Việt Nam tham vọng thị trường 1 triệu ô tô 5 năm tới: Lãng mạn hay hiện thực?

LTS: Với mong muốn tạo diễn đàn đóng góp các sáng kiến phát triển ngành ô tô Việt Nam, VietNamNet mở tuyến bài “Làm chủ công nghiệp ô tô Việt Nam”. Trân trọng mời quý độc giả, các chuyên gia và những người quan tâm gửi bài đóng góp ý kiến về email: otoxemay@vietnamnet.vn. Nội dung phù hợp sẽ được đăng tải, xin cảm ơn!

Bài 1: Chúng ta phải làm chủ công nghiệp ô tô

Những mục tiêu lớn

Với ô tô, quy mô thị trường là yếu tố tiên quyết để hình thành một nền công nghiệp sản xuất thực sự với tỷ lệ nội địa hóa cao. Khi dung lượng thị trường không đủ lớn thì không thể thiết lập được chuỗi cung ứng trên cùng một quốc gia.

Lần đầu tiên, mục tiêu về “đầu ra” – tổng số lượng tiêu thụ xe ô tô trong nước được Bộ Công Thương đề cập thay vì chỉ đưa ra mục tiêu – nguồn cung - sản lượng sản xuất.

Theo dự thảo Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045 do Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) soạn thảo và đang lấy ý kiến, những mục tiêu phát triển trong 5-20 năm tới rất cao.

Giai đoạn 2025 - 2030, thị trường tiêu thụ xe ô tô trong nước tăng trưởng bình quân là 14-16%/năm, tổng lượng xe tiêu thụ đạt 1-1,1 triệu chiếc. Doanh số này gấp đôi mức kỷ lục đạt được trên thị trường nội địa vào năm 2022 (508.547 xe) và năm 2024 (494.300 xe).

Trong đó, xe đến 9 chỗ chiếm 63-65%, từ 10 chỗ trở lên chiếm 6-8%, xe tải chiếm 26-28%, xe chuyên dụng chiếm khoảng 4-6%. Tỷ lệ xe điện và xe hybrid, xe sử dụng năng lượng mặt trời, nhiên liệu sinh học và nhiên liệu xanh mới khác chiếm khoảng 18-20%.

Tổng sản lượng xe sản xuất và lắp ráp trong nước tăng trưởng bình quân hàng năm là 18-20%/năm, sản lượng đạt khoảng 600-700 nghìn chiếc/năm và chiếm khoảng 70% nhu cầu nội địa.

Giai đoạn 2031-2045, thị trường tiêu thụ ô tô trong nước tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 11-12%/năm, tổng lượng xe đạt 5-7 triệu chiếc.

Trong đó, xe đến 9 chỗ chiếm khoảng 68-70%, từ 10 chỗ trở lên chiếm 5-6%, xe tải chiếm 23-24%, xe chuyên dụng chiếm 2-3%. Xe điện và xe sử dụng hybrid và năng lượng mặt trời, nhiên liệu sinh học, nhiên liệu xanh mới khác đạt 4,3-4,4 triệu chiếc, chiếm khoảng 80-85%.

Tổng lượng xe sản xuất, lắp ráp trong nước tăng trưởng 13-14%/năm, đạt khoảng 4-4,6 triệu chiếc, chiếm 80-85% nhu cầu nội địa.

Trong đó, ngành công nghiệp hỗ trợ cho ô tô sẽ sản xuất được những chi tiết quan trọng đủ khả năng cung ứng 55-60% nhu cầu vào năm 2030 và đáp ứng trên 80-85% nhu cầu vào năm 2045. Dự thảo Chiến lược không đề ra cụ thể mục tiêu về tỷ lệ nội địa hóa.

Riêng VinFast mới đây đã công bố phấn đấu sản lượng 1 triệu xe điện vào năm 2030 trên toàn cầu và đạt tỷ lệ nội địa hóa từ 80% vào năm 2026.

Bà Thái Thị Thanh Hải, Phó Tổng giám đốc VinFast toàn cầu khẳng định, kế hoạch này là có cơ sở, phù hợp khi tốc độ tăng trưởng xe điện ở châu Á, đặc biệt là Indonesia, Ấn Độ đang rất mạnh mẽ.

Sản xuất ô tô tại nhà máy của Thaco. Ảnh: Nguyễn Huế

Đánh giá về những mục tiêu tổng quát trên, bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam bày tỏ, đây là những mục tiêu rất cao khiến, nhiều người thoạt nghe có thể hoài nghi.

Trong quá khứ, nhiều mục tiêu quan trọng đề ra cho ngành ô tô đã không đạt được, đặc biệt là nội địa hóa và xuất khẩu. "Tuy nhiên, đây là con số cần thiết để quyết định hình thành chuỗi cung ứng ô tô tại Việt Nam và gia tăng nội địa hóa", bà Trương Thị Chí Bình nhấn mạnh.

Hiện tại, với doanh số 494.300 xe năm 2024, Việt Nam đã gần đuổi kịp quy mô thị trường nội địa của Thái Lan là 572.675 xe nhưng lại thua xa nước này nếu tính tổng sản lượng xe sản xuất trong nước và xuất khẩu (hơn 1,4 triệu xe). Tiêu thụ xe sản xuất trong nước chỉ chiếm khoảng 55-60%, phần còn lại là xe nhập khẩu. Con số xuất khẩu gần như chưa đáng kể.

