'Vòi bạch tuộc' hàng giả: Tội ác đang âm thầm 'hút máu' người Việt

Lực lượng chức năng liên tiếp phát hiện những vụ kinh doanh hàng giả liên quan đến chăm sóc sức khỏe. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Những vụ phanh phui hàng giả như thuốc, sữa, thực phẩm chức năng… được lực lượng chức năng phát hiện trong thời gian gần đây đã cho thấy mức độ vươn xa của những “chiếc vòi bạch tuộc” này. Không chỉ gây tổn hại về mặt tài chính, chúng còn tạo ra sự nguy hiểm trực tiếp đến sinh mạng người dân Việt.

Nạn nhân của “niềm tin”

Tần ngần nhìn những hộp sữa mà chị mua cho con suốt 1 năm nay, chị N.T.H ở Vĩnh Tường (Vĩnh Phúc) cho hay cửa hàng tạp hóa người quen trong xã bán rất nhiều loại sữa. Được chủ cửa hàng giới thiệu đây là loại sữa nhập ngoại xuất xứ từ New Zeland, chị tin tưởng và mua sữa Colos 24h Premium với hơn 500.000 đồng/hộp cho con hơn 2 tuổi dùng không một chút nghi ngờ.

Sau khi nghe thông tin công bố trên truyền thông về gần 600 loại sữa giả chị mới tá hỏa kiểm tra và thấy sữa mình mua nằm trong danh mục sữa giả. Quá thất vọng, chị tới cửa hàng và phản ánh thì nhận được câu mong thông cảm vì chính chủ cửa hàng cũng không biết và không ngờ tới loại sữa đó lại là sữa giả. Chị H. đành ngậm đắng trong lòng và nơm nớp lo cho con bởi còn nhỏ mà đã uống phải đồ giả, không an toàn.

Thực tế cho thấy rất nhiều các cửa hàng tạp hóa trên toàn quốc được các đơn vị phân phối sữa đưa hàng vào bán. Sữa giả không chỉ được bày bán phổ biến ở nhiều cửa hàng mà còn xâm nhập sâu hơn khi “len lỏi” phân phối chính thức ở nhiều bệnh viện công lập.

Ngay sau khi trên các phương tiện thông tin truyền thông đăng tải thông tin Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán, tiêu thụ gần 600 loại sữa bột giả và cảnh báo có nhiều sản phẩm cho người bệnh, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 có thông báo về việc thu hồi Hofumil Gold Plus - một loại sữa được xác định liên quan trong vụ sữa giả vừa bị phát hiện.

Những loại sữa giả được bày bán đa dạng với nhiều chủng loại. (Ảnh minh họa: PV/Vietnam+)

Sau Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Kạn cho biết đã rà soát các sản phẩm sữa đang được sử dụng tại cơ sở này và xác định sản phẩm sữa Hapomil được cung ứng trong bệnh viện do Công ty CP Dinh dưỡng quốc tế Happy World cung ứng thuộc danh mục các sản phẩm sữa do Công ty CP Dược quốc tế Rance Pharma (công ty đang bị điều tra) sản xuất. Để đảm bảo quyền lợi và sự an toàn cho người bệnh, lãnh đạo bệnh viện đã chỉ đạo các đơn vị chuyên môn dừng tư vấn sử dụng và thu hồi sản phẩm này.

Chưa hết bàng hoàng về thực phẩm giả, ngay sau khi thông tin cơ quan công an triệt phá đường dây kinh doanh, buôn bán thuốc giả với quy mô lớn, người tiêu dùng lại càng thêm bất an.

Theo báo cáo của Tổng cục Quản lý thị trường, năm 2022, lực lượng chức năng cả nước đã xử lý hơn 33.000 vụ việc liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, thu nộp ngân sách gần 4.000 tỷ đồng. Sang năm 2023, số vụ việc tiếp tục tăng khoảng 7% so với năm trước, trong đó nổi bật là các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm, thiết bị điện tử.

Trong năm 2024 lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã thanh tra, kiểm tra 68.280 vụ buôn lậu, hàng giả, gian lận thương mại (giảm 5% so với cùng kỳ năm 2023), phát hiện, xử lý 47.135 vụ vi phạm (giảm 10% so với cùng kỳ năm 2023); chuyển cơ quan điều tra 178 vụ có dấu hiệu tội phạm (tăng 2% so với cùng kỳ năm 2023). Thu nộp ngân sách trên 541 tỷ đồng (tăng 8%).

