Xây dựng không gian tri thức mở từ quá trình hiện đại hóa thư viện công cộng

Không gian thư viện rộng rãi với các trang thiết bị đầy đủ.

Hiện đại hóa và chuyển đổi số - Mở rộng không gian tri thức

Nhìn lại hành trình 5 năm, bà Lê Thị Bích Phượng - Giám đốc Thư viện Khoa học Tổng hợp (nay là Thư viện Đà Nẵng), khẳng định: "Diện mạo hệ thống thư viện thay đổi rõ rệt. Không chỉ tăng về số lượng, các thư viện đều được đầu tư hiện đại hóa, phát triển thư viện điện tử, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu bạn đọc".

Đến nay, Thư viện Đà Nẵng tiếp tục đầu tư phát triển thư viện điện tử, từng bước hiện đại hóa hạ tầng phục vụ bạn đọc. Năm 2022, thư viện thiết kế lại giao diện và nâng cấp website; giai đoạn 2021 - 2025 bổ sung khoảng 2.500 bản sách điện tử bằng tiếng Việt và tiếng Anh, thuê sử dụng kho dữ liệu số, mua quyền truy cập cơ sở dữ liệu dùng chung và cập nhật thường xuyên nguồn tài liệu nội sinh. Việc mở rộng tài nguyên thông tin số giúp bạn đọc tiếp cận lượng tư liệu phong phú, thuận tiện hơn trong tra cứu và học tập.

Song song đó, thư viện đã số hóa gần 500 tài liệu địa chí, tài liệu quý hiếm và các công trình nghiên cứu khoa học tại chỗ, trung bình 100 tài liệu mỗi năm. Bộ sưu tập số 315 sắc phong Hán Nôm cổ (dịch sang tiếng Việt) cũng được hoàn chỉnh, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản phục vụ nghiên cứu địa phương.

Về nghiệp vụ, Thư viện thực hiện biên mục tập trung toàn bộ sách mới theo kinh phí Đề án, chuyển về các quận, huyện với tổng số 14.660 bản. Các chỉ tiêu phục vụ bạn đọc hàng năm đều đạt và vượt mục tiêu: giai đoạn 2021 - 2025, hệ thống thư viện phục vụ 4.759.758 lượt bạn đọc (trung bình 951.952 lượt/năm); luân chuyển 7.513.099 lượt tài nguyên thông tin (trung bình 1.502.620 lượt/năm); cấp mới 41.251 thẻ bạn đọc (trung bình 8.250 thẻ/năm).

Trong lĩnh vực hiện đại hóa thiết bị, thư viện đã trang bị công nghệ nhận dạng qua tần số vô tuyến (RFID) để quản lý tài liệu, gồm cổng RFID, nhãn RFID, thẻ bạn đọc RFID, trạm thủ thư và máy kiểm kê tự động. Từ năm 2023, công nghệ RFID được ứng dụng tại kho phòng Mượn, phòng Ngoại văn tiếng Anh và phòng Thiếu nhi. Cuối năm 2023, thư viện đưa vào hoạt động hệ thống trả sách tự động 24/7, giúp bạn đọc trả sách bất kỳ lúc nào, không phụ thuộc vào giờ mở cửa.

Bạn Võ Trần Phương Anh (sinh viên Đại học Duy Tân) chia sẻ: "Từ khi có trả sách tự động và tra cứu online, việc sử dụng thư viện thuận tiện hơn rất nhiều. Bạn đọc không phải mất thời gian chờ đợi và có thể quản lý tài khoản, mượn - trả sách chủ động hơn. Thư viện thực sự gần gũi và hiện đại hơn".

Sau sáp nhập, TP Đà Nẵng hiện có 2 thư viện thành phố, hàng trăm thư viện xã, phường, phòng đọc cơ sở và thư viện số cộng đồng, được trang bị máy tính, bàn ghế, mạng Internet.

Bạn đọc tìm kiếm và tra cứu sách tại Thư viện Đà Nẵng.

Lan tỏa văn hóa đọc từ cộng đồng đến trường học

Phát triển văn hóa đọc là một trong những mục tiêu xuyên suốt của Đề án. Nhiều mô hình sáng tạo đã được triển khai, đặc biệt tại các địa bàn cơ sở và các trường học trên toàn thành phố.

