Xây dựng lộ trình chuyển hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp gắn với xóa bỏ thuế khoán vào năm 2026

Kinh doanh nhỏ, siêu nhỏ phải được thành lập đơn giản, chi phí thấp

Quan tâm đến việc thể chế hóa Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (TP. Hà Nội) nhận thấy, Nghị quyết 68 - NQ/TW đã yêu cầu rất rõ ràng, khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang mô hình hoạt động doanh nghiệp, xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026. Trong khi đó, hiện nay khu vực kinh tế tư nhân có khoảng hơn 5.000.000 hộ kinh doanh và hơn 940.000 doanh nghiệp, tức là hộ kinh doanh đang chiếm tỷ trọng rất lớn.
Tuy nhiên, đại biểu nhận thấy, Luật Doanh nghiệp hiện hành và dự thảo Luật đều chưa đề cập đến việc cải cách mô hình hộ kinh doanh.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Lý giải tình trạng số lượng hộ kinh doanh vẫn tăng đều qua các năm từ Luật Doanh nghiệp năm 2005 đến nay, đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho rằng, là do mô hình này đang được áp dụng chế độ thuế khoán đơn giản, quản lý không chặt chẽ về chứng từ kế toán. Trong khi đó, mức xử phạt vi phạm hành chính của hộ kinh doanh chỉ bằng một nửa so với mô hình doanh nghiệp, tạo ra sự bất bình đẳng ngay chính trong khu vực kinh tế tư nhân.

“Một doanh nghiệp có doanh thu chỉ vài chục triệu đến vài trăm triệu đồng một năm cũng phải thực hiện chế độ sổ sách, hóa đơn, chứng từ kế toán doanh nghiệp. Nhưng, nhiều hộ kinh doanh có quy mô doanh thu hàng chục tỷ đồng chỉ bị khoán thuế và vẫn hoạt động ngoài khung pháp lý của Luật Doanh nghiệp”, đại biểu nêu rõ.

ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (TP. Hà Nội) phát biểu. Ảnh: Quang Khanh

Ngoài ra, theo đại biểu, một vấn đề còn vướng mắc rất lớn nữa là Luật Doanh nghiệp hiện hành vẫn duy trì mô hình doanh nghiệp tư nhân, một loại hình kinh doanh do một cá nhân làm chủ chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình và không có tư cách pháp nhân. Theo quy định hiện nay, doanh nghiệp được phân chia thành hai nhóm doanh nghiệp có tư cách pháp nhân gọi chung là công ty, doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân, doanh nghiệp tư nhân.

Trước những vướng mắc, hạn chế của quy định hiện hành, đại biểu Trần Thị Nhị Hà đề nghị, Chính phủ cần xây dựng lộ trình chuyển đổi toàn bộ hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp gắn với thời hạn xóa bỏ thuế khoán vào năm 2026 như tinh thần Nghị quyết 68 - NQ/TW; ban hành Luật Doanh nghiệp tư nhân mới thay thế cho cả mô hình hộ kinh doanh và doanh nghiệp tư nhân.

Đồng thời, để áp dụng cho các mô hình kinh doanh nhỏ, siêu nhỏ, dự thảo Luật cần được thiết kế theo nguyên tắc thủ tục thành lập đơn giản, chi phí thấp, miễn kiểm toán, miễn báo cáo tài chính định kỳ nếu doanh thu dưới ngưỡng quy định áp dụng thuế thu nhập cá nhân thay vì thuế khoán bảo đảm công bằng và minh bạch.

Đại biểu cũng đề nghị, tách riêng quy định về doanh nghiệp tư nhân khỏi Luật doanh nghiệp đổi tên thành Luật công ty để tránh áp dụng chung một khung pháp lý cho hai mô hình hoàn toàn khác biệt về tư cách pháp nhân và trách nhiệm tài sản.
“Đây chính là thời điểm đặc biệt quan trọng, là cơ hội vàng để hoàn thiện thể chế, xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển đúng hướng, minh bạch và bình đẳng”, đại biểu Trần Thị Nhị Hà nhấn mạnh.

Hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp nên từ 3,5 - 4 lần

Về kiểm soát gian lận vốn ảo, ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đồng tình với cách tiếp cận của cơ quan soạn thảo là không yêu cầu thêm các điều kiện hay bổ sung trong quá trình đăng ký kinh doanh, thành lập doanh nghiệp, tức là không tiền kiểm đối với vấn đề này.

ĐBQH Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) phát biểu. Ảnh: Quang Khánh

Đại biểu cho rằng, thực tiễn Luật Doanh nghiệp gần ba thập kỷ qua đã chứng minh là việc thành lập doanh nghiệp đơn giản, thuận tiện và dễ dàng là một trong những điều kiện vô cùng quan trọng giúp Việt Nam phát triển kinh tế tư nhân. Thay vào đó cơ quan nhà nước tăng cường hậu kiểm những trường hợp có nghi ngờ về việc thành lập doanh nghiệp để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.

Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị, cần nghiên cứu bổ sung quy định về cơ chế hậu kiểm theo quản lý rủi ro, chứ không phải là kiểm tra tùy tiện, tùy hứng của cán bộ, gây mất thời gian của doanh nghiệp và dễ nảy sinh nhũng nhiễu, tiêu cực. Theo đó, cơ quan nhà nước phải xây dựng tiêu chí đánh giá rủi ro, chấm điểm rủi ro; đi kiểm tra doanh nghiệp theo tần suất cao đối với doanh nghiệp rủi ro cao và tần suất thấp hơn đối với doanh nghiệp rủi ro thấp.

“Biện pháp kiểm tra theo mức độ rủi ro này được áp dụng trong ngành thuế và hải quan trong những năm qua đã mang lại nhiều lợi ích, rất hiệu quả và cơ sở dữ liệu về doanh nghiệp đang được xây dựng, tập hợp đầy đủ. Đây là cơ sở rất tốt để triển khai việc chấm điểm rủi ro và kiểm soát tra cao cấp rủi ro”, đại biểu nhấn mạnh.

Về điều kiện phát hành trái phiếu riêng lẻ trên hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu, dự thảo Luật đã quy định dư nợ không quá 5 lần vốn chủ sở hữu. Đại biểu Hà Sỹ Đồng cho rằng, nếu quy định định cứng tỉ lệ này trong luật sẽ gây khó cho Chính phủ khi soạn thảo các quy định khác về phát hành chứng khoán riêng lẻ.

“Vấn đề hệ số nợ bao nhiêu phụ thuộc vào các quy định pháp lý khác về quản lý việc phát hành trái phiếu riêng lẻ. Nếu các quy định khác về điều kiện phát hành, điều kiện người mua chặt chẽ, thì có thể không cần giới hạn hệ số nợ hoặc mức giới hạn cao. Ngược lại, nếu các quy định khác được nới lỏng thì có khi lại cần siết hệ số nợ này”.

Nhấn mạnh các lý do nêu trên, đại biểu đề nghị, cần giao Chính phủ quyết định về điều kiện hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu với những doanh nghiệp xin phát hành trái phiếu riêng lẻ. “Điều này cũng đúng tinh thần soạn thảo pháp luật mới, tức là Quốc hội không quyết định các vấn đề chưa ổn định mà cần điều chỉnh linh hoạt, phụ thuộc vào thực tiễn”, đại biểu nhấn mạnh.

Tranh luận về nội dung này, ĐBQH Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) tán thành việc quy định ngay trong dự thảo Luật về hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu nhằm kiểm soát mức phát hành trái phiếu riêng lẻ của các doanh nghiệp, bảo đảm việc này không quá mức tài sản vốn có của doanh nghiệp.

ĐBQH Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Tuy nhiên, đại biểu cũng cho rằng, cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc đưa quy định phù hợp hơn về xác định hệ số nợ phải trả gấp bao nhiêu lần so với vốn chủ sở hữu. Bởi, nếu thực hiện theo đề xuất của cơ quan soạn thảo thì khi cộng với nguồn vốn chủ sở hữu, hệ số nợ phải trả trên tổng tài sản sẽ tương đương 83,3%. Khi đó, hệ số vốn chủ là còn 16,7% - mức rất rủi ro nếu xét về an toàn rủi ro với vốn doanh nghiệp.

Mặt khác, đại biểu chỉ rõ, nợ phải trả của doanh nghiệp thường được trả bằng vốn ngắn hạn, song phần lớn việc phát hành trái phiếu riêng lẻ và trái phiếu đều có kỳ hạn dài. Như vậy, các tài sản để bảo đảm cho phát hành trái phiếu riêng lẻ hay trái phiếu của doanh nghiệp sẽ khó có tính thanh khoản.

Qua nghiên cứu các báo cáo tài chính của doanh nghiệp hiện hành, đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ đề nghị, việc xác định hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu doanh nghiệp cần dựa theo quy mô, loại hình doanh nghiệp, cũng như theo lĩnh vực hoạt động và mục đích vay vốn để có điều chỉnh phù hợp. Đại biểu cũng đề xuất, dự thảo Luật cần quy định hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu từ 3,5 - 4 lần.

Tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã giải trình, làm rõ về các nội dung được đại biểu Quốc hội quan tâm.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình, làm rõ các nội dung được đại biểu Quốc hội quan tâm. Ảnh: Hồ Long

Kết luận nội dung phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, trong phiên họp toàn thể sáng 20/5, với tinh thần làm việc rất khẩn trương, đã có 18 ý kiến phát biểu và một ý kiến tranh luận. Các ý kiến phát biểu và tranh luận rất sôi nổi, tâm huyết, trí tuệ, cụ thể, trách nhiệm cao, tập trung vào các nội dung trọng tâm.

Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tổng hợp đầy đủ ý kiến của đại biểu Quốc hội, gửi Chính phủ và báo cáo lại với đại biểu Quốc hội. Đề nghị cơ quan soạn thảo phối hợp chặt chẽ với cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan khẩn trương nghiên cứu, tiếp thu, giải trình thấu đáo, đầy đủ tất cả các ý kiến của đại biểu Quốc hội để hoàn thiện dự thảo Luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua vào cuối Kỳ họp thứ Chín này.

Thanh Hải