Các sản phẩm sữa giả được cơ quan chức năng thống kê và cảnh báo.

Đáng chú ý, chỉ riêng quý I năm 2025, ngành công an đã triệt phá gần 500 vụ sản xuất, buôn bán hàng giả lớn, cho thấy tính chất phức tạp, dai dẳng của loại tội phạm này. Trong vòng hơn một tháng qua, 5 vụ án khủng liên quan đến thực phẩm giả bị lực lượng công an cả nước truy quét và vạch trần.

Theo lực lượng chức năng, quá trình mở rộng xác minh xác định các công ty trong đường dây sản xuất sữa, thực phẩm chức năng giả, thuốc giả đã xuất bán hàng hóa là thực phẩm cho hàng trăm đơn vị, tổ chức, cá nhân trên toàn quốc. Đến nay, lực lượng chức năng đã tổ chức thu hồi tại nhiều tỉnh, thành với nhiều loại mẫu mã sản phẩm khác nhau.

Những loại thuốc giả, thực phẩm chức năng và sữa giả đã được đưa ra thị trường, hàng ngàn sản phẩm, thu lời bất chính hàng trăm tỷ đồng. Điều đó đồng nghĩa với việc hàng ngàn người bệnh đã bỏ "tiền thật" để mua và sử dụng những sản phẩm giả, kém chất lượng.

Tội ác khó dung

Phân tích về mối nguy hại của hàng giả, Tiến sỹ Dương Đức Hùng - Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức phân tích, hàng giả rất đa dạng và phong phú về mặt chủng loại. Có những mặt hàng giả như chiếc áo, một cái bút, sản phẩm vật chất… người mua có thể mất tiền những không ảnh hưởng đến sức khỏe, không gây chết người. Tuy nhiên, những mặt hàng giả như sữa, thuốc, thực phẩm chức năng không chỉ ảnh hưởng về kinh tế mà còn tiềm ẩn những nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, làm người dùng suy giảm sức khỏe, thậm chí là tính mạng.

“Tôi lấy một ví dụ, một bệnh nhân đang bị nhiễm trùng và được bác sỹ kê đơn thuốc mua thuốc kháng sinh. Khi người bệnh mua thuốc kháng sinh uống, họ sẽ nghĩ bệnh của mình sẽ được kiểm soát. Tuy nhiên, nếu mua phải thuốc kháng sinh giả sẽ không có hoạt chất kháng sinh, hoặc không đủ liều lượng, không đủ hàm lượng dẫn tới nhiễm trùng tiến triển nặng lên, khi nặng lên để điều trị khỏi sẽ phát sinh chi phí, thậm chí có những bệnh với hậu quả không khỏi được dẫn tới chết người. Do đó, hậu quả của thuốc giả sẽ khôn lường,” Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức nhấn mạnh.

Tiến sỹ Dương Đức Hùng - Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Với các đối tượng đặc biệt như bệnh nhân tiểu đường, ung thư, người mắc bệnh mạn tính, sữa chuyên biệt đóng vai trò quan trọng trong phác đồ dinh dưỡng. Tuy nhiên, nếu một số sản phẩm sữa giả, thực phẩm dinh dưỡng chuyên biệt này có chứa đường công nghiệp hoặc chất làm ngọt không phù hợp, có thể làm tăng đường huyết, gây nguy cơ hôn mê hoặc đột quỵ…

Phó giáo sư Trần Quang Trung - Chủ tịch Hiệp hội sữa Việt Nam cho hay thời gian gần đây, tình trạng sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng dưới danh nghĩa sản phẩm sữa đang có chiều hướng gia tăng, diễn biến phức tạp và tinh vi, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, uy tín doanh nghiệp, cũng như niềm tin vào thị trường sữa nội địa.

Các sản phẩm sữa giả, sữa kém chất lượng hầu hết tập trung vào nhóm sản phẩm dùng cho trẻ em, phụ nữ mang thai, người già, người có bệnh nền... đồng thời thường bị lợi dụng tiêu thụ thông qua kênh phân phối trực tuyến như sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, livestream..., được quảng cáo như "thần dược," gây khó khăn cho việc kiểm soát, xử lý của các cơ quan chức năng.

Phó giáo sư Trần Quang Trung phân tích sữa giả không đảm bảo chất lượng ảnh hưởng đến phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ em, gây nên tình trạng trầm trọng về sức khỏe đối với người có bệnh nền. Ngoài ra, các sản phẩm này có thể chứa các thành phần độc hại, gây nên ngộ độc cấp tính hoặc mãn tính, giảm khả năng hấp thụ các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể, khiến người tiêu dùng đối mặt với các vấn đề sức khỏe dài hạn.

