Việt Nam và Ireland hợp tác chuyển đổi hệ thống nông nghiệp - thực phẩm.

Nhiều kết quả tích cực từ mô hình IVAP

Phát biểu tại Hội nghị, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, thế giới đang đối mặt với các thách thức lớn như khủng hoảng khí hậu, thiên tai, biến động chính trị - kinh tế và áp lực đảm bảo an ninh lương thực cho gần 10 tỷ dân vào năm 2050. Do đó, nông nghiệp toàn cầu cần chuyển từ mục tiêu “tăng sản lượng” sang “tăng giá trị và tính bền vững”.

Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Hạnh Nhung

Tại Việt Nam, nông nghiệp vẫn là trụ cột của nền kinh tế, tạo sinh kế cho hơn 60% dân số nông thôn, đóng góp khoảng 12% GDP và hơn 60 tỷ USD xuất khẩu mỗi năm. Trước tác động của biến đổi khí hậu và yêu cầu cao từ thị trường quốc tế, Việt Nam đang chuyển sang mô hình “nông nghiệp đa giá trị”, kết hợp hài hòa giữa kinh tế, sinh thái và xã hội.

Ireland là đối tác giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Các chiến lược “Food Harvest 2020”, “Food Wise 2025” và “Food Vision 2030” đã giúp nước này xây dựng nền kinh tế nông nghiệp – thực phẩm xanh, thông minh, phát thải thấp. Điển hình, mô hình Origin Green(chương trình chứng nhận bền vững quốc gia cho toàn bộ ngành thực phẩm Ireland do Hội đồng thực phẩm Bord Bia triển khai) với hơn 55.000 nông trại và 300 doanh nghiệp tham gia, đã giúp Ireland dù chỉ có hơn 5 triệu dân, nhưng xuất khẩu thực phẩm tới hơn 180 quốc gia với giá trị hơn 18 tỷ Euro mỗi năm.

Ông Tuấn nhấn mạnh, quan hệ hợp tác nông nghiệp Việt Nam – Ireland ngày càng được củng cố, đặc biệt từ khi Chương trình Đối tác Nông nghiệp – Thực phẩm Việt Nam – Ireland (IVAP) được khởi động năm 2023. Đây là mô hình hợp tác dựa trên đồng sáng tạo tri thức, kết nối chính phủ, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và nông dân.

Thông qua IVAP, hai bên đã đạt nhiều kết quả: đào tạo hàng trăm cán bộ kỹ thuật và quản lý nông nghiệp; thí điểm mô hình hợp tác xã kiểu mới theo tiêu chuẩn châu Âu; xây dựng hệ thống giám sát an toàn sinh học; nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học nhằm giảm kháng sinh trong chăn nuôi và phát triển chuỗi thực phẩm an toàn. IVAP cũng hỗ trợ phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam, kết nối sinh viên, hợp tác xã và doanh nghiệp công nghệ cao.

Đại sứ Ireland tại Việt Nam Deirdre Ní Fhallúin phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Hạnh Nhung

Đại sứ Ireland tại Việt Nam Deirdre Ní Fhallúin thông tin, Ireland đứng thứ hai thế giới về Chỉ số An ninh lương thực Toàn cầu 2023, với 90% sản phẩm thịt và sữa được chứng nhận bền vững qua Origin Green. Việt Nam cũng đang nổi lên như trung tâm cung ứng lương thực – thực phẩm lớn của thế giới.

Bà khẳng định, IVAP thể hiện cam kết lâu dài của Ireland trong việc hỗ trợ Việt Nam xây dựng hệ thống lương thực – thực phẩm minh bạch, có trách nhiệm và bền vững. Chương trình do Cơ quan Hệ thống Thực phẩm Bền vững Ireland (SFSI) triển khai, với sứ mệnh chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ kỹ thuật nhằm phát triển chuỗi giá trị xanh, an toàn và hiệu quả.

