Xây dựng nền kinh tế biển xanh, bền vững, hiện đại

Xây dựng nền kinh tế biển xanh, bền vững, hiện đại, đóng góp quan trọng vào mục tiêu phát triển nhanh và bền vững. Ảnh minh họa

Ngày 30/11, Đoàn giám sát về thực hiện giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, UBND TP.Hải Phòng tổ chức Hội thảo “Thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường trong phát triển bền vững kinh tế biển và kinh tế tuần hoàn”. Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan, Trưởng Đoàn giám sát chủ trì Hội thảo.

Hội thảo tập trung phân tích đánh giá hiện trạng, tiềm năng phát triển kinh tế biển và kinh tế tuần hoàn, nghiên cứu những mô hình thực tế tại các địa phương, nhận diện các “điểm nghẽn” về pháp lý và đề xuất giải pháp đột phá để phát triển năng kinh tế biển gắn với bảo vệ môi trường, chuyển dịch từ kinh tế tuyến tính sang kinh tế tuần hoàn góp phần hiện thực hóa cam kết Net Zero vào năm 2050.

KINH TẾ BIỂN ĐANG ĐỨNG TRƯỚC THỜI CƠ LỚN TỪ CHUYỂN ĐỔI XANH, CHUYỂN ĐỔI SỐ

Các ý kiến tại hội thảo đều nhấn mạnh rằng kinh tế biển đang đứng trước thời cơ lớn từ chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, phát triển kinh tế tuần hoàn và các mô hình kinh tế mới, như nuôi biển công nghiệp, logistics biển, năng lượng tái tạo ngoài khơi.

Các đại biểu cũng nhận định áp lực môi trường ngày càng gia tăng, đặc biệt là rác thải nhựa đại dương, trong đó nguồn thải từ hoạt động tàu cá, nuôi trồng, du lịch và cộng đồng ven biển vẫn còn lớn. Suy thoái hệ sinh thái rạn san hô, thảm cỏ biển, nguồn lợi thủy sản. Ô nhiễm cục bộ tại các khu công nghiệp, khu kinh tế ven biển, cảng biển, cơ sở đóng tàu, chế biến thủy sản…

Khoảng trống pháp lý và hạn chế trong tổ chức thực thi, cũng được nhận diện, phân tích. Theo đó, quy định về quản lý hoạt động nuôi biển công nghiệp, tuần hoàn chất thải từ nuôi biển và chế biến thủy sản chưa đầy đủ, thiếu cơ chế bắt buộc phân loại - thu hồi - tái sử dụng. Quy hoạch không gian biển quốc gia chưa được cụ thể hóa đồng bộ với quy hoạch vùng bờ, dẫn đến xung đột sử dụng không gian.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan và lãnh đạo Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường dự Hội thảo. Ảnh:quochoi.vn

Công tác điều tra cơ bản tài nguyên - môi trường biển chưa đáp ứng yêu cầu dữ liệu cho quản lý, giám sát. Sự thiếu vắng cơ chế khuyến khích, chế tài và giải pháp kiểm soát hiệu quả chất thải từ tàu cá, cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão.

Hội thảo cũng ghi nhận được nhiều gợi mở quan trọng cho hoạch định chính sách thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn trong nuôi biển, trong đó chất thải hữu cơ được xử lý và tái sử dụng, chất thải nhựa được thu gom và tái chế thành vật liệu mới. Phát triển các chuỗi giá trị xanh trong khai thác, chế biến, logistics thủy sản, gắn tiêu chuẩn quốc tế về truy xuất nguồn gốc, phát thải thấp…

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Thanh Hải, "biển không chỉ là tài nguyên, mà còn là không gian văn hóa, là nguồn lực phát triển. Không thể phát triển kinh tế biển bền vững nếu các hoạt động của con người tác động, làm biển bị tổn thương".

Ngoài ra, những vướng mắc trong thực thi chính sách pháp luật bảo vệ môi trường, phát triển bền vững kinh tế biển và kinh tế tuần hoàn cần được tháo gỡ kịp thời.

Bà Hải cho rằng những kiến nghị từ hội thảo sẽ là nguồn thông tin quan trọng để Đoàn giám sát của Quốc hội tổng hợp, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội; đồng thời là cơ sở để tiếp tục kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật về tài nguyên, môi trường biển; bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và an sinh xã hội.