Giáo sư Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia phân tích, nếu tiêu thụ sữa giả hoặc sữa không đảm bảo về chất lượng an toàn thực phẩm có thể gây ra tình trạng ngộ độc cấp, các rối loạn tiêu hóa, như tiêu chảy, nôn…. Đặc biệt có thể dẫn đến tình trạng mất nước, tiêu chảy cấp, hoặc các vấn đề dị ứng - nếu sản phẩm sữa đó không đảm bảo an toàn các thành phần dị ứng cho trẻ khi sử dụng thì rất khó để lường trước hậu quả.

Giáo sư Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia. (Ảnh: PV/Vietnam+)

"Sữa giả không đảm bảo các vi chất dinh dưỡng, các chất protein, lipid, glucid… khi dùng lâu dài ở phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ sẽ dẫn đến thiếu hụt chất dinh dưỡng, không đảm bảo tăng trưởng của bào thai cũng như trẻ đang phát triển. Ngoài đối tượng trẻ em, phụ nữ mang thai thì những người mắc bệnh lý, người có sức khỏe không tốt nếu uống phải sữa giả không đúng với các thành phần như công bố thì triệu chứng bệnh có nguy cơ nặng lên.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan chỉ rõ, thời gian qua, các đơn vị đã triển khai nhiều biện pháp chống hàng giả, tuy nhiên thực tế hàng giả, hàng gian lận thương mại còn nhiều, đặc biệt trong lĩnh vực liên quan y tế, kinh doanh thương mại điện tử. Hàng giả trong lĩnh vực y tế không chỉ đơn thuần là gian lận thương mại mà là tội ác. Bởi, việc sử dụng các mặt hàng này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng của người dân.

Khó phân biệt thuốc giả bằng mắt thường

Trên thực tế, không ít gia đình là nạn nhân của thuốc giả, sữa giả, thực phẩm chức năng giả… được đóng trong những chiếc hộp hào nhoáng, với hàng loạt nhãn hiệu rất kêu, luôn bắt mắt và dẫn dụ người dùng bằng lời quảng cáo không thật.

Tiến sỹ Dương Đức Hùng cho hay nhiều người dân tới các cửa hàng thuốc để mua thường vẫn dựa vào “lòng tin” cho rằng họ bán thuốc chuẩn.

“Điều nguy hiểm ở chỗ người mua rất khó có thể phân biệt được thuốc giả với thuốc thật bởi vì hiện nay thuốc giả được làm rất tinh vi nên nếu chỉ nhận biết bằng mắt thường là rất khó. Bản thân tôi là một người bệnh đi mua thuốc tại các hiệu thuốc bên ngoài cũng khó có khả năng phân biệt được thuốc giả, thuốc thật. Bởi lẽ, với kỹ thuật công nghệ sản xuất tinh vi, hiện đại, việc phát hiện thuốc ‘giả như thật’ hiện nay là thách thức rất lớn đối với cộng đồng, kể cả thầy thuốc lẫn bệnh nhân. Thậm chí, các loại thuốc khi đấu thầu vào bệnh viện, có giấy tờ đầy đủ vẫn có nguy cơ thuốc giả, bởi không có quy định phải mang thuốc đi kiểm nghiệm. Trong trường hợp nếu có kiểm nghiệm, lô này họ đưa vào là thật, lô sau hoàn toàn có thể là giả,” Giám đốc Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, để nhận biết một cách chắc chắn thuốc giả, cần phải lấy mẫu thuốc đem về phòng thí nghiệm và kiểm nghiệm đánh giá. Việc kiểm nghiệm này phải được thực hiện tại phòng thí nghiệm đạt tiêu chuẩn của các trung tâm kiểm nghiệm hoặc viện kiểm nghiệm thuốc - mỹ phẩm - thực phẩm với đầy đủ máy móc, trang thiết bị, hóa chất... theo quy định của Bộ Y tế hoặc của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Ông Tạ Mạnh Hùng - Phó cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), cho biết thuốc chữa bệnh là loại hàng hóa đặc biệt, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng người bệnh, do vậy yêu cầu quản lý rất nghiêm. Dù việc đấu tranh phòng chống thuốc giả vẫn đã và đang được thực hiện, nhưng thực tế vẫn có hàng ngàn loại thuốc giả được đưa ra thị trường mỗi năm. Đơn cử vụ việc ở Thanh Hóa hoạt động đến 4 năm, thu lời bất chính 200 tỉ đồng rồi mới bị bắt, để lại hệ lụy khôn lường cho xã hội.

