Xây dựng cơ chế phòng vệ chủ động cho hệ thống tài chính số

Toàn cảnh hội thảo Bảo vệ an ninh tài chính quốc gia trong kỷ nguyên số. Ảnh: NCA

Tại hội thảo "Bảo vệ an ninh tài chính quốc gia trong kỷ nguyên số" diễn ra ngày 23/12, ông Phan Thái Dũng, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết, ngành ngân hàng đang tiên phong trong tiến trình chuyển đổi số, với nhiều kết quả nổi bật cả về công nghệ lẫn chất lượng dịch vụ.

Các tổ chức tín dụng và trung gian thanh toán đã đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ như điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và dữ liệu lớn vào quản trị, phân tích và chăm sóc khách hàng, góp phần nâng cao trải nghiệm và hiệu quả của dịch vụ ngân hàng số.

Ông Dũng thông tin, nhiều ngân hàng ghi nhận trên 95% giao dịch được thực hiện qua kênh số. Hệ thống chuyển mạch tài chính và bù trừ điện tử bình quân mỗi ngày xử lý hơn 41 triệu giao dịch, trong khi hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng xử lý giá trị giao dịch lên tới hơn 1,55 triệu tỷ đồng mỗi ngày.

Những con số này cho thấy mức độ phụ thuộc ngày càng lớn của nền kinh tế vào hạ tầng tài chính số, ông Dũng nói tại hội thảo do Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và CTCP Tổ hợp Truyền thông Việt Nam tổ chức.

Ông Phan Thái Dũng, Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các ngân hàng hiện nay chủ yếu giao dịch qua kênh số. Ảnh: NCA

Hạ tầng tài chính số mở rộng, an ninh mạng trở thành nhiệm vụ trọng tâm

Song song với quá trình phát triển công nghệ, công tác bảo đảm an ninh, an toàn thông tin được các ngân hàng đặc biệt chú trọng. Theo ông Phan Thái Dũng, 100% tổ chức tín dụng đã xây dựng chiến lược, ban hành quy định nội bộ và đầu tư các giải pháp kỹ thuật để bảo vệ hệ thống công nghệ thông tin.

Với sự chỉ đạo quyết liệt của Ngân hàng Nhà nước, cùng sự phối hợp của các Bộ, ngành và việc triển khai đồng bộ từ các tổ chức tín dụng, công tác bảo đảm an ninh, an toàn thông tin của ngành ngân hàng thời gian qua cơ bản được thực hiện nghiêm túc, góp phần duy trì hoạt động ổn định của toàn hệ thống, ông Dũng nói.

Tuy nhiên, trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra sâu rộng và môi trường an ninh mạng toàn cầu ngày càng phức tạp, các nguy cơ từ tấn công có chủ đích, tấn công chuỗi cung ứng, rủi ro từ bên thứ ba và lừa đảo trực tuyến vẫn tiếp tục gia tăng.

Ngân hàng Nhà nước xác định bảo đảm an ninh mạng là nhiệm vụ trọng tâm, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, tổ chức tài chính và lực lượng chuyên trách để bảo vệ hệ thống ngân hàng và quyền lợi của người dân, ông Dũng cho biết.

Ông Nguyễn Đình Thắng, Chủ tịch Hội đồng quản lý, Trung tâm quản lý Tài sản số Việt Nam cho rằng, sự phát triển nhanh chóng của tài sản số, các sàn giao dịch tiền mã hóa và hệ sinh thái fintech đang làm thay đổi sâu sắc nền kinh tế, đồng thời đặt ra nhiều thách thức mới đối với an ninh tài chính.

Theo ông Thắng, hệ thống tài chính – ngân hàng được ví như “hệ tuần hoàn máu” của nền kinh tế. Nếu hệ thống này gặp sự cố, bị tắc nghẽn hoặc bị thao túng, toàn bộ nền kinh tế có thể suy yếu, thậm chí dẫn đến những biến động nghiêm trọng ở cấp độ vĩ mô. Các cuộc tấn công vào hệ thống thanh toán, sự cố rò rỉ dữ liệu không chỉ khiến người dân mất tiền, bị chiếm đoạt thông tin, mà còn làm xói mòn niềm tin xã hội.

Đáng lo ngại hơn, ông Thắng nói, tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi, tận dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, deepfake để giả mạo ngân hàng, thực hiện các hình thức phishing (giả mạo tổ chức uy tín), chiếm đoạt OTP và lừa đảo trực tuyến. Trong khi đó, khung pháp lý đối với tài sản số, fintech và các mô hình tài chính mới vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển của thực tiễn. Dù đã có định hướng từ Chính phủ về việc chuẩn bị xây dựng các sàn giao dịch tài sản số, tài sản mã hóa, song đến nay vẫn chưa có mô hình nào chính thức được triển khai.

