Xã Kon Plông (Quảng Ngãi): Hành trình kiến tạo điểm đến xanh giữa đại ngàn Tây Nguyên

Góc nhìn từ trên đỉnh Ngọk Lu hướng về Thôn Măng Krí – xã Kon Plông

Kiến tạo mô hình du lịch xanh giữa lòng Tây Nguyên

Xã Kon Plông được thành lập theo Nghị quyết số 1677/NQ-UBTVQH15 ngày 16 tháng 6 năm 2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trên cơ sở sáp nhập ba xã gồm: Ngọk Tem, xã Hiếu và Pờ Ê. Trên bản đồ hành chính, đây là một xã mới; nhưng trong tâm thức người dân, đó là sự hợp nhất của ba miền ký ức, ba sắc màu văn hóa và ba dòng suối mát lành giữa đại ngàn Tây Nguyên.

Với diện tích 55.680 ha, 80% là rừng tự nhiên, Kon Plông như một “lá phổi xanh” của tỉnh Quảng Ngãi. Nơi đây có khí hậu mát lạnh quanh năm, độ cao lý tưởng, thảm thực vật phong phú và hệ thống hồ, suối, thác nước nguyên sơ. Cùng với đó là bản sắc văn hóa đặc sắc của các dân tộc Xơ Đăng, Hre, Mơ Nâm, Kinh, hình thành nên một không gian sinh thái, nhân văn đặc biệt hiếm có.

Thác Hơ KooK một trong nhưng thác nước hung vĩ nằm trên địa bàn xã Kon PLông

Không chỉ có thiên nhiên, trong từng nếp nhà sàn, trong tiếng chiêng rộn ràng những đêm hội, trong đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ dệt thổ cẩm, ẩn chứa một khát vọng đổi thay, khát vọng được làm du lịch, được giới thiệu bản sắc của mình với bạn bè khắp nơi.

Chính từ khát vọng đó, Nghị quyết phát triển du lịch xã Kon Plông đến năm 2030, định hướng đến năm 2035 đã ra đời, như một bản nhạc mở đầu cho hành trình mới của vùng đất đại ngàn Đông Trường Sơn.

Điều đặc biệt của nghị quyết không chỉ nằm ở những con số mục tiêu, mà ở tư duy phát triển hoàn toàn mới: “Lấy người dân làm chủ thể, doanh nghiệp là động lực, Nhà nước kiến tạo, du khách là trung tâm”.

Đối với một xã miền núi còn nhiều khó khăn, cách nhìn ấy là một bước ngoặt. Nó chuyển trọng tâm từ “phát triển du lịch để tăng thu nhập” sang “làm du lịch để nâng tầm cuộc sống và bảo tồn bản sắc”.

Nghị quyết không chỉ nói đến việc xây nhà nghỉ, mở đường hay tổ chức lễ hội; mà nói đến việc gìn giữ rừng, dạy người dân làm du lịch, giữ gìn tiếng cồng chiêng, tiếng chiêng, bảo tồn điệu xoang nhịp nhàng bên ánh lửa.

Đồi chè của HTX Chè sạch Trường Sơn Đông vào mùa hoa Mua nở

Ông Bùi Văn Đáp, Chủ tịch UBND xã Kon Plông cho biết, mục tiêu đến năm 2030, Kon Plông sẽ có 3 - 5 thôn du lịch cộng đồng, 3 - 5 điểm du lịch sinh thái và đón khoảng 1 triệu lượt khách. Tỷ trọng du lịch trong cơ cấu kinh tế đạt 15%, tạo 1.000 việc làm ổn định, giúp người dân có thu nhập cao hơn 20% mỗi năm.

Đến năm 2035, dự kiến đón khoảng 1,7 triệu lượt khách, với 7 - 9 sản phẩm du lịch đặc trưng, gắn chặt giữa thiên nhiên, văn hóa, trải nghiệm. Đây vừa là mục tiêu, vừa là khát vọng, vừa là quyết tâm chính trị của cả hệ thống từ cấp ủy đến người dân. Điều đáng quý hơn cả là, nghị quyết không đặt du lịch lên trên người dân, mà coi người dân chính là “người kể chuyện” của vùng đất mình. Mỗi ngôi nhà sàn, mỗi món ăn, mỗi câu chuyện kể quanh bếp lửa đều là một sản phẩm du lịch sống động

Ông Đinh Minh Điềm, Bí thư Chi bộ thôn Vi Ô Lăk nói giản dị mà sâu sắc: “Chúng tôi không chỉ bán những gì mình có, mà mời du khách đến để thấy chúng tôi đang sống như thế nào. Rừng này, suối này là linh hồn của mình. Làm du lịch mà mất rừng thì chẳng còn gì để kể”.

