Vụ đông năm 2025-2026: Nhiều khởi sắc và thử thách (Bài 2): Giá nông sản tăng chóng mặt và sức ép quản lý các chuỗi cung ứng

Ớt được xem là cây trồng chủ đạo trong vụ đông.

Là cây trồng có khả năng thích nghi với nhiều loại đất, sức chống chịu sâu bệnh tốt, chi phí sản xuất thấp nên nhiều năm trở lại đây người dân trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã nhân rộng diện tích, chuyển đổi một số cây trồng kém hiệu quả sang trồng ớt, nhất là trong sản xuất vụ đông.

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường, mỗi năm nông dân trong tỉnh gieo trồng từ 1.500 - 2.000 ha ớt vụ đông, sản lượng đạt hàng nghìn tấn, trở thành một trong những vùng trồng ớt lớn của khu vực Bắc Trung bộ.

Riêng vụ đông 2025-2026, mặc dù thời tiết có nhiều bất lợi song toàn tỉnh đã gieo trồng khoảng 1.000 ha ớt. Hiện nay cây ớt đã bước vào giai đoạn thu hoạch, năng suất ước đạt 1 tấn/sào.

Nhờ liên kết với doanh nghiệp và thương lái ngay từ đầu vụ, các HTX đứng ra ký hợp đồng bao tiêu, quy hoạch vùng trồng, hướng dẫn kỹ thuật và giám sát quy trình chăm sóc. Chuỗi liên kết này vừa giúp nông dân giảm nỗi lo “được mùa mất giá”, vừa giúp doanh nghiệp chủ động nguồn nguyên liệu ổn định.

Tuy nhiên, hiện nay khi giá ớt trên thị trường tăng đột biến, sức ép lại đè nặng lên những doanh nghiệp chế biến.

Phân loại ớt trúoc khi chế biến tại Nhà máy Chế biến nông sản Hoàng Giang, xã Trung Chính.

Ông Hoàng Ngọc Hà, Giám đốc Nhà máy Chế biến Nông sản Hoàng Giang, xã Trung Chính, cho biết: "Cùng với một số loại nông sản như: dứa, vải, ngô ngọt, chúng tôi cũng sản xuất ớt đóng hộp xuất khẩu. Hằng năm, chúng tôi liên kết với người dân ở một số vùng trồng ớt lớn của tỉnh thu mua khoảng 100 tấn ớt nguyên liệu về chế biến. Tuy nhiên, năm nay giá ớt tăng, việc thu mua sẽ khó khăn, chi phí sản xuất tăng cao. Do đó, chúng tôi chỉ thu mua khối lượng nhỏ để duy trì sản xuất và “trả” những đơn hàng đã ký”.

Được biết, Nhà máy Chế biến nông sản Hoàng Giang có 4 bể ngâm ớt, công suất khoảng 20 tấn/bể. Nguồn nguyên liệu được liên kết thu mua với người dân vùng Nông Cống, Yên Định... Hiện nay, đơn hàng xuất khẩu của nhà máy tập trung lớn vào thị trường Trung Quốc và Hàn Quốc, Mông Cổ.

Ớt và cà chua là 2 nguyên liệu chính cho sản xuất của Công ty TNHH Spico.

Còn đối với Công ty TNHH Spico, phường Hàm Rồng - doanh nghiệp sản xuất tương ớt, tương cà chua lớn của tỉnh, mặc dù đã liên kết được vùng trồng ớt để chủ động một phần nguyên liệu cho sản xuất nhưng những ngày qua khi giá ớt nguyên liệu tăng chóng mặt, công ty cũng “đau đầu” với bài toán duy trì lợi nhuận, đảm bảo nguồn cung và giữ chân khách hàng.

Với lượng tiêu thụ từ 3.000 đến 5.000 sản phẩm/tháng, Công ty TNHH Spico phải sử dụng khoảng 2 tấn ớt, 3 tấn cà chua nguyên liệu. Do đó, ngoài lượng nguyên liệu chủ động thì doanh nghiệp phải thu mua đến 70% từ các vùng sản xuất trong tỉnh, như: Hoằng Hóa, Thiệu Hóa, Yên Định... Khi giá cà chua, ớt nguyên liệu tăng cao, việc thu mua của người dân trở nên khó khăn, chi phí sản xuất sản phẩm cuối cùng tăng vọt.

Anh Lê Minh Cương, Giám đốc Công ty TNHH Spico, cho biết: "Hiện nay nguồn nguyên liệu ớt và cà chua giá thành khá cao khiến chi phí sản xuất bị “đội” lên khá nhiều. Công ty chúng tôi cam kết sử dụng nguyên liệu đủ tiêu chuẩn cho sản xuất, chế biến nên không thể tìm nhập nguyên liệu trôi nổi, giá rẻ trên thị trường. Cùng với đó, công ty không thể ngay lập tức tăng giá bán sản phẩm nên hiện tại, chúng tôi chỉ duy trì sản xuất, có thể chịu thua lỗ trong ngắn hạn để giảm sức ép tăng giá sản phẩm lên khách hàng”.

Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Hiền Nhuần tìm nguyên liệu thay thế cho những nông sản giá thành cao để giảm chi phí sản xuất, ổn định giá thành sản phẩm.

Việc giá nông sản, cà chua, ớt tăng đột biến trong những ngày qua đã mang lại niềm vui cho người nông dân, các HTX sản xuất. Song, các khâu trong chuỗi giá trị, tiêu thụ sản phẩm bị ảnh hưởng khá nhiều, kể cả người tiêu dùng, nội trợ. Phương án được các đơn vị, người dân đưa ra là giảm tỉ lệ sử dụng, giảm công suất sản xuất để hạn chế chi phí.

Bà Tống Thị Hiền, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Hiền Nhuần, cho biết: "Hiện nay, chúng tôi đang phát triển chuỗi cung ứng thực phẩm chế biến, sử dụng nông sản khá nhiều. Khi các loại nông sản đặc biệt là ớt, cà chua tăng cao sẽ phát sinh nhiều chi phí, đội giá thành sản phẩm. Tuy nhiên, thay vì tăng giá bán, ảnh hưởng đến người tiêu dùng, công ty đã nghiên cứu, giảm liều lượng, tỉ lệ những loại nông sản đắt, hiếm nhưng vẫn bảo đảm chất lượng thực phẩm khi đến tay khách hàng”.

Lợi nhuận từ cây ớt xuất khẩu, cà chua hiện nay có sức hút mạnh đối với nông dân, tại nhiều địa phương, người dân sẽ mở rộng diện tích sản xuất. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là nếu diện tích mở rộng quá mức có dẫn đến tình trạng dư thừa hay không? Trong khi đó sản phẩm ớt, cà chua chỉ tiêu thụ được ở một số thị trường nhất định, mà chủ yếu là Trung Quốc - một thị trường khá bấp bênh và một số ít nước khu vực châu Á.

Để cây trồng vụ đông thực sự phát triển bền vững, đem lại thu nhập cao và phát triển hiệu quả các chuỗi cung ứng nông sản đã xây dựng được thì vấn đề quản lý, bố trí thời vụ, quy hoạch cũng như liên kết tìm đầu ra cho sản phẩm cần được quan tâm. Tránh tình trạng khi được giá, nông dân liên tục mở rộng diện tích dẫn đến dư thừa, giá giảm rồi lại thu hẹp. Có như vậy cây ớt, cà chua nói riêng và sản xuất nông nghiệp nói chung mới bền vững, đem lại giá trị kinh tế cho người dân không chỉ trong vụ đông năm nay mà cả những vụ tiếp theo.

Lê Hòa