mới mà đi, dù lúc đầu có hơi lạc lối xíu, nhưng dần dần sẽ thành đường của mình luôn. Cứ đặt câu hỏi: “Tại sao phải làm như cũ?”, “Có cách nào hay hơn không?”, “Nếu làm ngược lại thì sao?”. Nhiều khi chính những câu hỏi đó lại phát sinh ra ý tưởng tốt để thành công.

Thời đại 4.0, đương nhiên muốn học tốt, muốn sáng tạo thì phải am hiểu công nghệ. Chẳng hạn, giờ đây AI (trí tuệ nhân tạo) như một 'đồng đội ảo' tốt, biết đủ thứ trên đời. Vấn đề là biết cách đặt câu lệnh để AI trả lời cho đúng. Nhưng muốn đặt câu lệnh trúng thì mỗi người cũng phải tự học, hay nhờ thầy, nhờ bạn am hiểu dạy cho... Nếu không có ý thức học thì cũng không làm được.

Đến đây, tôi chợt nghĩ đến một đoạn trong bài viết mới đây của Tổng Bí thư Tô Lâm: Cách mạng khoa học - công nghệ đã và đang diễn ra mạnh mẽ trên quy mô toàn cầu, tạo nên sự biến cách to lớn trong đời sống xã hội, đặt ra những yêu cầu mới, nhu cầu mới, nhiệm vụ mới, suy nghĩ mới, hành động mới với mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt đối với cán bộ, đảng viên của hệ thống chính trị trên con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, nhất là tận dụng tối đa thời cơ, vận hội, đi tắt đón đầu, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên phát triển, giàu mạnh, sánh vai với các cường quốc năm châu. Để thực hiện thắng lợi yêu cầu, nhiệm vụ, trọng trách trong giai đoạn mới, học tập suốt đời để dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh vì lợi ích chung, để trở thành những người hữu dụng đang là đòi hỏi cấp thiết đối với từng cá nhân, mỗi công dân, đặc biệt là những cán bộ, nhân viên trong hệ thống chính trị.

Đó chính là một mục đích to lớn, cao đẹp của việc học tập suốt đời.

TẤN VŨ