Năm 2025, Việt Nam dự kiến tiêu thụ hơn 500.000 xe, quay trở lại mức của năm 2022 trong khi tại Thái Lan, thị trường hồi phục có thể lên tới 600.000 xe. Tính cả xuất khẩu, Thái Lan ước tính sẽ có sản lượng khoảng 1,5 triệu xe trong năm nay. Tuy nhiên, trung bình giai đoạn 2011-2023, tăng trưởng của thị trường ô tô của Việt Nam chỉ đạt mức 8%, trong đó, giai đoạn 2011-2015 đạt 17,18%/năm nhưng giai đoạn 5 năm trở lại đây chỉ đạt 0,4%/năm.

Dung lượng thị trường Việt Nam vẫn còn quá khiêm tốn so với các quốc gia trong khu vực. Đây luôn là lý do để các hãng xe FDI thờ ơ với đầu tư tăng nội địa hóa.

Điều này đặt ra áp lực lớn cho các doanh nghiệp và các nhà làm chính sách phải làm sao tăng tốc thị trường ô tô mạnh mẽ, quyết liệt để chạm được ngưỡng tiêu thụ gấp 2-3 lần hiện nay.

Thị trường tiêu thụ ô tô tiềm năng nhất thế giới

Dù vậy, các nghiên cứu và thống kê hiện nay đều cho thấy những tín hiệu tích cực cho tương lai của ngành ô tô khi Việt Nam đã bắt đầu bước vào giai đoạn ô tô hóa (trên 50 xe/1000 dân) với cơ cấu dân số vàng.

Theo thống kê của Cục Đăng kiểm Việt Nam, năm 2010, tỷ lệ sở hữu xe của người Việt là 18,7 xe/1000 dân, năm 2024 là 68 xe/1000 dân và dự kiến năm 2025, sẽ là 70-72 xe/1000 dân.

Nếu chỉ tính xe du lịch, năm 2020, tỷ lệ sở hữu xe là 23 xe/1.000 dân, năm 2024 là 34 xe/1000 dân và dự kiến năm 2025 sẽ là 36–38 xe/1.000 người. Mức độ tăng trưởng tỷ lệ sở hữu xe/1000 dân là 5-7%.

Trong khi đó, tại các nước trong ASEAN, tỷ lệ sở hữu xe tại Brunei là 805 – 997 xe/1000 dân, Malaysia là 490 – 535 xe/1000 dân, Thái Lan là 275 xe/1000 dân, Indonesia là 82 – 99 xe/1000 dân.

Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ sở hữu xe trên 1.000 dân ở mức thấp nhất. Nhưng đến thời điểm này, Việt Nam thuộc top 4 thị trường tiêu thụ ô tô lớn nhất Đông Nam Á, cùng Thái Lan, Indonesia và Malaysia. Tăng trưởng sức mua ô tô trong nước tăng mạnh, chỉ đứng sau Malaysia.

VinFast VF 5 là mẫu xe bán chạy nhất của VinFast trong tháng 5/2025 với 4.232 xe được bàn giao.

Một phân tích khác của Cục Quản lý thương mại quốc tế, Bộ Thương Mại Mỹ cho rằng, thị trường ô tô Việt Nam trên đà tăng trưởng mạnh mẽ là nhờ vào sự gia tăng của tầng lớp trung lưu, sự phát triển kinh tế nhanh chóng.

Năm 2030, tỷ lệ sở hữu xe có thể đạt 30%. Việt Nam đang trở thành thị trường tiêu thụ xe ô tô phát triển nhanh nhất châu Á và thậm chí là tiềm năng nhất thế giới.

Các dự báo này khá tương đồng với bối cảnh kinh tế xã hội tại Việt Nam, hạ tầng giao thông đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là đường cao tốc được mở rộng liên tục, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, các nhà máy ô tô mới ra đời và mức sống của người dân đã tăng cao hơn trước.

Năm 2024, GDP bình quân theo đầu người của Việt Nam đạt 4.700 USD và năm 2025, ước tính sẽ đạt 4.900 USD. Tới năm 2030, Việt Nam bước vào ngưỡng quốc gia có thu nhập trung bình cao với quy mô GDP khoảng 800 tỷ USD và GDP bình quân theo đầu người sẽ đạt 7.500 USD.

Đến năm 2045, Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao, quy mô GDP của Việt Nam đạt khoảng 2.400 tỷ USD và GDP bình quân theo đầu người sẽ đạt 19.000 USD.

Khi thu nhập người dân tăng, nhu cầu vận chuyển cá nhân, sử dụng ô tô để đi lại hàng ngày, phục vụ cho đời sống và công việc tăng theo.

Dù phương tiện công cộng được cải thiện nhưng tâm lý người dân ở Việt Nam vẫn ưa chuộng xe cá nhân vì sự riêng tư, tiện lợi và thoải mái.

Dựa trên cơ sở này, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương cho rằng, tỷ lệ người mua và sở hữu xe ô tô tại Việt Nam sẽ ngày càng tăng và do đó, dự báo về mục tiêu thị trường nội địa tăng đến ngưỡng 1 triệu là có cơ sở và khả thi.

Ngoài ra, thị trường Việt Nam có sự xuất hiện của doanh nghiệp lớn tiên phong, dẫn dắt toàn ngành với chiến lược đi ra toàn cầu như VinFast, Chính phủ có quyết tâm mạnh mẽ trong phát triển ngành công nghiệp ô tô thì các mục tiêu trên có thể sẽ sớm trở thành hiện thực và vượt con số 1 triệu xe trong nước.

Bài 3: Thất bại nội địa hóa ô tô: Bài học từ quá khứ

Mọi ý kiến gửi về email: otoxemay@vietnamnet.vn. Xin cảm ơn!

Phạm Huyền