Còn Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành nêu quan điểm, chỉ khi từng Bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp thực hiện tốt những quy định pháp luật, tôn trọng môi trường và tôn trọng những giá trị của biển thì Việt Nam mới có thể xây dựng được một nền kinh tế biển bền vững, giàu tính cạnh tranh và phù hợp với xu thế toàn cầu.

TẠO DỰNG NỀN TẢNG CHO PHÁT TRIỂN KINH TẾ BIỂN XANH, BỀN VỮNG

Trên cơ sở những ý kiến đóng góp của các chuyên gia, phát biểu chỉ đạo Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nêu 5 định hướng lớn.

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về biển, trong đó tập trung vào sửa đổi, bổ sung Luật Tài nguyên, Môi trường biển và hải đảo, Luật Thủy sản, Luật Bảo vệ môi trường, đảm bảo tính đồng bộ, tính dự báo, bám sát các xu thế công nghệ mới và cam kết quốc tế.

Thứ hai, nghiên cứu cơ chế, chính sách đồng bộ để hình thành nền kinh tế biển xanh và kinh tế tuần hoàn biển. Công việc cụ thể cần thực hiện ngay trong thời gian tới bao gồm: thu hồi, tái chế rác thải nhựa từ hoạt động ngư nghiệp; tận dụng phụ phẩm, phế thải từ nuôi biển và chế biến thủy sản; xây dựng các mô hình cảng biển xanh, khu kinh tế biển trung hòa carbon; xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật liên quan.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo.

Thứ ba, nâng cao năng lực điều tra cơ bản, giám sát, số hóa dữ liệu biển, coi đây là nền tảng để quy hoạch không gian biển quốc gia và quản lý tổng hợp vùng bờ. Chú ý tư duy chia sẻ dữ liệu trong hệ thống quản lý nhà nước trung ương và địa phương, doanh nghiệp, hợp tác xã và ngư dân.

Thứ tư, chú trọng xây dựng cơ chế phối hợp vùng giữa các địa phương ven biển, nhằm đồng bộ hạ tầng, bảo vệ hành lang ven biển, ứng phó biến đổi khí hậu, kiểm soát nguồn thải và phát triển kinh tế biển bền vững.

Thứ năm, phát huy vai trò doanh nghiệp và cộng đồng đồng quản lý, nhất là các doanh nghiệp lớn trong các lĩnh vực dầu khí, hàng hải, nuôi biển công nghiệp, chế biến thủy sản, du lịch biển… để hình thành các chuỗi liên kết xanh và các mô hình kinh tế tuần hoàn biển quy mô lớn.

Biển chỉ cho lợi ích khi và chỉ khi người dân biết trân quý và nuôi dưỡng lại biển.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng chia sẻ tư duy, quan điểm tiếp cận mới trong bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế biển. Theo đó, bảo vệ môi trường biển không chỉ là nhiệm vụ của ngành Tài nguyên và môi trường, mà là trách nhiệm chung, tạo dựng nền tảng cho phát triển kinh tế biển bền vững, gắn kết hài hòa môi trường, sinh kế và thịnh vượng cộng đồng. Biển chỉ cho lợi ích khi và chỉ khi người dân biết trân quý và nuôi dưỡng lại biển.

Theo ông, muốn thay đổi hành vi, người dân cần phải tạo động lực bằng cách tạo thu nhập tốt hơn, tạo rào cản bằng biện pháp phạt nặng hành vi hủy hoại biển, tạo niềm tự hào nghề cá có trách nhiệm, tạo hình mẫu ngư dân tiên phong.

Ông cũng nhấn mạnh việc hình thành cộng đồng ngư dân, cộng đồng doanh nghiệp, cộng đồng khoa học, cộng đồng tiêu dùng cùng tôn trọng giá trị biển. Biển được bảo vệ khi ngư dân thấy lợi ích khi tuân thủ, doanh nghiệp được lợi khi đầu tư công nghệ sạch, người tiêu dùng chọn sản phẩm truy xuất được nguồn gốc, chính quyền nhìn dài hạn, không “đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng”.

Với cam kết hành động mạnh mẽ, sự đồng hành của các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp, nhà khoa học, cùng bà con ngư dân, cộng đồng cư dân ven biển, Việt Nam sẽ từng bước xây dựng được một nền kinh tế biển xanh, bền vững, hiện đại, đóng góp quan trọng vào mục tiêu phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tổng hợp, chọn lọc để cập nhật vào báo cáo giám sát nói riêng, đồng thời, xem đây là nguồn tham khảo quan trọng trong công tác giám sát, xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách liên quan đến kinh tế biển và bảo vệ môi trường nói chung.

Tùng Dương