Sau Thỏa thuận hợp tác giữa hai Bộ Nông nghiệp ký năm 2023, chương trình IVAP trở thành sáng kiến trọng tâm thúc đẩy chuyển đổi hệ thống lương thực – thực phẩm bền vững. Đặc biệt, Biên bản ghi nhớ giai đoạn 2024 – 2028, ký trong chuyến thăm Ireland của Tổng Bí thư Tô Lâm tháng 10/2024, khẳng định cam kết mạnh mẽ của hai Chính phủ trong hợp tác phát triển nông nghiệp xanh và bền vững.

Huy động nguồn lực và chuyển giao công nghệ trong FST-NAP

Chia sẻ về quá trình triển khai Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm minh bạch, trách nhiệm và bền vững (FST-NAP), theo Chuyên gia kỹ thuật cao cấp của FST-P Trần Văn Thể, ngành nông nghiệp Việt Nam đang chuyển đổi mạnh mẽ từ “sản xuất nông nghiệp” sang “kinh tế nông nghiệp”, tập trung nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững theo chuỗi giá trị.

Tuy nhiên, quá trình triển khai chuyển đổi hệ thống lương thực – thực phẩm tại Việt Nam vẫn còn nhiều tồn tại như: cơ chế phối hợp giữa các đơn vị kế thừa chưa hoàn tất, thiếu hụt nguồn lực tài chính chuyên biệt, nhân lực chuyên môn, thiết bị kỹ thuật. Các mô hình thực tiễn chưa được kết nối, chia sẻ và kế thừa, thông tin từ đối tác quốc tế còn phân tán...

Trong khuôn khổ hợp tác với Ireland, ông Thể cho biết, thời gian tới hai bên sẽ đẩy mạnh hỗ trợ Ban chỉ đạo, nhóm kỹ thuật và Văn phòng điều phối FST-NAP; tổ chức các đối thoại song phương, đa phương và tham gia diễn đàn khu vực, toàn cầu về chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm.

Ngoài ra, tăng cường hỗ trợ kỹ thuật thông qua tổng kết mô hình thành công, nghiên cứu cơ sở khoa học phục vụ hoạch định chính sách; kết nối doanh nghiệp, mở rộng thị trường và hỗ trợ thí điểm các kế hoạch hành động cấp tỉnh.

Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác, chú trọng đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và chuyển giao các mô hình; công nghệ tiên tiến như nông nghiệp sinh thái, kinh tế tuần hoàn, giảm thất thoát lãng phí lương thực, chuyển đổi số, giám sát, truy xuất nguồn gốc theo tiêu chuẩn EU và quốc tế.

Nhấn mạnh việc không một quốc gia nào có thể đơn độc chuyển đổi hệ thống nông nghiệp – thực phẩm, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn nhấn mạnh, hợp tác nông nghiệp Việt Nam – Ireland cần chuyển từ “hợp tác dự án” sang “đối tác chiến lược chính sách”, hướng tới kết quả dài hạn và tác động hệ thống. Hai bên cần tập trung vào bốn lĩnh vực then chốt.

Theo đó, đẩy mạnh hoàn thiện thể chế hệ thống lương thực, thực phẩm; tăng cường các nhóm công tác kỹ thuật về an toàn thực phẩm, giảm phát thải và tiêu dùng bền vững.

Về khoa học – công nghệ và chuyển đổi số, học hỏi mô hình “Smart Farming Ireland”, áp dụng cảm biến, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo. Thúc đẩy nghiên cứu carbon nông nghiệp và chứng nhận tín chỉ carbon cho nông hộ.

Về đào tạo và hợp tác học thuật, thiết lập học bổng, trao đổi chuyên gia và sáng kiến “Young Agrifood Leaders”. Cuối cùng, là đẩy mạnh kết nối doanh nghiệp, thúc đẩy liên doanh thực phẩm xanh xuất khẩu EU và chia sẻ mô hình thành công với các quốc gia đang phát triển.

Hạnh Nhung