Khi chỉ một mắt xích trong hệ thống bị tấn công, hiệu ứng dây chuyền có thể nhanh chóng xuất hiện, làm gia tăng tâm lý hoang mang trong cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Ông Nguyễn Đình Thắng, Trung tâm quản lý Tài sản số Việt Nam

Giải pháp từ chuyên gia: Xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý cho các hoạt động tài chính số

Bàn về giải pháp, ông Nguyễn Đình Thắng cho rằng, bảo đảm an ninh tài chính quốc gia trong kỷ nguyên số đòi hỏi cách tiếp cận tổng thể, đồng bộ từ thể chế, công nghệ đến con người. Trước hết, cần sớm xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý cho các hoạt động tài chính số, trong đó làm rõ quy định về tài sản số, tài sản mã hóa, an ninh mạng và bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Các quy định này phải cụ thể, minh bạch, xác định rõ trách nhiệm bảo mật của ngân hàng, doanh nghiệp fintech và các tổ chức trung gian thanh toán, đồng thời siết chặt chế tài xử lý vi phạm, gắn trách nhiệm an ninh với người đứng đầu tổ chức, ông Thắng chia sẻ tại hội thảo.

Song song với hoàn thiện pháp luật, ông Thắng nhấn mạnh yêu cầu đầu tư nâng cao năng lực an ninh mạng cho toàn ngành tài chính – ngân hàng. Việc hiện đại hóa hạ tầng thanh toán, xây dựng các trung tâm dữ liệu dự phòng và nghiên cứu hình thành trung tâm giám sát an ninh tài chính cấp quốc gia được xem là nền tảng quan trọng để phát hiện sớm, ứng phó kịp thời với rủi ro.

Cùng với đó là việc ứng dụng các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và blockchain trong giám sát giao dịch, xác thực danh tính và phòng, chống gian lận.

Từ góc độ quản lý Nhà nước, Thượng tá Triệu Mạnh Tùng, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an, cảnh báo các hành vi tấn công chiếm quyền điều khiển hệ thống, chiếm đoạt tài sản từ tài khoản ngân hàng, doanh nghiệp tài chính hoặc mã hóa dữ liệu đang ngày càng phổ biến và tinh vi. Điều này khiến hệ thống thông tin quốc gia, đặc biệt là hạ tầng tài chính – ngân hàng, trở thành mục tiêu trọng điểm của tội phạm mạng và cần được bảo vệ ở mức độ rất cao, với cơ chế giám sát và kiểm soát chặt chẽ trong mọi khâu vận hành.

Thượng tá Triệu Mạnh Tùng, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an. Ảnh: NCA

Theo Thượng tá Triệu Mạnh Tùng, quá trình chuyển đổi số của ngành ngân hàng đạt nhiều kết quả ấn tượng, nhưng yêu cầu bảo đảm an toàn, an ninh hệ thống phải luôn được đặt lên hàng đầu. Việc phòng, chống hiệu quả tội phạm công nghệ cao không thể chỉ dựa vào nỗ lực riêng lẻ, mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia cùng các tổ chức và chuyên gia an ninh mạng trong và ngoài nước.

Cục Công nghệ thông tin, Ngân hàng Nhà nước kiến nghị cần có sự phối hợp chặt chẽ, xuyên suốt giữa Bộ Công an, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia và các chuyên gia quốc tế để xây dựng "hàng rào phòng thủ" vững chắc.

Khởi động đề án bảo vệ an ninh tài chính quốc gia giai đoạn 2026 – 2030. Ảnh: NCA

Ngay tại sự kiện, Đề án “Bảo vệ an ninh tài chính quốc gia trong kỷ nguyên số” giai đoạn 2026 - 2030 cũng chính thức được khởi động. Đây không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà còn đánh dấu bước chuyển quan trọng từ nhận thức sang hành động, từ cảnh báo sang thiết lập cơ chế phòng vệ chủ động, dài hạn cho hệ thống tài chính - ngân hàng Việt Nam.

Đề án được kỳ vọng sẽ tạo ra cơ chế chia sẻ trách nhiệm hiệu quả, giúp cảnh báo sớm các nguy cơ và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng, từ đó thúc đẩy môi trường số an toàn, minh bạch và bền vững cho Việt Nam.

Thu Trang