Tại xã Hòa Vang, chị Đỗ Thị Hạnh (Trung tâm Cung ứng Dịch vụ sự nghiệp công) cho rằng: "Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh mẽ, văn hóa đọc vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc bồi đắp tri thức và nuôi dưỡng tâm hồn. Các mô hình khuyến đọc ở Hòa Vang đã khơi dậy niềm đam mê sách cho học sinh và người dân nông thôn". Một trong những mô hình ấn tượng là "Điểm hẹn cà-phê sách", được xây dựng tại các quán cà-phê trên địa bàn. Không gian đọc thân thiện giúp người dân dễ tiếp cận sách và tạo cơ hội trao đổi, chia sẻ cảm nhận. Nhiều học sinh còn tham gia review sách, góp phần lan tỏa thói quen đọc trong cộng đồng. Chuyên mục "Mỗi tuần một cuốn sách hay" trên hệ thống truyền thanh cơ sở xã Hòa Vang cũng đã giới thiệu nhiều đầu sách giá trị về văn học, pháp luật, nông nghiệp, giáo dục… Chương trình còn xây dựng các tiểu phẩm ngắn truyền thông về lợi ích đọc sách, trở thành điểm sáng ứng dụng công nghệ thông tin trong khuyến đọc.

Tại trường học, thư viện trở thành "điểm hẹn" của các câu lạc bộ Văn học, Tiếng Anh, Sinh học, Kỹ năng sống… Ở Trường THPT Phan Châu Trinh, sách không chỉ nằm trên giá mà còn bước vào đời sống học sinh thông qua hoạt động học tập và sinh hoạt nhóm. Thư viện trưng bày sản phẩm học tập, bài cảm nhận sách, tổ chức triển lãm theo chủ đề, Ngày hội Sách và Văn hóa đọc, thi giới thiệu sách, viết cảm nhận và phát thanh "bản tin sách hay". Góc sách online trên website và fanpage trường giúp học sinh dễ dàng tra cứu tài liệu phục vụ học tập.

Những hoạt động này khiến thư viện trở thành nơi sách "lên tiếng", khơi gợi cảm xúc và hình thành thói quen đọc bền vững trong học sinh.

Hướng tới không gian tri thức mở và phát triển bền vững

Có thể nói, hệ thống thư viện công cộng của Đà Nẵng đang chuyển mình mạnh mẽ, trở thành không gian học tập mở, thân thiện và gần gũi với mọi tầng lớp nhân dân. Phó Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thị Anh Thi cho rằng, đây là xu thế tất yếu trong chiến lược phát triển văn hóa đọc của thành phố, đồng thời yêu cầu ngành văn hóa tiếp tục phát huy kết quả đạt được để xây dựng hệ thống thư viện hiện đại, phục vụ tốt nhu cầu học tập suốt đời của người dân.

Theo bà Nguyễn Thị Anh Thi, trong thời gian tới, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với các địa phương triển khai một số nhiệm vụ: Tiếp tục nghiên cứu, tham mưu lộ trình đầu tư hoàn thiện hệ thống thư viện công cộng theo hướng mở rộng phạm vi địa giới hành chính; Chú trọng hạ tầng cơ sở vật chất, đẩy mạnh ứng dụng CNTT và chuyển đổi số, đặc biệt tại thư viện cấp xã, phường; Nâng cao chất lượng hoạt động và dịch vụ, phát huy hiệu quả các thiết chế văn hóa đã đầu tư, bảo đảm thư viện thực sự là điểm đến tin cậy của người dân. Cùng đó, đẩy mạnh phong trào đọc sách trong toàn dân, đưa văn hóa đọc trở thành một phần trong đời sống xã hội - từ trường học, cơ quan, doanh nghiệp đến từng khu dân cư, từng gia đình; khuyến khích mỗi người dân trở thành "công dân học tập suốt đời".

Những định hướng này không chỉ giúp hệ thống thư viện công cộng được hoàn thiện đồng bộ mà còn góp phần kiến tạo một không gian tri thức mở, nơi mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận thông tin, học tập và phát triển bản thân trong xã hội hiện đại.

Thanh Hoa