Việt Nam kiên quyết hành động trước hiểm họa thuốc lá thế hệ mới

Theo số liệu mới nhất của Bộ Y tế, trong vòng hai năm qua, tỷ lệ học sinh từ 13 đến 15 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử đã tăng mạnh, từ 3,5% năm 2022 lên 8,0% năm 2023.

Một xã hội khỏe mạnh, không khói thuốc, đó không chỉ là mục tiêu của ngành Y tế, mà còn là trách nhiệm chung của toàn cộng đồng nhằm hướng tới một thế hệ Việt Nam mạnh khỏe, văn minh và bền vững.

Đây là xu hướng đáng báo động, phản ánh tốc độ lan rộng nhanh chóng của loại hình thuốc lá mới trong giới trẻ. Nhóm tuổi 15-24 có tỷ lệ sử dụng cao nhất với 7,3%, trong khi các nhóm tuổi lớn hơn vẫn đáng lo ngại: 3,2% ở độ tuổi 25-44 và 1,4% ở nhóm 45-64 tuổi.

Báo cáo từ gần 700 cơ sở y tế trên toàn quốc cho thấy, năm 2023 có 1.224 ca nhập viện liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, trong đó hơn 1.100 người sử dụng lâu dài, dẫn đến tổn thương nghiêm trọng về tim mạch, hô hấp và thần kinh.

Một nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng phối hợp với Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá và tổ chức Vital Strategies cho thấy, trong hơn 3.800 học sinh được khảo sát từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành phố, có tới 96,2% học sinh biết đến thuốc lá điện tử, 37,8% biết đến thuốc lá nung nóng.

Đáng chú ý, 14% học sinh từng thử thuốc lá điện tử và 7% sử dụng trong 30 ngày gần nhất, những con số cho thấy sức lan tỏa của sản phẩm độc hại này trong môi trường học đường.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, cho biết thuốc lá điện tử chứa nicotine, một chất gây nghiện mạnh khiến người dùng khó cai, buộc phải tiếp tục sử dụng để tránh các triệu chứng khó chịu khi cai nghiện.

Ở trẻ em và thanh thiếu niên, nicotine tác động trực tiếp đến sự phát triển của não bộ, gây suy giảm trí nhớ, khả năng học tập và tập trung. Đối với phụ nữ mang thai, nicotine làm tăng nguy cơ sinh non và thai chết lưu, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến hệ tim mạch và tuần hoàn máu.

Bên cạnh đó, việc thiếu quy định cụ thể về nồng độ nicotine trong dung dịch thuốc lá điện tử khiến nguy cơ ngộ độc cấp tính gia tăng.

Người sử dụng có thể dễ dàng tăng liều mà không nhận thức được mức độ độc hại. Các nghiên cứu cho thấy, việc hút thuốc lá điện tử làm tăng nguy cơ mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, viêm phổi, ung thư phổi, hen suyễn, đột quỵ và các bệnh tim mạch khác.

Một số sản phẩm còn chứa chì, formaldehyde, Tetrahydrocannabinol (THC), các chất có thể gây ung thư, dị tật bẩm sinh và rối loạn di truyền.

Không chỉ gây tổn thương hệ hô hấp, người dùng thuốc lá điện tử còn gặp phải nhiều rối loạn tiêu hóa như đau thượng vị, buồn nôn, nôn, tiêu chảy và xuất huyết tiêu hóa.

Các thiết bị điện tử của sản phẩm này cũng tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ, gây bỏng hoặc thương tích nghiêm trọng. Ngoài ra, tổn thương niêm mạc miệng, sâu răng, viêm lợi cũng được ghi nhận nhiều hơn ở người sử dụng lâu dài.

Đáng lo ngại, thuốc lá điện tử không chỉ gây hại cho người trực tiếp sử dụng mà còn ảnh hưởng đến những người xung quanh thông qua khói thuốc thụ động.

Nhà sản xuất đã tung ra hàng trăm hương vị hấp dẫn như vani, kẹo ngọt, trái cây, đánh vào tâm lý tò mò của giới trẻ, khiến việc kiểm soát càng trở nên khó khăn. Trong một số trường hợp, thuốc lá điện tử còn bị lợi dụng để pha trộn ma túy, gây ra nhiều vụ ngộ độc nghiêm trọng ở học sinh, sinh viên.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 8 triệu người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó 1,3 triệu ca là do phơi nhiễm khói thuốc thụ động.

Tại Việt Nam, thuốc lá là nguyên nhân của hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm, tương đương gần 300 gia đình mất người thân mỗi ngày. Thiệt hại kinh tế do thuốc lá gây ra ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, cao gấp 5 lần nguồn thu thuế thuốc lá, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế và nền kinh tế quốc gia.

Trước thực trạng này, Quốc hội và Chính phủ Việt Nam đã triển khai hàng loạt biện pháp mạnh mẽ nhằm kiểm soát, tiến tới cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Bộ Y tế đã báo cáo kết quả thực hiện Nghị quyết số 173/2024/QH15 về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, khí và chất gây nghiện gây tác hại cho sức khỏe con người.

Ngày 23/12/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công văn số 1098/TTg-QHĐP, giao Bộ Công Thương tổ chức thực hiện việc cấm lưu hành các sản phẩm thuốc lá điện tử.

Tiếp đó, ngày 16/01/2025, Thủ tướng tiếp tục ban hành Quyết định số 150/QĐ-TTg, yêu cầu Bộ Y tế xây dựng kế hoạch triển khai Nghị quyết 173/2024/QH15 và soạn thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 117/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế.

Thực hiện chỉ đạo này, Bộ Y tế đã hoàn thiện dự thảo Quyết định ban hành kế hoạch triển khai Nghị quyết 173, lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan và trình Phó thủ tướng Lê Thành Long cùng Thủ tướng Chính phủ xem xét từ tháng 3/2025. Đây được xem là bước tiến quan trọng, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thế hệ trẻ trước hiểm họa thuốc lá mới.

Các chuyên gia y tế khẳng định, việc kiểm soát và tiến tới cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không chỉ là vấn đề y tế công cộng, mà còn là cam kết nhân văn trong bảo vệ tương lai thế hệ trẻ Việt Nam.

Song song với chính sách, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục trong trường học, gia đình và cộng đồng để nâng cao nhận thức, giúp thanh thiếu niên hiểu rõ nguy cơ và chủ động tránh xa các sản phẩm gây nghiện.

Một xã hội khỏe mạnh, không khói thuốc, đó không chỉ là mục tiêu của ngành Y tế, mà còn là trách nhiệm chung của toàn cộng đồng nhằm hướng tới một thế hệ Việt Nam mạnh khỏe, văn minh và bền vững.

D.Ngân