Phát triển để bảo tồn – bảo tồn để phát triển

Nếu ai từng đến xã Măng Đen, hẳn sẽ không quên cảm giác trong lành của sương sớm, của những triền thông và hồ nước trong veo. Nhưng cách đó không xa, khoảng 20km về hướng Đông Bắc, bạn sẽ gặp một Kon Plông khác, hoang sơ hơn, trầm mặc hơn và rộng lớn đến ngỡ ngàng.

Ở đây có hồ thủy điện, có thác nước tung bọt trắng xóa giữa rừng, có đồi chè xanh biếc, có những rẫy cà phê ẩn mình trong sương và những nếp nhà sàn nằm bên bìa rừng. Tất cả tạo nên một không gian du lịch tự nhiên hoàn chỉnh: rừng- hồ- bản làng- con người.

“Biển Mây” nhìn từ thôn Vi Ô Lắk – xã Kon Plông

Theo Chủ tịch UBND xã Kon Plông, Nghị quyết đã xác định hai trung tâm phát triển du lịch trọng điểm: Vùng phía Tây (xã Hiếu cũ) phát triển du lịch cộng đồng, du lịch nông nghiệp, homestay, tham quan vườn rau, đồi chè, hồ cá; gắn với sản phẩm OCOP và đặc sản địa phương;

Vùng phía Đông (xã Pờ Ê cũ) phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng cao cấp, thể thao ngoài trời, du lịch hồ thủy điện, sân golf, trekking và các tour mạo hiểm.

Hai vùng này không tách biệt mà liên kết thành chuỗi du lịch vệ tinh của Khu du lịch Quốc gia Măng Đen, tạo nên “vành đai xanh” nối Đông Quảng Ngãi và Tây Quảng Ngãi. Đó là tư duy phát triển vùng rất mới, giúp Kon Plông vừa giữ được bản sắc, vừa hòa vào dòng chảy lớn của du lịch Tây Nguyên - Duyên hải miền Trung.

Một Nghị quyết dù hay đến đâu, nếu không có lòng dân, sẽ khó thành hiện thực. Ở Kon Plông, may mắn là người dân không đứng ngoài cuộc. Họ là những người làm rẫy, dệt thổ cẩm, đánh chiêng, nấu rượu cần… và giờ đây, họ trở thành người hướng dẫn viên, người chủ homestay, người nghệ nhân du lịch.

Chính quyền xã Kon Plông đã triển khai chương trình tập huấn làm du lịch cộng đồng, hướng dẫn kỹ năng đón khách, nấu ăn, giữ gìn vệ sinh, kể chuyện bản làng. Nhiều lớp học do chính thanh niên địa phương tổ chức, bằng kinh nghiệm học hỏi từ Măng Đen, Sa Pa, Mai Châu hoặc các mô hình OCOP mẫu.

Công nhân Hợp tác xã Chè sạch Trường Sơn Đông đang thu hái lá chè

Chủ tịch UBND xã Kon Plông Bùi Văn Đáp cho hay: “Chúng tôi không đi theo con đường du lịch ồn ào, mà chọn hướng đi mềm mại, du lịch của cộng đồng, của văn hóa, của lòng mến khách. Khi người dân hiểu rằng làm du lịch là bảo tồn văn hóa, họ sẽ tự hào và tự làm tốt hơn bất kỳ ai”.

Nghị quyết cũng khuyến khích hợp tác công tư (PPP), huy động nguồn vốn xã hội hóa và lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia. Đặc biệt, Dự án 6 của Chương trình 1719/QĐ-TTg về bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch vùng dân tộc thiểu số được xem là “đòn bẩy vàng” cho xã.

Không chỉ hạ tầng, mà chính sách đất đai, rừng, môi trường cũng được điều chỉnh để phục vụ phát triển du lịch bền vững. Người dân có thể thuê rừng để làm du lịch dưới tán rừng, kết hợp trồng dược liệu, bảo tồn sinh thái và đón khách tham quan. Đó là một mô hình win-win: rừng được giữ, người dân có thu nhập, du khách được trải nghiệm, và môi trường được bảo vệ.

