Vốn điều lệ của Big 4 quá 'mỏng', thị phần tín dụng giảm mạnh xuống 46%

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đánh giá, các ngân hàng thương mại (NHTM) nhà nước hiện vẫn là “huyết mạch của nền kinh tế”, không chỉ đảm nhiệm cung ứng vốn, trung gian thanh toán, mà còn là công cụ điều tiết vĩ mô quan trọng, góp phần triển khai các chính sách an sinh và dẫn dắt thị trường.

Số liệu cập nhật của NHNN đến cuối năm 2024 cho thấy quy mô tài chính của nhóm Big 4 vẫn vượt trội khi tổng tài sản đạt 9,36 triệu tỷ đồng, cung cấp hơn 43% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống. Hiệu quả kinh doanh cũng là điểm sáng với 134.000 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế năm 2024, tỷ suất ROE 17,44%, cao hơn đáng kể so với mặt bằng doanh nghiệp nhà nước. Đóng góp ngân sách của nhóm này đạt 48.000 tỷ đồng, trong đó Agribank dẫn đầu với 17.400 tỷ đồng.

Còn theo khảo sát của VnBusiness tại báo cáo tài chính 9 tháng đầu năm, nhóm Big 4 vẫn nằm trong Top 5 ngân hàng có tổng tài sản lớn nhất hệ thống, song khối tư nhân đang tăng tốc mạnh mẽ, cho thấy cấu trúc thị trường ngân hàng đang dần cân bằng hơn.

BIDV dẫn đầu toàn ngành ngân hàng với tổng tài sản đến 30/9 đạt 3,07 triệu tỷ đồng, tăng 11% so với đầu năm.

Cụ thể, BIDV dẫn đầu với tổng tài sản đến 30/9 đạt 3,07 triệu tỷ đồng, tăng 11% so với đầu năm. VietinBank đứng thứ hai với 2,76 triệu tỷ đồng, tăng 16%, ghi nhận tốc độ tăng trưởng mạnh nhất trong nhóm Big 4. Vietcombank đạt 2,38 triệu tỷ đồng, tăng 14%. Trong khi đó, lãnh đạo Agirbank cho biết đến ngày 30/9, tổng tài sản của ngân hàng cũng đã đạt mốc 2,3 triệu tỷ đồng.

Tuy nhiên, NHNN cho biết vai trò của nhóm này cũng đang suy giảm tương đối so với khối NHTM cổ phần, chủ yếu do sự lệch pha giữa quy mô tài sản và vốn điều lệ.

Cụ thể, các NHTM nhà nước nắm giữ 42% tổng tài sản nhưng vốn điều lệ chỉ chiếm 20% toàn hệ thống, trong khi các NHTM cổ phần nắm 45% tổng tài sản nhưng sở hữu tới 65% vốn điều lệ.

Hệ quả là thị phần của khối Big 4 thu hẹp qua thời gian. Nếu năm 2004, nhóm này chiếm 74% thị phần huy động và 76% thị phần tín dụng, thì đến năm 2024 chỉ còn quanh mức 46%. Nguyên nhân cốt lõi nằm ở cơ chế tăng vốn còn nhiều vướng mắc.

Phát biểu tại Diễn đàn doanh nghiệp Nhà nước: Nâng cao năng lực cạnh tranh và vai trò dẫn dắt ngày 20/11, ông Nguyễn Tất Thái, Phó Vụ trưởng Vụ Dự báo, thống kê - ổn định tiền tệ, tài chính (NHNN) thẳng thắn chỉ ra một thực tế đáng lo ngại: Vai trò của các ngân hàng thương mại nhà nước đang có xu hướng suy giảm tương đối so với khối NHTM cổ phần tư nhân, xuất phát từ sự bất cân xứng giữa quy mô tài sản và năng lực vốn. Nguyên nhân cốt lõi của vấn đề nằm ở cơ chế sử dụng vốn và việc tăng vốn bổ sung gặp nhiều rào cản do quy định phân cấp thẩm quyền đầu tư chưa thực sự trao quyền tự chủ.

Thực trạng vốn điều lệ mỏng, được ông Thái ví như "chiếc áo quá chật", đang đẩy các NHTM nhà nước đối mặt với 3 hệ lụy nghiêm trọng. Trước hết là áp lực lên hệ số an toàn vốn (CAR), tạo rào cản lớn trong việc đáp ứng các chuẩn mực quản trị rủi ro quốc tế như Basel II và Basel III. Kế đến, quy mô vốn mỏng khiến các ngân hàng "vướng" trần tín dụng, hạn chế dư địa tài trợ cho các dự án trọng điểm quốc gia do quy định khống chế giới hạn cho vay trên vốn tự có. Hệ quả bao trùm là sự suy giảm vai trò dẫn dắt thị trường, bởi khi phải chật vật "co kéo" để đảm bảo an toàn tài chính, các ngân hàng này sẽ gặp khó trong việc tiên phong thực hiện các chính sách ưu đãi lãi suất hay hỗ trợ nền kinh tế.

Đặc biệt, theo Chiến lược phát triển ngành ngân hàng và các quy định liên quan, tỷ lệ CAR của các NHTM phải đạt tối thiểu 10-11% vào năm 2025 và hướng tới chuẩn mực quốc tế. Vì vậy, nếu không được tăng vốn điều lệ kịp thời, các NHTM nhà nước sẽ không thể đảm bảo hệ số CAR, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mở rộng tín dụng cho các lĩnh vực ưu tiên như chuyển đổi số, kinh tế xanh và các dự án hạ tầng trọng điểm.

"Do đó, vấn đề cấp thiết nhất hiện nay là sớm có lộ trình tăng vốn điều lệ cho 4 NHTM nhà nước", ông Thái nhấn mạnh.

Thanh Hoa