Video ông Tạ Mạnh Hùng - Phó cục trưởng Cục Quản lý Dược khuyến cáo người dân khi mua thuốc:

Để tránh mua phải hàng giả, Cục Quản lý Dược khuyến cáo người dân nên mua thuốc tại nơi uy tín, chỉ mua thuốc ở các nhà thuốc, quầy thuốc được cấp phép, có uy tín và địa chỉ rõ ràng; không mua từ nguồn không rõ ràng như chợ, hàng rong hoặc qua các trang mạng xã hội, livestream... Người dân kiểm tra bao bì và thông tin trên vỏ thuốc. Bao bì phải nguyên vẹn, không rách, mờ hoặc có dấu hiệu bị chỉnh sửa. Các thông tin như: Tên thuốc, số lô, ngày sản xuất, hạn sử dụng, số đăng ký, tên nhà sản xuất phải rõ ràng, không tẩy xóa.

Bên cạnh đó, người mua có thể sử dụng ứng dụng quét mã vạch/mã QR để kiểm tra thông tin sản phẩm (trường hợp có in mã vạch/mã QR trên vỏ hộp, mã không quét được hoặc thông tin không khớp, hãy nghi ngờ). Người dân cũng có thể yêu cầu hóa đơn và chứng từ khi mua thuốc, để đảm bảo nguồn gốc. Hóa đơn cũng là cơ sở để khiếu nại nếu phát hiện thuốc giả. Thuốc giả thường được bán với giá rẻ bất thường để thu hút người mua, vì vậy, nếu giá quá thấp so với thị trường, người dân cần cẩn trọng.

Liên quan đến việc lựa chọn sữa, Phó giáo sư Trương Tuyết Mai cho rằng, để tránh uống phải sữa giả, người dân cần lựa chọn những nơi uy tín để mua, đảm bảo cơ sở đó có nguồn gốc rõ ràng, hóa đơn đầy đủ. Nên kiểm tra nhãn mác, xuất xứ, chất lượng sản phẩm. Người dân bằng cảm nhận thông thường có thể kiểm tra màu sắc mùi vị sản phẩm. Sữa thật có mùi thơm đặc trưng rất rõ, màu vàng nhẹ, khi pha độ hòa tan tốt, không lắng cặn… thì có thể lựa chọn để sử dụng.

Trên thực tế, một người khi tiêu thụ nhiều sữa sẽ làm giảm tiêu thụ các thực phẩm đa dạng khác như thực phẩm nguồn gốc động vật như thịt, cá, trứng… và các loại rau quả. Do đó, nếu sử dụng sữa giả sẽ thiếu vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu sắt và kẽm…

Những loại thuốc giả bị cơ quan chức năng thu giữ. (Ảnh: PV/Vietnam+)

Vì vậy, ngoài sữa, các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo mạnh mẽ đối với trẻ trên 6 tháng tuổi cha mẹ cần tăng cường cho con ăn đa dạng để phòng chống thiếu hụt các chất dinh dưỡng trong cơ thể. Sữa chủ yếu cung cấp canxi và một phần protein, do đó người dân có thể lựa chọn các sản phẩm thực phẩm khác giàu canxi và protein (như tôm, cua, cá...) cho bữa ăn hàng ngày để có chế độ ăn uống lành mạnh, cân đối, hợp lý, không nhất thiết phải là sữa.

Phó giáo sư Trần Quang Trung - Chủ tịch Hiệp hội sữa Việt Nam phân tích, việc sản xuất kinh doanh sữa giả làm mất niềm tin của người tiêu dùng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các doanh nghiệp sản xuất sữa chân chính, ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành sữa Việt Nam.

Bởi vậy, Hiệp hội sữa Việt Nam mong Bộ Công an và các bộ, ngành liên quan tiếp tục chỉ đạo tăng cường quản lý, thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm, điều tra, phát hiện và triệt phá các đường dây, ổ nhóm sản xuất - buôn bán sữa giả, sữa kém chất lượng trên toàn quốc. Hiệp hội sữa Việt Nam cam kết phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành trong việc cung cấp thông tin, hỗ trợ chuyên môn và tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của sữa giả…/.

Mời độc giả đón đọc loạt bài:

(Vietnam+)