Điểm đặc sắc của Nghị quyết phát triển du lịch Kon Plông là không tách mình khỏi thời đại số. Trong khi vẫn giữ hồn cốt văn hóa, xã đã xác định rõ hướng đi: chuyển đổi số trong quản lý và quảng bá du lịch.

Trang thông tin du lịch xã Kon Plông đang được xây dựng; các fanpage, group cộng đồng du lịch được khuyến khích; các mã QR cho sản phẩm OCOP, bản đồ số du lịch được thử nghiệm. Đó là cách làm thông minh, tận dụng công nghệ để lan tỏa giá trị bản địa ra thế giới.

Một nhóm thanh niên trẻ ở thôn Vi Ô Lắk lập kênh YouTube “Giải trí, khám phá, nơi rừng kể chuyện”, ghi lại những chuyến đi rừng, những buổi lễ hội, tiếng chiêng đêm. Đó chính là chuyển đổi số từ trái tim, khi công nghệ trở thành cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản làng và thế giới.

Đội cồng chiêng của xã Hiếu (Cũ) tham gia Hội thi Cồng chiêng, xoang 2024

Chủ tịch UBND xã Kon Plông chia sẻ, phát triển du lịch thường đối mặt với nghịch lý: Càng phát triển, càng dễ đánh mất bản sắc. Nhưng Kon Plông chọn con đường khác, phát triển để bảo tồn.

Trong nghị quyết, yếu tố bảo tồn được lặp lại xuyên suốt: Bảo tồn rừng, nguồn nước, hệ sinh thái. Bảo tồn lễ hội, nhạc cụ, ngôn ngữ, nghề truyền thống. Bảo tồn nếp sống cộng đồng, tinh thần đoàn kết. Đó không phải là sự hoài niệm mà là nền móng cho tương lai. Bởi chỉ khi rừng còn xanh, chiêng còn vang, con người còn mến khách thì du lịch mới thực sự sống được lâu dài.

Từ năm 2025 đến 2035, chỉ mười năm nhưng với Kon Plông, đó sẽ là một thập kỷ định hình vận mệnh. Khi cao tốc Quảng Ngãi - Kon Tum hoàn thành, khi Khu du lịch Quốc gia Măng Đen đi vào giai đoạn hai, Kon Plông sẽ không còn là “vùng ven” mà trở thành “vùng lõi mở rộng” của trung tâm du lịch Tây Nguyên.

Với tầm nhìn xa và cách làm đúng, xã sẽ trở thành “điểm đến xanh”, nơi du khách không chỉ nghỉ dưỡng, mà còn học cách sống chậm, sống xanh, và yêu rừng hơn. Nghị quyết phát triển du lịch Kon Plông vì thế không đơn thuần là một văn kiện hành chính. Nó là cam kết chính trị, là bản giao hưởng của niềm tin giữa chính quyền và nhân dân. Mỗi con đường, mỗi thôn bản, mỗi tiếng chiêng, mỗi vườn rau, mỗi mái homestay đều là nốt nhạc trong bản hòa ca ấy.

Khi ánh hoàng hôn buông xuống trên đỉnh đèo Vi Ô Lăk, sương mờ giăng đỉnh Ngọk Lu, những nếp nhà sàn khói lam chiều, ta hiểu rằng du lịch ở Kon Plông không chỉ là ngành kinh tế, đó là một cách sống. Một cách sống biết trân trọng đất, yêu người, giữ gìn ký ức và khát vọng.

“Mười năm tới, khi du khách về đây nghe tiếng thác Sơ Roách, tắm suối nước nóng Ngọc Lu và uống chén rượu cần bên bếp lửa hồng, họ sẽ thấy: một vùng đất mới đã hồi sinh, vừa xanh, vừa thật, vừa nhân văn. Và khi đó, có lẽ, Kon Plông sẽ không chỉ là tên một xã trên bản đồ mà là biểu tượng của một cách phát triển bền vững. Nơi thiên nhiên và con người cùng hát lên bài ca của sự sống”, Chủ tịch UBND xã Kon Plông kỳ vọng.

ĐẶNG ĐÌNH TOÁN